Лезги театрди — 2019-2020-йисарин сезон  гуржийрин  машгьур писатель  Нодар  Думбадзедин  “Зун, баде, Илико ва Илларион” романдин бинедаллаз эцигнавай гьа ихьтин тIвар алай тамаша къалурунилай башламишна. Тамаша сегьнеламишайди Гуржистандай теклифна гъайи режиссер  Георгий  Тавадзе  я.

Ада эцигнавай тамашада их­­тилат­ квекай физва? Гуржийрин са гъве­чIи хуьре Зурико тIвар алай га­да яша­­­­миш жезва. Тамаша адан уьмуьр­дихъ галаз алакъалу агьвалатрикай ибарат я. А агьвалатар чеб чпихъ галаз сих алакъада ава.

Гьа икI, етим хьана амукьай Зури­ко вичин бадедихъ галаз санал яшамиш жезва. Адан кьадар-кьисметда тайин чка къуншидал алай яш­лу ксари — Иликодини Иллариона кьазва. И камаллу, къени, са тIимил кьван дуь­зе­навални квай, хъуьруьн-зарафатрални рикI алай агъсакъалар гададиз­ ­чпин патай куьмек теклифиз гьазур я.

Кьилел диде-буба алачиз аму­кьай Зурикоди дяведин йисарин татугайвилер, магьрумвилер вичин хамуналди гьиссна. ЯтIани хура уьтквем рикI авай гадади вири четинвилериз таб гузва.

Мектеб акьалтIарай Зурико Тифлисда университетдик экечIзава. Ина кIелзавай чIавуз адан патав хуьряй Илларион къвезва. Вил писдаказ тIазваз, гьелек жезвай адаз Зурикодикай са чара кIанзава. Зурикоди Илларион духтурдин патав тухузва. Духтур лутувал квай кас яз хьана. Вил сагъаруникай фикирдай чкадал абур кьведни ички хъунал машгъул жезва. Нетижада Илларионан вилин гьал авайдалайни пис жезва, ам “Тади куьмекди” азарханадиз тухудай  чкадал атана. Ина адаз операция авуна, шуьшедин вил хутазва.

Илларион хайи хуьруьз хквезва. Адаз вичин шуьшедин вилел Иликоди хъуьруьнар авуникай игьтият ава.

Зурикоди Тифлисда Цира тIвар алай гуьрчег рушахъ галаз санал кIел­­зава. Руша гададиз вичин рикIе гьатнавай муьгьуьббатдин гьиссер ачухзава. Гададихъ лагьайтIа, адахъ галаз­ кьадар-кьисмет сад ийидай ният авач.

Тифлисда университет акьал­тIарна, жегьил гада хуьруьз хквезва. Ада гележегдик еке умудар кутазва. Амма багъри ерийрал хтай адаз  вичин играми баде кIевел алаз аквазва. Хтул кIвачел акьалдарун, ада уьмуьрда са лайихлу чка кьун патал вичелай алакьдай вири крар авур ба­де адавай къа­къатзава. ЯтIани, Зу­рико цIийи уьмуьрдин жанлу нефесди гуьзлемишзава. ЦIийи нефес, цIийи гьевес адаз вичихъ галаз са классда кIелай Ме­ри лугьудай ру­ша багъишзава.

Г.Тавадзеди лезги театрдин сегьнедал гъанвай тамашади уьмуьр­дикай дерин веревирдер ийиз тазва. Романдин автордини, тамашадин режиссердини эвел авай гьар са кардихъ эхирни жедайди чи ри­кIел хкизва. Яшар 80 йисав агакьнавай баде уьмуьрдай фин — им вичин вилик пад кьаз тежедай тIебии кар я. ГьакI хьайи­­ла, уьмуьрдин гьар са легьзедал шад­вал авун, адан ня­метрикай­­ дуьз­­даказ менфят къа­­чун герек я.

Н.Думбад­зедин романда хьиз, тамашадани кьилин кьуд игит ава — Зурико, баде Ольга, Илико ва Илларион. Лезги театрда абурун ролар жегьил актер Рамик Рамазанова (Зурико), Дагъустандин халкьдин артистар тир Фаризат Зейналовади (ба­де) ва Ибрамхалил Рамазанова (Или­ко), гьакIни Дагъус­тандин ла-йих­лу артист Саидин Думаева (Илларион)  тамамарзава. Тамашадин кьилин игитар уьмуьрдал кьару яз яшамиш жезва. Н.Думбадзедин маса эсерра хьиз, адан романдин бинедаллаз эцигнавай и тамашадин игитрини чилин ви­нел  гьарда вичин ишигъ чукIур­зава.

Актер Р.Рамазанова сегьнедал бажармишзавай Зурикодин къа­мат­ тамамди, тIе­бииди, инанмишардайди хьанва. Зурикодин роль­ жегьил актер Рамик Рамазанова бажармишнавай чIехи сифтегьан роль я. Адан хиве кьве сятдин къене сегьнедал ви­чин тежрибалу юлдашрихъ галаз санал лазим дережада аваз къугъунин жавабдар везифа акъвазнава. Лагьана кIанда хьи, и имтигьандай ам лайихлудаказ экъечIна.

Фаризат Зейналовади тамамарай Ольга бадедин ролни пар квайди, тIе­бии гьерекатралди тафаватлуди хьана. Тамашада адан роль кар алайбурукай сад я. И яшлу дишегьли уьмуьрдал кьару, вичин пата­хъай   чими майилвилер арадал гъидай кас я. Яланчивал такIан ятIани, адаз вичин яшинда кьве чин алай ксар тIи­мил акунач. Ада вичи лагьайтIа, уьмуьрдин вири няметар хайи накь-варихъ, халкьдин къени адетрихъ галаз алакъалу ийизва.

Са вил авай Илико кьуьзуь сикI­рез кьван амалар чидай кас я. Ада ийизвай зарафатри гзаф вахтара Илларион дарихарзава. Амма кIеве гьатай макъамра ам са виликай магьрум хьанвай Илларионан дерт пайиз рикIивай гьазур я.

Саидин Думаева сегьнедилай чун танишарзавай Илларион аялдин хьтин михьи рикI авай кас, къени къилихрин, регьимлу кьуьзек, гьа са вах­тунда ам мецел кIвенкI алай, герек атай чIавуз хъуьруьн-зарафатни ийиз гьазур кас я. Адан кьилин ерияр камаллувални къенивал я.

Тамашада маса актерри бажармишнавай къаматарни таъсирдайбур хьанва. КIвалин кайвани Мартадин роль — Дагъустандин халкьдин артистка Мияса Мурадхановади,  химиядин тарсар гузвай муаллимдин роль — Дагъустандин лайихлу артист Руслан Пирвердиева, Амбакодин роль — Дагъустандин лайихлу артист Агъахан Агъаханова, Зурикодихъ галаз са классда кIелай Меридин роль — артистка  Амалия Керимовади, Зурикодихъ галаз санал кIелай  маса рушан роль — Зейнаб Заирбеговади, хуьруьн духтурдин роль — Гьамзатбег Эмиралиева, вилерин духтурдин роль — Валерий Сулейманова, би­лет гвай пассажирдин роль — Казбек Думаева, Несторан роль — Ямудин Сардарханова, Антиподин роль — Руслан Мирзоева тамамарзава.

Актерри  сегьнедиз экъечIай гьа сифте декьикьайрилай  тамашачийрин фикир чпин юзун — гьерекатралди, гуржи халкьдин манийралдини кьуьлералди желбзава.

“Зун, баде, Илико ва Илларион” тамашадин кьилин лайихлувал квекай ибарат я лагьайтIа, режиссер Г.Та­вадзе, винел патан гьакIан чIа­гу­рунрал машгъул тахьана, инсандин руьгьдин алемдин деринриз гьахьиз алахънава. Лагьана кIанда хьи, и кар адалай алакьни авунва.

Тамашадин художник РД-дин ла­йихлу художник Демир Исакьов я. Ада гьазурнавай декорацийри тамашадин макьсад ачухариз, Гуржистандиз хас милли лишанар къалуриз куьмекзава.

“Зун, баде, Илико ва Илларион” тамаша “Сад тир Россия” партиядин “ГъвечIи ватандин меденият” тIвар ганвай федеральный партийный проектдин куьмекдалди эцигнавайди я. ЦIийиз эцигнавай тамашадиз килигайбуру ам хушвилелди, гурлу капар ягъуналди кьабулна.

Азиз Мирзебегов,
филологиядин илимрин кандидат