ЦIийи йис алукьуни чун, вирибур, алатай йиса авур-тавур крар веревирд хъувуниз ва вилик квай йис квелди тафаватлу жедатIа, гьадакай фикир авуниз, юкIвар-чипIер (планар) ягъуниз мажбурзава.
Тарихдиз хъфенвай йис чи милли литература ва культура, санлай чи руьгьдин къул паталди метлеблу гзаф краралди, вакъиайралди лишанлу хьана. Куьрелди рикIел хкизва. Сифтени-сифте ам чи халкьдин игитвилин эпос “Шарвилидин” суварин 20 йис къейдзавайди хьана. Газетди а вакъиа таблигъ авун паталди хейлин хъсан материалар кIелдайбурув агакьарна. Абурук чIехи арифдар — философ, суварин руьгьдин амадаг хьайи Агьед Гьажимурадович Агъаеван, илимрин кандидатар тир Фироза Вагьабовадин, Азиз Мирзебегован гегьенш макъалаяр, журналистар тир Нариман Къарибован, Шагьабудин Шабатован, Демир Шерифалиеван, Хазран Кьасумован ва масабурун къейдер, и цIарарин авторди “Шарвили” эпосдикай авур тамам ахтармишун чапдай акъудун ква.
Алатай йисуз чна ХХ асирдин Гомер СтIал Сулейманан 150 йисан юбилей генани гегьеншдиз къейдна. Шаирдин ирссагьибар тир районэгьлийрин, мукьва-кьилийрин хейлин рикIел хкунар чапна. Юбилейдин мярекатрай гайи репортажар генани метлеблубур хьана.
Идахъ галаз сад хьиз, чна Дагъустандин халкьдин шаир Байрам Салимован, шаирар ва гьикаятчияр тир Межид Гьажиеван, Къадир Рамазанован 90 йисан, илимрин доктор, писатель Омар Гьуьсейнован, тарихчи Рамазан Велибегован, шаир ва журналист Тажидин Агьмедханован 80 йисан, шаир ва муаллим Абдул Ашурагъаеван, алим ва драматург Фейруз Бадалован 70 йисан ва маса юбилеяр къейдна. Абурукай гегьенш материалар ва чпин эсерар чапна.
Лагьана кIанда, алатай йисуз хейлин цIийи тIварариз, иллаки “Чубарукар” чина чи аялрин яратмишунриз гегьенш рехъ гана.
Хейлин цIийи ктабрин анализ гана. Абурун жергеда урус чIалал акъатай СтIал Сулейманан “Гьинава гьахъ?” шииррин кIватIал, писатель Гьаким Къурбанан “Яру Ярагъ” роман, Мерд Алидин “Веревирдер” — публицистикадин чIехи ктаб, Азиз Мирзебегован “Зурба просветитель ва алим” (Алкьвадар Гьасан эфендидин уьмуьрдикай ва яратмишунрикай), маса ктабар ава.
Милли чIал хуьниз ва виликди тухуниз талукь бегьем дискуссия тешкилна. Алимар тир Фаида Гъаниева, Нариман Абдулмуталибов, хейлин муаллимар ва писателар рахурна.
Вилик квай йис вакъиайралди ва юбилейралди мадни девлетлу я.
И нумрада “Лезги литературадин календарь” чапнава. Адай аквазвайвал, 2020-йисуз, чи милли литературадин лап чIехи вакъиаяр яз, классикар тир Ялцугъ Эминан 350 йисан, Ахцегь Мирзе Алидин, Ярагъ Мегьамедан 250 йисан, чи аямдин зурба векилар тир ва “Лезги газет” арадал атуник, милли журналистика виликди тухуник еке пай кутур Исмаил Вагьабован, Назир Агьмедован, Алибег Фатахован 110 йисан, писателар ва драматургар тир Абдулбари Магьмудован, Абдулкъадир Сайдумован, Асеф Мегьманан, Якьуб Яралиеван 90 йисан ва гзаф маса юбилеяр къейдда.
Идахъ галаз сад хьиз, алай вахтунда чпин руьгьдин женг давамарзавай авторрин — Дагъустандин халкьдин шаир Ханбиче Хаметовадин, Дагъустандин халкьдин писатель Абдуселим Исмаилован, халкьдин шаирар — Арбен Къардашан, Майрудин Бабаханован, Кичибег Мусаеван, маса авторрин эсерриз гегьенш чка гуда.
ЦIийиз къелемар гъиле кьазвай жегьилрин, аялрин яратмишунрихъ галаз кIелдайбур танишардай вири мумкинвилер жагъурда. “Чубарукар” чин мадни метлеблу ийида.
Гьелбетда, кхьизвайбурун устадвал хкажуниз куьмек гудай анализдин, чIалан месэлайрикай кхьенвай макъалаяр, ктабриз ганвай обзорар жезмай кьван гзафарда.
Лезги литература тек туш, ам гзаф миллетрин, гзаф алакъайрин юкьва авайди гьисаба кьун лазим я. Чи литература, Дагъустанда хьиз, Азербайжанда, Урусатда, СНГ-дин ва яргъал тир къецепатан уьлквейрани (Бельгия, Германия, Туьркия, Украина, Къазахстан ва мсб) виликди физва. Чна, гьелбетда, гьа яргъарай чаз кхьизвайбурузни рехъ гуда.
Чаз чи къуншийрин агалкьунрикайни хабар хьун лазим я. И кар патал чна къунши халкьарин векилрин лап хъсан эсерарни, лезги чIалаз таржума авуна, кIелдайбурув агакьарда.
Лезги литературадин чIал чирунин, михьидаказ хуьнин, виликди тухунин месэлаяр, гьамиша хьиз, гилани кьилинбурукай яз амукьда. КIанзавайди абурукай кхьин я.
Аквазвайвал, цIийи йиса чаз цIийи къайгъуяр, цIийи къуватар, мумкинвилер гзаф гуда.
Кхьихь, гьуьрметлубур! Къелемар хци ая! ЧIалан алем, художественный литературадин чIехи ирс хуьз ва виликди тухуз алахъ! Чун куь къуллугъда гьамиша гьазур я…
Мердали Жалилов
