Мад са йис тарихдиз хъфена. Лезги халкьдин уьмуьрда ам бегьерлуди хьанач лагьайтIа, гъалатI жеда. Чи районра, хуьрера хъсан патахъ хейлин дегишвилер кьиле фена. Республикадин Кьил Владимир Васильеван теклифдалди арадал гъайи “Зи Дагъустан” программа себеб яз аваданлувилихъ элкъуьрнавай гзаф кьадар кIвалахар тамамариз алакьна: цIийи рекьер, ял ядай паркар, аялар къугъвадай махсус майданар ва мсб. Гьелбетда, им вири месэлаяр туькIвенва, мад къайгъуяр амач лагьай чIал туш. Гьялна кIанзавай месэлаяр, хъувуна кIанзавай кIвалахар, дердияр, крар мадни пара ава. Алукьнавай йисуз, Аллагьдин куьмекдалди, гьабурувни эгечIдайдал шак алач.
“Лезги газет” патални 2019-йис къулайди хьана. Сифте нубатда, чалай, тираждал гьалтайла, Дагъустандин амай газетрин арада 1-чка хуьз алакьна. Сайтдин жигьетдайни гьа икI лугьуз жеда. Алай вахтунда чи милли газетдин сайт Дагъустанда виридалайни пара инсанар гьахьзавайбурукай сад я. Йикъан къене юкьван гьисабдалди — 15-20 агъзур кас. Имни са агалкьун хьиз кьабулиз жеда.
ЧIал хуьнин ва вилик тухунин месэла газет, редакция патал сифте чкадал ала. И жигьетдайни чалай алатай йисуз чIехи проект кардик кутаз алакьна: интернетдин куьмекдалди лезги чIал чирдай гьевес авай гьар садаз хайи чIалай чирвилер гун. Чи онлайн-курсариз Украинадай, Латвиядай, Азербайжандай ва Урусатдай 80-касдив агакьна инсанар атана. Абурун арада шегьердин чкада дидедиз хьунихъ галаз алакъалу яз хайи чIал ерли течирбур, маса миллетрин векилар (мисал яз, урусар), хайи чIалал рахаз жез, амма кIелиз-кхьиз тежезвайбур авай. Пуд вацран къене абуруз лезги чIалан алфавит, хайи чIалал кIелиз ва кхьиз, гафаргандихъ галаз кIвалахиз чир хьана. 2020-йисуз, и кар давамарунихъ галаз сад хьиз, чаз Туьркияда авай лезгияр патални кьилдин курсар ахъайдай фикирар ава.
Алатай йисуз чи халкьдин уьмуьрда кьиле фейи виридалайни кьетIен вакъиайрикай сад вири дуьньядин лезгийри умуми диктант кхьин хьана. И вакъиади Украинада, Белоруссияда, Эстонияда, Туьркияда, Азербайжанда ва Урусатда авай чи ватанэгьлияр сад авуна. Гьа са юкъуз тIварар кьунвай ругуд уьлкведин жуьреба-жуьре шегьерра, районра, хуьрера лезгийри хайи чIалал диктант кхьена. Нетижаяр “Лезги газетдин” ва ФЛНКА-дин сайтра чапна. Къейд ийин хьи, Махачкъалада диктант кхьиниз талукьарнавай мярекат чешнелудаказ кьиле тухуник газетдин редакциядини лайихлу пай кутуна.
2019-йисуз “Лезги газетдин” редакцияди мергьяматлувилин “ЛЕКИ” фондунихъ галаз санал гьеле мектебдиз фидай яшар тамам тахьанвай аялар патал лезги чIалал рангар экъуьрдай махсус кIватIалар гьазурна. Абур алай йисан эвел кьилера чапдай акъатда. Аялар патал дидед чIалал кхьенвай ихьтин кIватIалар, ктабар тIимил авайди фикирда кьуна, гъилевай йисузни чахъ фондунихъ галаз санал мад са шумуд кIватIал гьазурдай ниятар ава.
Газетдин уьмуьрда алатай йисуз кьиле фейи мярекатар, гьерекатар мадни ава: яргъал йисара милли журналистикадин хиле бегьерлудаказ зегьмет чIугвазвай векилрин юбилеяр, конкурсра хьанвай агалкьунар, лезги чIалай кьиле тухванвай олимпиадаяр, маса серенжемар. И макъалада чун абурукай виридакай рахадач. 2020-йис редакциядин коллектив паталди иллаки важиблуди я — “Лезги газетдин” 100 йис тамам жезва. Им, гьакъикъатдани, чIехи вакъиа я. Адаз чун гиламаз гьазурни жезва.
Къуй 2020-йис лезги халкь, вири Дагъустан, чи Ватан патал берекатар галайди, шад хабаррив ацIайди хьурай! ТакIанвилерни пашманвилер, четинвилерни нефинжвилер 2019-йисахъ галаз хъфирай чи уьмуьрдай. ЦIийи йисуз гьар садахъ цIийи агалкьунарни гъалибвилер хьурай!
Мегьамед Ибрагьимов, «ЛГ»-дин кьилин редактор
