Колхоз хъсан вилик фена кIанибуру

Гъуьгъвезрилай чешне къачу

вирибуру…

Хуьруьг  Тагьир

 

Алатай асирдин къанни цIуд лагьай йисара Ахцегь районда сифтебурукай яз колхоз тешкилай Гъуьгъвезрин хуьруьн зурба агалкьунрикай Дагъустандин халкьдин шаир Хуьруьг Тагьира чIехи поэма кхьенай.

Са вахтара яд хьайи булахриз, вирериз ам мад хкведа лугьудайвал, и мукьвара гъуьгъвезвийрин умуд кумачир мурад кьилиз акъатна — ЦIийи Гъуьгъвеза хуьруьн администрациядин векил  Ламет  Ризакьов  (Гъуьгъвезар Хуьруьгрин хуьруьн администрациядик акатзава) кьиле акъвазна, Ахцегь райондин администрациядин кьил Осман Абдулкеримован куьмекдалди куьгьне Гъуьгъвезиз 50 йисуз ремонт такунвай, чкIанвай рехъ туькIуьр хъувуна. Ламет Ризакьо­ва и жигьетдай ингье вуч лугьуз­ватIа.

— Райондин регьбер Осман Магьмудович Абдулкеримова цIийи йисан вилик чи хуьруьнвийриз багьа пишкеш авуна — дагъда авай чи куьгьне хуьруьз рехъ хъу­вун патал гужлу трактор ча­ра аву­на. Рехъ са куьруь вахтунда куь­­тягьна кIанзавайвиляй чна а трактордин кIвалах кьве сменада тешкилна. Гьавиляй чун, вад кас, цIувад юкъуз ачух чуьлдал алачухдик йифер акъудуниз мажбур хьана.

Рехъ хъийидайла, Къагьриман Байрамбегова, Эсет Лачинова, Эрзиман Набиева ва Нияз Имамгьуьсейнова цIувад юкъуз чпин кIвалин кIвалахар туна, яргъал дагълара рехъ хъийизвай трактористдиз къулай шартIар тешкилиз, герек кудай ва ягъламишдай материалар дагъдиз акъудиз, адаз вири жуьредин куьмекар гана.

• Гьихьтин метлебдалди  куьне и кар гъи­ле­ кьуна ва кьилизни акъудна? — хабар кьуна за.

— Куьч хьанватIани, хайи ерияр садрани рикIяй акъатзавайди туш.

Бубайрин хуьруьз хъфиз кIан­за­вай гъуь­гъвез­вийрин кьадар йисалай-суз артух жезва. И кар фикирда кьуна, за багъри ерийрал рикI алай гъуь­гъвезвийрин десте сад авуна. Абуруз за, гьи­кьван зегьмет акьалтайтIани, чавай куьгьне хуь­руьн рехъ ремонт ийиз жедайдакай малу­марна. Чи зегьметдин нетижада ингье лап хъсан карни хьанва.

Гила хуьруьнвийриз эвелни-эвел,  бубайринни дидейрин, багърийрин  сурарал хъфена, дуьа ийидай, сурарихъ гелкъведай мумкинвал хьанва. Куьгьне хуьруьз хъфидай рехъ туькIуьр хъувуна куьтягьнамазди, чна пак тир пIирни ремонтна, ам къайдадиз хкана. Чи фикирдик хуьруьз хквезвай гъуьгъвезвийривай ял ягъиз, йифиз ксуз жедай шартIар авай кIвал эцигун ква. Гележегда, гьар гьи гъуьгъвезвидиз хьайитIани, куьгьне хуьре лежбервилин майишат кардик кутадай вири шартIар ава. Алава яз, жуван хуьруьнвийриз хабар гуз кIанзва: хуьруьн кьилихъ галай Кьели рикI алай яйлахдизни квевай гила улакьра аваз физ жеда!

• Ихьтин баркаллу кIвалахдай квез гъуьгъвезвийри гьуьрметдалди сагърай лугьузва. Малум тирвал, Гъуьгъвезар дагъларай арандиз виридалайни гуьгъуьнай эви­чIай хуьр я.

ЦIийи хуьр аваданламиш хьун патал куь кье­тIен кIвалахдихъ хъсан нетижаярни хьанва: булахдин ятар кIвалериз гъанва, хуьруьн юкьвал алай ял ядай парк алай аямдив кьадайвал тIуь­кIуьр хъувунва.

ЦIийи хуьруьн кьилихъ галай па­ласадин хивел куьн кIвалах­ди­кай азад вахтунда  хуьруьнвийрихъ галаз жеда. Яргъай килигайла, анлай ротондадиз ухшар авай къуба аквада. Зи мугьманри мукьвал-мукьвал ам вуч я лагьана хабар кьазва. И суалдиз за зарафатдалди ам чи хуьруьн  йифиз цававай гъетер ахтармишдай астро­физикадин обсерватория я лугьузва. Квез анал хуьруьнбуру ял ядай чка туькIуьриз кIан­за­валда. Им гьикI хьана ва нин рикIел атай кар я?

—  А тепедилай хуьруьн шикилрин гуьрчегвал­ акунайтIа, куьне и суал гудачир. Тепе тIе­би­ат­ди вичи гуя ял ягъун патал яратмишнава. Анал гатун чими вахтундани  шагьварди лепе гуз жеда.

Анаг ял ядай чкадиз элкъуьруник кьил кутурбур тIебиатдал гзаф рикI алай Мирзебег Лачинов ва Эрзиман Набиев я. Алай вахтунда те­педал улакь фидай рехъ авунва. Йифиз экв гун патал санай-саниз тухудай электродвигатель къачунва. Къацу набататар цанва. Мукьвал-мукьвал а тепедилай самовардин турбадай гумни акъатзава. Анаг важиблу вакъиайрин йи­къариз хуьруьнвияр кIватI жедай майдандиз элкъвенва.

Хуьруьз хтай гьар са гъуьгъвезвиди чавай а тепедал вуч эцигзава лугьуз хабар кьазва. Жавабдин ван хьайила, чпин пайни хьун патал же­дай пулдин куьмекар гузва. И жергедай яз Ислягь Лачинов, Къагьриман Байрамбегов, Насир Къулиев къалуриз жеда.

• Куьн секиндиз акъвазна аквадач, гьамиша кIвалахдик ква. Гагь цин хуьлер туь­кIуьр­завай трактордин, гагь экскаватордин, гагь пар чIугва­дай машиндин рулдихъ гала. Бязи вахтара техникани куьне ремонтзава.

— Дуьз я, эгер гьар са мумкинвиликай вахтунда менфят къачун тавуртIа, вилик акъвазна­вай кIва­ла­хар четиндиз кьилиз акъатда. Ашкара­ кар я, хуьруьн администрациядиз я техника, я а техникадал кIвалахдайдаз гудай мажиб авайди­ туш. Хуьруьн герек кIвалахар кьиле ту­худай тех­ника зав гзаф вах­тара пулсуз зи дустари ву­гузва.

Чи газетдин мумкинвилерикай менфят къачуна, заз чи хуьр аваданлу ийизвай гъуьгъвезвийриз жемятдин патай еке гьуьрмет авайдакай лугьуз кIанзава. ИкI, Мурсал Мурсалова иер булах туькIуьрна, 60 метр рекьиз чиргъ ве­гьена, Фейзул Муслимова хуьруьн юкьвай шегьердин къайдада гьяркьуь рехъ авуна, 60 агъзур манатдин такьатар вичин патай харжна. Стхаяр тир Тофик ва Малик  Муслимоври, Мирвет Асланова, Назлухан Мершидовади чпин куьчейриз чиргъ вегьена. Тельман Лачинова, Къериб Алирзаева ва Султан Лачинова, Мирзебег Лачинован регьбервилик кваз, хуьруьн агъа магьледа вижевай булах эцигнава. Хуьруьн къамат гуьрчегариз кIанзавай гъуьгъвезвияр мадни ава.

Чи жемятдин къуватралди, сурариз цIийи чка чара авуна, жугъун элкъуьрнава.

Хуьруьгрин администрациядин кьил Загьидин Сулейманова чи хуьруьн игьтияжриз кьетIен фикир гузва. Сагърай вич. Агьалийрин саларизни багълариз яд гудай хуьлер къайдадикай хкатнавайдакай хабар гайила, касди тади гьалда герек такьатар жагъурна, месэла вахтунда гьялна­.

• Хуьруьн вилик алай вахтунда кьилиз акъудна кIанзавай гьихьтин къайгъуяр ква?

— Хуьруьн чкада зегьмет, четинвал авачиз жедайди туш. Арандиз куьч хьана 40 йис алат­наватIани, хуьруьз къени вичин статус авач! Им инсан паспорт авачиз яшамиш жезва лагьай хьтин кар я. Гьа и кIва­лах себеб яз, къени гъуь­гъвезвийриз чпин кIвалеринни чилерин иесивилин шагьадатнамаяр хьанвач.

Зун кьве йис я, жуван кIвалахал физвайди хьиз, статус гунин документар туькIуьриз, Ахцегьрин ва Махачкъаладин рекьера аваз. Кьве сеферда  талукь вири документар кIватIна, герек­ идарайриз вугуниз мажбур хьанва. Гьа и месэла­ себеб яз, чавай хуьре фельдшервилинни акушервилин пункт эцигун пландик кутаз жезвач.

Райондин кьил Осман Магьмудовича къведай йисан сифте кьилера, Аллагьдик умуд кваз, и месэлайрал кIукI гъиз жеда лагьанва.

Цифровой технологияр, интернет хьанватIа­ни, къени гъуьгъвезвияр, са справка герек хьайи­­ла, яргъал рекьиз — Ахцегьиз ва Хуьруьгиз хъфи­низ мажбур жезва. Зун инанмиш я, жуван хуьруьн жемятдихъ галаз санал ва талукь идарайрин куьмекдалди чавай и четинвилерални эхир эцигиз жеда.

• Кьве гаф хуьруьн жегьилрикайни ла­гьанай­тIа, кIанзавай.

— Чна са гектарни зур чка кьунвай, яд акъваззавай уьлендиз элкъвенвай чил кьурурна, къалин нацIарикай михьна, чи жегьилриз стадион ва ял ядай къацу парк туь­кIуьрдай майдан планировка авуна куьтягьнава. И кIвалахар кьиле тухудайла, школадин директор Мир­зебег Лачинова ругуд агъзур ма­натдин куьмек гана. Фикирда кьунвай кIвалахар кьилиз акъатайла, хуьре ял ядай вири шартIар авай пуд парк жеда.

Хуьре 2001-йисалай спортдин “Барс” клуб  кардик ква. Аниз технологиядинни информатикадин муаллим Исамедин Шагьэмирова регьбервал гузва. Гзаф аялар боксдални армспортдал машгъул я. Абуру районда, республикада ва адалай къецени жезвай спортдин акъажунра активвилелди иштиракзава. Гьабурукай яз, стхаяр Ризакьоври — Мурадани Даира армспортдай Дагъустандин жегьилрин арада кьиле фейи акъажунра сад ва пуд лагьай чкаяр кьуна. ГьакI Айбек­ Мурсаловани пуд лагьай чка кьуна. Эдик Набиева Ханты-Мансийский автономный округда армспортдай жегьилрин арада кьиле фейи акъажунра сад лагьай чка кьуна. Спортдай гьакI­ни Назим Азимовахъ, Борис Гьажихановахъ ва Агъабала Ризвановахъни агалкьунар ава.

За школадин коллективдихъ ва аялрихъ галаз датIана сих алакъа хуьзва. Мукьвал-мукьвал санал се­ренжемар тухузва. Хуьруьн жегьилри чпин азад вахт гьикI акъуд­заватIа, гьамиша зи гуьзчивилик ква.

• Заз хуьруьн жемятдин ва кьилди жуван патай квехъ кIвалахда мадни еке агалкьунар хьана кIан­зава. Вун хуьруьхъ, жемятдихъ рикI кузвай кас я. Баркалла!

За жуван хуьруьнвийрал гьахълудаказ дамахзава. Хуьре, абурун кIвалера къулайвилер хьун, гьелбетда, зи шадвални я. Къуй чи вири хуьрер авадан хьурай.

Дагълара авай куьгьне хуьрерални чан хкун чи буржи я.

Гьуьрметлу Ламет Ризакьов! Авунвай, ийиз­вай крарай Квез аферин. “Лезги газетдин” редакциядин коллективди Квез ва вири жемятдиз ЦIийи йис мубаракзава, гележегда мадни агалкьунар хьун алхишзава.

Джамил  Насибов,

РД-дин лайихлу экономист, журналист