Сад лагьай гафунихъ са шумуд мана ава: 1) власть, гьукумат; 2) гуж, эмир, ихтияр; 3) ихтиярар гъилевай ксар, властдин кьилевайбур… Кьвед лагьай гафни манадиз гъвечIи туш. Урус ва лезги чIаларин словарда ихьтин манаяр ава: 1) са классдин (синифдин) лап активный, кIвенкIве авай пай яз, гьа классдин игьтияжар, итижар хуьн патал сад хьанвай ва гьа классдин женгиниз регьбервал ийизвай политический тешкилат. Месела, Рос­сия­дин Федерациядин Коммунистрин пар­тия; 2) десте, партия. Месела, геологрин десте (партия); 3) садра агакьарай ва я ракъурай затIарин кьадар ва икI мадни.

Чи ихтилат гьукум-гьукуматдикай ва ихтиярар чпин гъилевай классдин (си- ниф­дин) кIвенкIвечи дестедикай — пар­тия­дикай физва.

И йикъара уьлкведа (чи обществода), 2021-йисуз РФ-дин Госдумадиз сечкияр тухуниз гьазурвал акунихъ галаз алакъалу яз, чIехи мярекатар (рахунар, съездар, собранияр) кьиле тухуз гатIун­на­ва. Виридалайни гзаф чи СМИ-рин са­ки вири такьатри “Сад тир Россия” пар­тияди тешкилзавай крар, ийизвай рахунар, абурун кьилин  векилрин теклифар, веревирдер, гузвай тапшуругъар къалурзава.  Гагь-гагь гьатта Советрин девирда Компартиядикай лугьуз хьайи “чи асирдин акьул, намус ва гъейрат” гафарни рикIел хкизва.

Советрин девирда са партия тир кардик квайди, гьукумдин саки вири месэлайриз вичин тегьерда къуват (регьбервал) гузвайдини гьам тир. Гьавиляй обществодин (халкьдин) вири агалкьунарни Компартиядин къуватдихъ галаз ала­къалу ийизвай. За фикирзавайвал, адаз  “чи асирдин акьул, намус ва гъейрат” лу­гьунихъни гьа себеб — ам сад хьунихъ галаз алакъалу тир.

Гила “регьберар” гзаф хьанва. “КПРФ”, “Компартия”, “Гьахълу Россия”, “Россиядин патриотар”, “ЛДПР”, “Яблоко”, “Гражданвилин платформа”, “РФ-дин багъманчийрин партия”, “Аграрникрин партия” — ван тежезвай тIвар амач. Са арада гьатта “Пиводал ашукьбурун партияни” авай.

За икI фикирзава: пул гъилевай са халудиз кIан хьайивалди, вичин дустарин ва я вичиз ухшар авайбурун десте кIватIна, партия арадал атанвайди малумарзава. Герек чкайра закондалди регистрацияни ийизва. Конституцияди ганва кьван вири ихтиярар. Анжах фашистрин, нацистрин (миллетчийрин) партийриз чина ихтияр гузвач. Мумкин я, чинеба гьабурни кардик кваз хьун.

Суал къвезва: вуч паталди икьван партияр (тешкилатар) арадал къвезвайди я? Гьакьван абур чи дуланажагъ,  уьл­кведин къудрат, экономика, культурадин шартIар вилик тухуник къуьн кутазвай, лугьудайвал, рикI кузвайбур яни?

Алатнавай 30-40 йисан тарихди, яни СССР хьтин къурулуш чукIурайдалай кьулухъ кьиле фейи вири вакъиайри, арадал атанвай кьван партийрин, маса тешкилатрин гьерекатрини (чаз гьеле вирибурукай хабар жезвач) субутзавайвал, вири партийрихъ авайди са дерт я: Госдумада (парламентда) чкаяр гзаф жен, ахпа гьукум (власть, гуж, ихтиярар) гъиле кьан. Алай вахтунда ахьтин гуж, ихтиярар, мумкинвилер гъилевай, чпи лугьузвайвал, “гьукумдин” партия “Сад тир Россия” я. Вужар я а партиядин членар? Хуьрелай, райондилай гатIунна, го­сударстводин лап вини кукIушрив агакьдалди саки вири чиновникар (къуллу­гъар­ гъиле гьатнавайбур). Къуллугъдилай алатнамазди, ибурун партийнивални квахьдай хьиз я. Гьасятда маса пар­тиядиз физ, маса чинер къачуз алахъда, маса жуьре кьинерни кьада. Вуч паталди?

Жаваб генани винидихъ лагьанвай хьтинди я: са маса партиядин тIваруни­хъай мад гьа депутатрин ва я къуллугъчийрин жергейра жен…

Амма партиядин член “женгчи” я лу­гьузва эхир? Гьихьтин женгчи? Вуч паталди женг чIугвазва? Гьихьтин идеалар, чIехи мурадар? Уьлкве, халкь, общество вилик тухудай гьихьтин крар?!

Адетдин инсанрин 91 процентди чи гьукумдин кьилин къурулушрикай сад тир полициядиз ихтибар жедач лагьана жаваб гайиди и йикъара ОТР каналдай, “Отражение” программадай къалурзавай. Им бес чи чиновникриз ихтибар ийиз жезвач, яни халкьни гьукумат сад-сада­вай къакъатнава лагьай гафни тушни?

Вич гьукум гъилевай партия я лу­гьузвай “Сад тир Россиядин” нубатдин съезддал уьлкведин Президентди авур рахунрайни и кар гьиссзавай: “Не править, а служить!” (“Эмирар гуз ваъ, къуллугъ ийиз!”). Ингье кьилин фикир. Гьайиф­ хьи, партиядин членар я лугьузвай чIехи пай чиновникри и жуьреда фикирзаваз аквазвач. Гьар сада халкьдиз гьикI къуллугъзава?.. И кар гзаф важиблу я.

Къуллугъ тийизвайди гьа и са йисан къене уьлкведин жуьреба-жуьре пипIе­ра чи агьалийрин кьилел атай кьван мусибатри субутзавачни? Ихтиярар (гьу­кум) гъилевай саки вирибуру сифте нубатда анжах чпин ва чпин тухумрин гьал-агьвал вилик тухуникай, чпин игьтияжар таъминаруникай фикирзавайди, бюджетдин миллиардралди пулар чпин неф­синиз серфзавайди гзаф мярекатрал кьиле физвай рахунрай, гьар юкъуз чи телеканалрай аквазвай сюжетрайни чир жезва.

Гьатта гьакI са хуьр, район къачур­тIани, чиновникрин асайишди халкьдин махарик жедай крар рикIел гъизва. Гьавиляй, яд акьалтна, бедбахт хьанвай факъирриз ксудай къазма жагъизвач. Губернаторрини шегьерринни районрин “начаникри” и чIавуз чпиз къизилдин гьажетханаяр хкажзава… Ихьтин крар аквазвай агьалийри (адетдин факъирри) гьи партиядиз ихтибарда? Низ “чи акьул­, намус ва гъейрат” лугьуда?..

Аквар гьаларай, гзаф крар чи обществода мад ва мад сеферра веревирд хъувуна кIанзава.

30-40 йис идалай вилик чукIурай буд (арабадин чархар хуьзвай алат) цIийи­далди эвездай къуват жагъанвач. Гьарда санихъ ялзава. Арабани гьа алайвал рекьин юкьвал алама. Яцар лугьудай фа­къирризни гьинихъ фидатIа чизвач, гьа акъвазай чкадал чпин кьил хуьз алахъзава. Чебни гила “самозанятыйриз” элкъвезва…

ЦIийи йисан гирведал ихьтин фикирар, белки, тавун лазим тир. Амма гьакъикъат гьахьтинди тирла?..

ЦIийи йисак гьамиша умудар кутадай­ адет я. Белки, къведай йис хъсан патахъ­ дегишвилеринди, вири общество тупламишдайди, умудри цуьк акъуддайди жен… Иншаллагь.

Мердали Жалилов