“КIан хьайила, агъзур мумкинвал жа­гъида, такIан хьайила, — агъзур багьна”. И келимадин гьахълувал аламатдин инсан, Дагъустандин газдин хилен патриарх лагьай тIвар къазанмишнавай  кас тир   Насрутдин  Ильмутдинович  Насрутдинован  уьмуьрдиз вил вегьейла,  тамамдаказ  тестикьариз жеда. Дугъриданни, эгер рикIе эрзиман мурад аватIа, ам кьилиз акъудун патал инсандивай дагъларни алудиз, вацIарни элкъуьриз жеда…

Алай йисуз  “Газпром трансгаз Махачкала” ООО-ди карханадин 40 йис та­мам хьун къейдзава. Къенин юкъуз Да­гъустандин кудай шейининни энергетикадин зурба дестекдиз элкъвенвай,  республикада инвестицийрин программа уьмуьрдиз кечирмишзавай и карханадин тарих Насрутдин Насрутдиновахъ  галаз сихдаказ алакъалу я.

Хъуьтуьл къилихрин, инсанперес,  патав гвай касдин гуьгьуьлдикай хабар кьадай, гьамиша куьмек гуз гьазур, зегьметдал рикI алай, гайи гаф кьилиз акъуд­дай инсан ятIани,  Насрутдин  Насрутдиновавай зурба къуватар, руьгьдин ва рикIин хцивал истемишзавай, гьатта эсиллагь мумкин тушир кIвалахар кьилиз акъу­диз алакьна. И кардин сир кIва­лахдин ре­кьяй адан юлдашри ачухарзава — адахъ  ви­ри инанмишариз жедай аламатдин ала­кьун ава. И жигьетдай адаз зурба бубадин лайихлу хва лугьуз­ва. Дугъриданни, бубадин, Ватандин ЧIе­хи дяведин иш­тиракчи,  Социализмдин Зегьметдин Игит, “Халкьдин академик” лагьай тIварцIин са­гьиб, неинки хайи Къарабудахкент райондин ва республикадин, гьатта вири Советрин уьлкведин дережада гьуьрмет къазанмишнавай майишатчи Ильмутдин Насрутдиновичан меслятар баркаллу хци гилани мукьвал-мукьвал рикIел хкизва, абурал амал ийизва. Кьилинди — инсанриз, халкьдиз жезмай кьван хийир гун ва и рекьелай садрани элячI тавун я.

• Насрутдин Ильмутдинович, Дагъустан гегьенш майданра газламишунин месэла гьялдай къарар кьабулдайвал ийиз хьун Квелай гьикI алакьна, — суал гузва за.

— Кьилинди инсанрин яшайиш хъсанардай мурад хьун я. Зун хуьре чIехи хьанва. Дяведин йисарин мекьи хъуь­тIе­рин азиятар-зиллетар за жуван хаму­нал­ди гьиссна. Пичера цIамар ва купIар кузвай. Абур гьар юкъуз кIватIза­вай ва кана алахьзавай. Гьеле гьа чIавуз, 8-9 йиса авай жаван яз, зи кьиле кIвалер чи­ми ийи­дай кьезил къайда туькIуьрунин мура­д гьатнай. Избербашдин школа-интернатда кIелиз фейи заз, чиляй акъатиз, цавухъди физ, кана алахьзавай цIун “лепеяр” акурла, кьилиз садлагьана фи­кир ата­на — ингье зи рехъ! Адалай кьулухъ алатай вири йисар са макьсаддихъ элкъуьрнавайбур тир — агьалийрин кIва­лерив тIебии газ ага­кьарун. Инал къейд ийин, чиляй акъат­завай и газдиз нафтIа­дин мяденрал кIва­лахзавайбуру, ада манийвалзава лугьуз, лянет гъидай. Заз и кар гьахъсузвал яз аквазвай.

1957-йисуз за Грозныйдин нафтIадин институт акьалтIарна. Ана кIелзавай йисара за жуван фикир юлдашрихъ, муаллимрихъ — виридахъ галаз веревирдзавай. Газдикай нефтехимиядин шейэр гьазурна кIанда, лугьудай муаллимри. Ма­сакIа, яни чимивал патал ам ишлемишун­ гьич фикирдизни къвезвачир абурун.  Къейд ийин, хъиткьин хьунин хаталувал себеб яз, ихьтин газ ишлемишунал а чIа­вуз кIеви къадагъа алай.

1967-йисуз зун Ленинский райисполкомдин председатель хьана, яни зи гъиле власть гьатна. Зун виринра къекъвезвай, газ инсанар патал хийирлу тирдакай лугьузвай, субутзавай. Жувахъ галаз­ са фикирдал атай ксар пайда хьайила, чна газдин состав ахтармишиз, ам х­а­та­суздаказ ишлемишдай къайдаяр жагъу­риз башламишна.

И кардиз манийвалзавайбур тIимил тушир. ЯтIани Къарабудахкент райондин хуьрериз уьлкведа сифтебурукай яз 1972-1975-йисарин вахтунда газ гъидай мум­кинвал хьана. Гьа икI, республика газ­­­ламишунин кIвалах Къарабудахкент райондилай башламишна. Гуьгъуьнлай — мадни четин йисар, гьуьжетар, веревир­дер, бязи вахтара гьатта къаршидиз экъе­чIун, вини дережада  кьабулнавай къарарар дегишариз тун…

90-йисарин четин девирдилайни кам къачуна, акьалтIай четин шартIара чIугур гьакъисагъ зегьметдалди Дагъустандин 60-70% хуьрер газламишиз алакьна.

• Амма исятдани республикада газ агакь тавунмай районар ама эхир…

— Вири кIвалахар гьамиша инсанрихъ галаз алакъалу я. Хъсан крарни инсанар себеб яз жезва, пис крарин тахсиркарарни  гьабур я. Республика 100 % газламишунин карда властдин кьиле авай ксарин итиж хьана кIанда. XXI асирда  ин­санрихъ цивилизациядин вири шар­тIар ва къулайвилер хьун гьич са шакни алачир гьакъикъат хьун лазим я.

• Жуван уьмуьрдиз вил вегьейла, вуч лугьуз жеда Квевай?

— Зун бахтлу кас я — уьмуьрдин рекье гьалтай инсанри заз мурад кьилиз акъудунин карда екез куьмекна. За абурал виридал, жуван коллективдал дамахзава. Жуван уьмуьрдиз вил вегьейла, мад са кардал дамахзава — за садрани са кас­дизни ришвет гайиди, садавайни ам къачурди туш, — лугьузва Н.Насрутдинова.

• Куь фикирдалди, кIвалахда агалкьунар хьун патал квел бинеламиш хьана кIанда?

— Виниз тир пешекарвилел ва намуслувилел. Гьич са пешекардихъни агалкьунар жедач, эгер ам вичин карда устад туштIа. Гьина зегьмет чIугваз хьайи­тIани, гьар са кар намуслудаказ кьилиз акъудна кIанда. Дагъустандихъ къе ихьтин пешекаррин еке игьтияж ава. Бажарагълу ксариз куьмек гана кIанда, нетижасузбур — дегишарна. Гьа им я агалкьунрин бине.

Къенин юкъуз зегьметдин ветеран, Россиядин Федерациядин ва Дагъустандин газдин, нафтIадин промышленностдин лайихлу работник Насрутдин Ильмутдиновича  вичин  вири къуватар, рикIин гьевес “Леззет” санаторийдиз ­серфзава. Ина адахъ ватанэгьлийри ял ягъун­, сагъламвал хъсанарун патал виридалайни къулай, гьа са вахтунда тIем акакьдай мум­кинвилер арадал гъидай фикир ава.

21-декабрдиз Насрутдин Насрутдиновича  86 лагьай сеферда вичин  хайи югъ къейдзава. Республикадин гьар са агьалидиз еке савкьат авур, вичин рикIин   чимивал хайи халкьдиз гайи адахъ мягькем сагъламвал, кIубанвал  хьурай!

Жасмина Саидова