28-ноябрдиз Махачкъалада, РД-дин Тахо-Годидин тIварунихъ галай музейдин выставкайрин залда, “Культсанштурм 2” “Ахцегьрин ичер” тIвар алаз гурлу мярекат кьиле фена. Ахцегьа райондин музейдин бинедаллаз, Дагъустандин художникрин дестедин яратмишунрин кIвалахрин нетижа къалурун яз, гъиле кьур и чIехи проект Ахцегьрилай, адан кьетIен ярж тир ичерилай башламишун лишанлу кар я.
Вучиз “Культсанштурм” тIвар гана лагьайтIа, чIехи несилрин рикIел хъсандиз алама, алатай асирдин 20-йисара гьа ихьтин тIвар алаз яратмишунардай интеллигенциядин векилар — художникар, музыкантар, шаирар, уьлкведин чIехи шегьеррай дестейралди дагълух хуьрериз физ, анра литературадин, этнографиядин, тарихдин материалар кIватIиз, чкадин жемят медениятдин гьуьндуьр дережадин ивирриз мукьва ийизвай. А вахтунда и карди, сир туш, бегьерлу нетижаярни гана.
— Ахцегьрин музейдин директор, РД-дин культурадин лайихлу работник Низами Дагъларован теклифдалди девирдин цIийи шартIара чаз бубайрин и хъсан тежрибадал чан хкун патал и кIвалах къадим, машгьур Ахцегьрилай башламишун хъсан яз акуна, — къейдна мярекат ачухунин сифте гафуна проектдин куратор, искусствовед, РД-дин милли музейдин гендирек-тордин заместитель Жамиля Дагировади.
Дагъустандин культурадин министр Зарема Бутаевади къейд авурвал, кьиле тухузвай проект республикадин культурадин пара хилер, гьакI Милли музейдин вири филиалар кардик кутазвай гегьеншди ва метлеблуди я. Ада чи халкьарин хъсан адетар, гъилин-тупIун сеняткарвилер хуьниз, Дагъустандин халкьарин дуствилин алакъаяр мягькемаруниз къуват гузва.
Мярекатдин тешкилатчиярни иштиракчияр Ахцегь муниципалитетдин кьил Осман Абдулкеримован патай райадминистрациядин кьилин заместитель Роберт Гьамзаева тебрикна.
— Чна кьил кутур и надир проектдиз рехъ ачухай куьн пара кьадар сагърай! — лагьана вичин нубатдай Низами Дагъларова. — Чи са жерге яржарин арада (кудай дарман цин гьамамар, Абумуслима къван эцигай зурба мискIин, ХIХ асирдин урусрин къеле, гурлу вацIарал чархунин муькъвер, куьгьне хуьруьн архитектурадин ансамбль, “Шарвили” эпос, Цуькверин сувар…) Ахцегьрин ичери кьетIен чка кьазва. Самур дере — им ичер, маса емишар битмишарун патал тIебиатди яратмишнавай надир чка я, гьавиляй ина жемят багъманчивилел гьеле юкьван асиррилай машгъул я. Ерли химикатар ишлемиш тийиз, акунар алай, тIямлу ва экологиядин жигьетдай михьи ичер жезвай маса чка чаз чидач. Ватандин ЧIехи дяведин дар йисара ичери ахцегьвияр кашай акъудна. 1960-йисара Ахцегьрин ичери Москвада ВДНХ-дин выставкада къизилдин медаль къачуна. Ина къени бубайрин 30-дав агакьна сортарин ичер битмишарзава… (и гафар тестикьарун яз, мярекатдин иштиракчийри гьанал дадмишун ва хутахун патал музейдин залра чIехи вазайра ва гъвечIи ящикра аваз селигъалувилелди булдалди гьар жуьре сортарин ичер эцигнавай).
— Ахцегьрин емишрин багъларин, ичерин месэладал илимдин бинедаллаз машгъул хьайи кас яз лугьун, гьакъикъатдани, Ахцегьрин ичер гьар са рекьяй тарифуниз лайихлу я. Къе республикадин дережада и месэла къарагъарунай куьн пара сагърай, рикIе авай ватанпересвилин гьиссер артух жезва. Советрин девирда Ахцегьа илимдинни тежрибадин станция, къайиз хуьдай тадаракралди таъмин гьамбарханаяр, ичерикай шире хкуддай карханаяр кардик квай, гуьгъуьнлай консервиярдай зурба заводни эцигна. Миллионерар тир “Ахтынский”, “Заря” совхозрин сортунин ичер виш тоннралди уьлкведин промышленный центрайриз тухузвай. Гила, гьайиф хьи, а вирера ятар амач. Чпин зегьметдин бегьер маса гун багъманчийрин кьилин тIал хьанва, кило ичер 3-4 манатдай вахкуниз, гьакI малариз гуниз мажбур жезва. Гьа и мярекатдилай башламишна Ахцегьрин ичерин машгьурвал арадал хкведайдак умуд кутаз кIанзава, — лагьана экономикадин илимрин доктор, ДГПУ-дин профессор, ахцегьви Мурад Къараханова.
Ахпа микрофондихъ “Культсанштурм 2” “Ахцегьрин ичер” проектдин иштиракчи художникар Гьабиб Амаров, Гьабибулла Гьабибуллаев, Патимат Гьуьсейнова, Мегьамед Моллакаев, Наталья Савельева, Инесса Цгоева атана. Абуру чеб пара хушдиз кьабулунай, багъманчивилин сенятдихъ ва райондин тамашуниз лайихлу чкайрихъ галаз мукьувай танишарунай Низами Дагълароваз, райондин руководстводиз, зегьметкеш жемятдиз сагърай лагьана.
Мярекат ичер дадмишуналди, Ахцегьай атанвай ашукьрин “Шарвили” ансамблди тамамарай авазрикай лезет хкудуналди, художникрин яратмишунрин кIвалахриз килигиз, выставкадин залра къекъуьналди давам хьана. “Ахцегьрин ичер” выставкадин экспозицияр 2020-йисан 8-январдалди къалурда, ахпа са пай шикилар, пишкеш яз, Ахцегьрин музейдиз вахкуда.
Дашдемир Шерифалиев
