Жавид Агъаевич Магьарамован — 85 йис
Жавид Агъаевич Магьарамовакай за ктаб кхьена! (“КьепIирви Жавид”. Махачкъала, “Мавел”. 2015-йис). Кар анал ала хьи, а касдин — чIехи алимдин, духтурдин, чIехи рикI авай инсандин патав зун вилерин азарди кьве сеферда акъудна: 2013 ва 2015-йисара. Адакай еке куьмекни хьана! Заз экуь дуьнья, ракъинин нурар, цуькверин рангар ахквадай, уьмуьрдал кьарувалдай, инсанрихъ галаз санал шадвалдай, жуван кхьинрин рехъни давамардай мумкинвал хуьниз себеб хьайиди гьам я!
Ж.Магьарамова яргъал йисара (1964-йисалай) Москвада академик С.Н.Федорован тIварунихъ галай “Вилерин микрохирургия” МНТК-да (Межотраслевой научно-технический комплекс) кIвалахзава. Ина лазердин нурарин куьмекдалди вилерин залан азарар (глаукома, катаракта ва мсб.) алуддай, инсанриз экв хуьдай илимдин махсус лаборатория арадал гъана, вичи ана хирургвиле кIвалахунилай гъейри, тарсарни гуз, чIехи десте алимар — вилерин азаррин рекьяй гьунарлу пешекарар гьазурна. Зун гъавурда акьурвал, а клиникада алай вахтунда зегьмет чIугвазвай алимрин — духтуррин чIехи пай Жавид Агъаевичан гъилик чирвилер ва вердишвилер къачурбур я.
Идалайни гъейри, Ж.Магьарамован иштираквал аваз, и клиникадин филиалар Краснодарда, Ростовда, Саратовда, Красноярскда, масанрани арадал гъанва. Адавай чирвал къачур ва гъилик пешекарвал хкажай вилерин азаррин духтурри чи уьлкведин саки вири регионра, гьа жергедай яз Дагъустан Республикадани кIвалахзава. ЧIехи алимдиз “РФ-дин лайихлу духтур” лагьай тIвар, Китайдин, Сан-Маринодин, Вьетнамдин ва маса уьлквейрин рикIел аламукьдай шабагьар ганва. ИкI, ам лезгийрикай дуьньядиз машгьур алимрикай сад я. Адан тIвар писатель Къ.Х.Акимова кхьенвай “Лезгистан” ва “Дуьньядиз машгьур 100 лезги” энциклопедийрани гьатнава.
Жуваз и дуьнья ахквадай мумкинвал хъхьуникай саки умуд атIанвайла, гьелбетда, сифте нубатда чи республикадин вилерин азаррин больницадин (РОБ-дин) духтуррин (хирургар — Изумруд Аджиева ва Селимхан Селимханов) куьмекдалди, республикадин здравоохраненидин кьиле авай ксарини абурун тереф хуьналди, зун Москвадиз, С.Н.Федорован тIварунихъ галай клиникадиз, Магьарамов Жавид Агъаевичан тIвар кьуна, фена. Ада кьабулай тегьер, авур куьмекар, къанажагъдин чIехивал, ахлакьдин михьивал, кIвалахзавай коллективда адахъ авай гьуьрмет ва авторитет гьисс авурла, гьелбетда, яратмишзавай кас яз, зи къелемдикай, шумуд очерк, ахпа “Вилерикай поэма” — шиирралди кхьенвай чIехи эсер хкатна. За абур, жилдера туна, кьилдин ктаб яз чапдай акъудна, савкьат яз, халкьдиз багъишна. Вичизни са шумуд экземпляр рекье тунай.
Ктаб акъатайдалай кьулухъ, зи мецелай саламдин гафар гваз, чпиз куьмек кIанзавай са шумуд кас заз хъсандиз чидай лезгияр Жавид Агъаевичан патав фена. Вирибур адалай рази яз хтана…
Аферин! Баркалла ихьтин рухвайриз!
И йикъара чи чIехи ватанэгьлидин 85 йис тамам жезва. Юбилей тебрикунни, чи халкьдин патай авай гьуьрмет къалурунни яз, чна инал тIвар кьунвай поэмадай са чIук гузва. Поэма, ктабда тунватIани, масанра чап хьайиди туш.
Суьгьурдин нурар
“Виридалай гьи дерт ятIа четинди? —
Веревирдиз ава Жавид секиндиз.
— Свах тIа хьайитIа,
Ам сагъарда, акъудда…
Кьил тIа хьайитIа,
А тIални фад алудда…
Гъил галачиз,
КIвач галачиз
Яшамиш хьун мумкин я,
Гагь-гагь чандин пад фида —
Гена гьиссдач четин яз…
Бирдан вилер хкахьайтIа?..
Йифер чIулав ацахьайтIа?..
Рагъ тахкуртIа цавал вили?..
ГьикI гьиссдатIа рикIи, кьили?..
Рангар вири кучудайтIа чIулавди,
Мурцарихъ вуч амукьдатIа ялавдин?..
Вилер квахьун —
Мусибат я, мусибат!..
Лап чIехи дерт,
Эх тежерди, гьакъикъат…
Вилер хуьниз серфда жуван илим за,
Ракъинин экв
Руьгьда ийиз къалин за!..
Москвада
Гельмгольцан институтда
Авалда лап чIехи илим
Эквер хуьдай вилерин.
Гьаникай дава-дарман
Жезвалда гзафбуруз эллерин.
Гьана завай хкаж жеда устадвал,
Гьелбетда,
КъалурайтIа жува кьетIен успатвал…”
* * *
Яргъал я рехъ,
Куьруь я рехъ,
Низ гьикI абур муьтIуьгъ я?
Рагъ хуьзватIа,
Вири я рехъ!
Кар алайди ишигъ я!
Нур…
Гъиле кьаз тежедай шей,
АкуртIани вилериз,
ГьикI кьада ам?
ГьикI вердишда?
ГьикI муьтIуьгъда гъилериз?
Лазердин тIвар алай нурар —
Хазинаяр суьгьуьрдин,
А нурарихъ ава гьунар
Устадвални магьирдин.
Махарикни жеч а сирер,
Муракаб я, муракаб!
Абуру сагъар тийир хирер
Авач,
Тергда дерт, азаб…
“Махунай ваъ,
Рагъ-нехишдай
Къачуда а нурар за!
Эй инсанар!
Квез багъишда
Гьа суьгьуьрдин гурар за!”
Акъвазна Жавид
Ихьтин чIехи икьрардал…
* * *
Святослав Николаевич Федоров…
МНТК “Микрохирургия” …
Вилер
Лазердин нурарив
Сагъардай меркез…
Вилер амачирбуруз вилер хгун?
Тагайбурузни вилер гун? —
Гьинай акурди я квез?!
Жавид — КьепIирви
Гьа и чIехи меркезди
Вичин хва хьиз кьабулна.
Тажуб хьанва Федоровни:
— Гъанва гьихьтин акьул на?!
Зун рази я. Жагъана заз
Гьакъикъатдин мерд арха!..
* * *
Шумуд сенгер,
Шумуд сергьят къакъудиз,
Къекъвезва дуьнья тирвал
Кьве гьасрет,
Кьве жуьрэт,
МичIивилин,
Буьркьуьвилин
Терс чешмегар алудиз.
Физва санал
Кьве гъейрат,
Китай,
Вьетнам,
Сан-Марино,
Эмиратар —
Шумуд вилаят авуна кIвачик!
Виринрани
Экуьн симер
РикIяй-рикIиз,
КIваляй-кIвализ
ЧIугуна керчек…
— Вилерин ишигъ — вирибуруз!
— Гъетерин тешпигь — вирибуруз!
— Рекьер ачух я дирибуруз!
— РикIер ачух я сейлибуруз!..
Планета экуь жезва,
МичIер квахьиз муртIариз.
МуьтIуьгъ жезва баятлухар
Экуьвилин шартIариз…
* * *
Гьайиф!..
Святослав
Садлагьана къакъатна.
Цававайди,
Лувар хана, аватна…
Амма кар,
Амма меркез вилерин
Тунва эллериз!
Тунва несилриз!
Дерт дуьгуьмиз,
Парар залан кьезилриз,
Тунва девлет,
Къачуз тежер къизилрихъ…
Жавида,
Махунин хва Прима хьиз,
ТIебиатдин чIал чидай,
Шарвилидин неведи хьиз,
Гьар са дертни гьал чидай,
Дустунин рехъ давамзава!
Давамзава,
Чир тавуна усалвал!
Аршда хуьзва савадлувал,
Саламатвал,
Адлувал,
Кутан тийиз фашалвал…
Мердали Жалилов
