Дагъустанда тамамвилелди ахтармишнавай, яни сортунин гьакъикъивал, ам гьасилунин кьетIенвилер чирнавай ва къимет ганвай емишрин къелемрин кьадар 60 процентдин гзаф хьанва. Кьилди къачуртIа, алай вахтунда тамамвилелди ахтармишнавай ичерин къелемар арадал гъунин кIвалах башламиш хьанва, хабар гузва “Россельхозцентр” ФГБУ-дин РД-да авай филиалдин пресс-къуллугъди.
Багъманчивал Дагъустандин хуьруьн майишатдин адетдин хел я, республикадин экономика патал адан важиблувал гекъигиз тежедай кьван екеди я лагьайтIа жеда. Мисал яз, алатай асирдин 80-йисара республикадин багъларин майданри 65 агъзур гектар чилер кьунвай. Ида лагьайтIа, консервиярдай промышленность йигинвилелди вилик тухудай мумкинвал ганай. Республикада гьавадин шартIар багъманчивилин хел гегьенш майданра виликди тухун патал къулайбур я. Иллаки хъсан мумкинвилер и жигьетдай кьиблепатан Дагъустанда ва са жерге дагълух районра ава. Анра, тIимил харжияр авуналди, емишрин виниз тир бегьерар кIватIиз жезва.
Алатай йисуз республикадин багъманчийри 21,2 агъзур гектар майданрай емишрин бегьер кIватIна — са гектардай 83,7 центнер, санлай къачурла, 180 агъзур тонн. Багълари кьунвай майданрин умуми кьадар 28,4 агъзур гектардиз барабар я. Абурукай 2,5 агъзур гектар фад бегьердал къведай жуьрединбур я. Ихьтин багълариз эхиримжи йисара республикада кьетIен фикир гузва. РикIел хкин, идалай вилик йисара фад бегьердал къведай жуьредин багълар кутун патал къелемар къунши республикайрай маса къачуниз мажбур жезвай. ИкI, анжах 2018-йисуз къунши республикайрай Дагъустандиз 421 агъзур къелем гъана. Гьа са вахтунда региондин питомникра гьасилнавай анжах 181 агъзур къелемдиз махсус сертификатар ганвай.
Эхиримжи са шумуд йисуз “Россельхозцентр” ФГБУ-дин РД-да авай филиалдин пешекарри-апробаторри республикадин къелемлухрин (питомник) иесийрихъ галаз фад бегьердал къведай багълар кутун патал къелемар гьасилунин игьтияж авайдан гьакъиндай гъавурда твадай кIвалах тухванай.
Емишрин культураяр тамамвилелди ахтармишунин кIвалахдин нетижаяр кьуналди къейдзавайвал, республикада къелемлухри, сифте сеферда яз, фад бегьердал къведай жуьредин багълар кутаз жедай ичин къелемар (М-9 ва ММ-106) гьасилиз башламишнава.
Хуьруьн майишатдин суьрсет гьасилзавайбурун арзайрин бинедаллаз, республикадин 5 районда емишрин ва хвехверин культурайрин 24 сортунин къелемар, санлай къачурла, 433 000 къелем (2018-йисан кьадардилай 58 процентдин гзаф) тамамвилелди ахтармишнава.
Къейд ийин, багъ кутадайла, хкязавай емишрин сорт кьилди къачур и ва я маса чкадин гьавадин ва накьвадин шартIарив кьадайди хьун гзаф важиблу я. Ахтармишнавай вири сортар чи республикадин тIебиатдин шартIарив кьадайбур я.
ГьакIни хабар гузвайвал, 2019-йисан сифте кьилерилай башламишна, “Россельхозцентр” ФГБУ-дин РД-да авай филиалдин пешекарри хуьруьн майишатдин тайинвал авай 1,2 миллион гектар чилер ахтармишнава.
Месэладикай филиалдин кьил Мегьамед Гьажимегьамедован иштираквал аваз тухвай гегьенш заседанидал малумарна.
ИкI, хуьруьн майишатдин 460 агъзур гектар чилер цIицIер, маса зиянкарар, техилдик, майвайрик, ципицIрик акатдай азарар аватIа чирун патал ахтармишнава.
Идалайни гъейри, тахминан 310 агъзур гектардин чилел набататар зиянкар гьашаратрикай ва азаррикай хуьниз талукь серенжемар кьиле тухванва.
Филиалди, заседанидал хабар гайивал, цадай техилдин тумар авай гьални ахтармишнава.
Амина Муслимова
