(Эвел — 39-40-нумрайра)

(6-сура, 91-аят) (мана):

“Ва абуру (мушрикри) Аллагьдиз Адан гьакъикъи къадир (чIе­хивал, дережа) ганач (абуруз Адан зурба дережа, къадир чир хьанач) икI лагьай чIавуз “Аллагьди инсанриз (вагьй*-дикай (откровение от Бога) са шейни (авудна) ракъурнавай туш…”.

Дугъриданни, Аллагьди Вичин дин Мугьаммад Пайгъамбардив (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) гваз ракъурнавай Ислам диндалди бегьемарнава, адакай эхир-хатам пайгъамбар ва расул авуна! (33-сура, 40-аят) (мана):

“… Мугьаммад куь итимрикай садан бубани туш (хайи буба), амма ам Аллагьдин расул ва пайгъамбаррин “муьгьуьр” я (пай­гъам­барар ракъурун адал акъваз хьанва — ам эхир-хатам я)…”

Мугьаммад (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) — пайгъамбар тирвилин делилар.

И кар тестикьарзавай делилар лап гзаф ава. Абурукай я:

Адан гуьрчег уьмуьрдин рехъ,

Ада гъанвай тамам ва зурба шариат…

Адаз ракъурнавай вири­да­лай­ни­ метлеблу ва дуьз ктаб — Къуръ­ан…­

Чал (инсанрал) алай важиблу кар Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) гьакъиндай гьар са мусурман патал важиблу кар я:

Пайгъамбардихъ (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) агъун, адан эмирар ва къадагъаяр кьабулун, адан рекьиз табий хьун.

Ам виридалайни гзаф кIан хьун. Гьадисда лагьанва (мана): “Квекай гьич садазни (тамам) иман жедач, та зун (Пайгъамбар) квез виридалайни — вичин чандилайни, веледрилайни, мал-девлетдилайни ва вири инсанрилайни гзаф кIан жедалди”.

Адаз тамам гьуьрмет авун, чан алайлани,  кьейидалай кьулухъни.

Михьиз яргъа хьун Пайгъамбардиз (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) азият, зиян гуникай, адакай чIуру гафар, таб лугьуникай.

Адаз салават ва салам гъун.

Пуд лагьай асул: Диндар амал авун.

Дуьз, диндар амал — им Аллагь рази жедай амал я ва адаз кьве шартI ава: 1) ам исламдин шариатда къалурнавай кар хьана кIанда; 2) ам михьи рикIелай анжах Аллагь патал авунвай кар хьун герек я. Гьавиляй, диндар амалдихъ эгер и кьве шартI ва я абурукай сад та­хьайтIа, а кардилай Аллагь рази жедач ва а кар Ада кьабулдач!

Диндар амал авунихъ еке метлеб ава. Абур — Аллагьдихъ, Эхиримжи йикъахъ, Пайгъамбардихъ (Аллагьдин патай салават ва ­салам хьурай вичиз) иман гъунин бегьер я. Диндар крар гзаф жуьреяр ава ва абурук Аллагьди эмирнавай вири крар акатзава: ибадатар, диндин къанунрал асаслу яз ийизвай дуьньядин крар (мисал яз, алишвериш ва мсб…). Эгер мусурманди вири крар Аллагьдиз итIаат­лувал яз (повиноваться), Адан шариатдиз муьтIуьгъ хьана, Адан разивал къачуз авуртIа, абур вири диндар крар жезва. Диндар крарин вилик кьиле ибадатар ава ва а ибадатрин вилик кьиле Жабраил малаикдилай атанвай гьадисда къалурнавайбур ава: капI авун, закат гун, сив хуьн, гьаж авун. Ибур кьудни исламдин дестекрикай я ва абурун гьакъиндай къайгъусузвалдай, абур кьилиз акъуд тийидай ихтияр авач.

Ибадатри инсандин алакъаяр Реббидихъ галаз дуьз къайдада, низамда твазва, Халикьдин вилик адан (инсандин) гьакъикъи лукIвал къалурзава. А ибадатар Аллагьдин вилик гьар са инсандин хиве авай ферз (важиблу кар) я. Гьелбетда, а ибадатар кьиле тухузвайбурун иман къвердавай мягькем ва артух жеда, абурал амал тийизвайбурун иман лагьайтIа, — зайиф.

КапI авунихъ авай  метлеб

КапI бедендин ибадат я. Аллагьди мусурманриз йикъа вад капI авун ферзнава. Ам ийидай дуьз къайда Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) гьадисда къалурнава: “Куьне за (Пайгъамбарди) капI авур тегьер­да капI ая”. Аллагь-Таалади капI “Исраъ ва Миъраждин йифиз”, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) Мединадиз гьижра ийидалди вилик, ферз авуна. КпIуникай Къу­ръанда са шумуд цIуд аятра ла­гьанва ва гьакIни адан важиблувал, чIехи метлеблувал тестикьарзавай Пайгъамбардин (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз)  гьадисарни гзаф ава. А гьадисрай якъин жезвайвал, мусурман тир ва мусурман тушир ксарин арада авай тафават кпIуни къалурзава.

КапI авун Аллагьдихъай кичIе муъминрин сифетрикай я. Са чIа­вузни (яшамиш жезвай чкадилай аслу тушиз, сеферда авайла, ислягьвилин вахтунда, я дяведин вахтунда, саламат тирла ва я азарлу гьалда) кпIунив къайгъусузвилелди эгечIна кIандач. КапI тавуна тун ва я кагьулвал авун мунафикьрин сифетрикай я.

Къейд ийин хьи, Пайгъамбарди (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) авур эхиримжи веси кпIуниз талукьди тир. Къияматдин юкъуз сад лагьай суал кпIунихъ галаз алакъалу жеда.

Лагьана кIанда, капI инсандин чандин михьивал, (Аллагьдин) лукI­раз вичин Реббидихъ галаз мягь­кем алакъа, гьамишалугъ тавгьиддин келима рикIел гъун, ин­сандин руьгьдин нур, чиркерикай михьивал, рикIин секинвал я. Дарвал, дерт, гъам, хажалат, пашманвал хьайилани, капI ийиз гьерекатна кIан­да, чи Пайгъамбарди (Аллагьдин  патай  салават  ва  салам хьурай вичиз) авур жуьреда. КпIу­ни инсан, нагьакьан крарикай хуьзва.

(КьатI ама)

Ямин Мегьамедов,

диндин рекьяй алим