Аламаз, буржуна…

Бедбахтвилин, залан агьвалатар, дуьшуьшар сад-садан гуьгъуьна жедалда. Мариятазни абур акуна. Сифтедай стхадин хва, авариядик акатна, куьтягь хьана. Зур йисни алатнач,  ада дах эхиримжи рекье туна. Ихьтин магьрумвилер эхиз тахьай дидени пуд вацралай рагьметдиз фена. Дишегьлидихъ ясдин партал хтIундай къимишни амачир. Багъри, виридалайни кIани инсанар далудихъ галамачир (вахар, стхаяр авайтIани) дишегьлиди вич вири шадвилерикай, няметрикай пай атIайда хьиз гьиссзавай.

Дердинин дарман вахт я лугьудайвал, варцар са-сад алатзавай, Мариятан гъамни яваш-яваш кьезил жезвай. Шегьердин поликлиникадин духтурдин кIвалахди, хизандин къайгъуйри ва маса везифайри адавай дарихвал къакъудзавай. Амма хуьряй атай хабарди дишегьлидин рикI мадни тIарна. Бубадин кIвалин къуншийри зенг авуна ва кIвализ къачагъар гьахьайдакай, абуру хейлин шейэр чуьнуьхнавайдакай лагьана.

Марият гъуьлуьхъ галаз тади гьалда хуьруьз хъфена. Къуншиярни атана, угърийриз къаргъишарна. Идалди туькIуьзвай кар авачир. Гьайиф чIугваз тазвай кар ам тир хьи, гьихьтин чIехи хизанди уьмуьр кечирмишай кIвалерал пехъ ацукьнавай. Стхаяр, вахар, абурун веледарни патара авай. Марият, къуншияр хъфейла, фикирар ийиз амукьна: “Вучда? Маса гудани? Кирида вугудани? Хуь­руьн­ къене вуж ацукьда кьван ви кIвалера, ичIи, кас амачир утагъар мадни авайла”. Гьа ихьтин фикиррик кваз, ам ахварал фена.

Экуьнахъ ам са хиял рикIеваз къарагъна: Урусатда авай хва хкида, бубадин кIвале­ра ацукьарда. Ада вичиз фадлай ватандиз хквез кIанзава лугьузвайди тир. Хтана, вичиз­ бубадин кIвале медицинский центр ачухрай, хуьруьнвийриз къуллугърай.

Меркездиз хтана, Марията Низамудиназ зенг авуна, ам арадал атанвай гьалдин гъавурда туна ва хуьре кIвалахун меслятна. Аллагьдиз шукур, хва гъавурда гьатна. Ди­дедиз акI хьана хьи, хци ахьтин теклиф гьатта вилив хуьзвай.

Кьве гьафтени алатнач, Марията Низаму­дин къаршиламишна ва абур санал хуьруьз хъфена. Низамудин лазердин нураралди начагъбур сагъар хъийизвай хъсан духтур тир. Дидедин куьмекни галаз, сад лагьай мертебада кабинет туькIуьрна, герек тадаракар эцигна. Райондин газетдиз, телевиденидай малуматар гана, хуьруьн куьчейрални сагъар хъийизвай азаррин гьакъиндай чарар ал­кIурна. Вири къайдадик акатайла, Марият вичин хизандин патав шегьердиз хъфена.

Низамудинни кIвалахдив эгечI­на. Инсанар къвезвай гьал акурла, ам мягьтелни хьана. Идакай ада шаддиз дидедизни хабар гана. Дух­турди гьевесдивди ватандашар кьабулзавай, абуруз вичиз чидай рекьерай вири жуьредин куьмекар гузвай. Са варз, кьве варз алатна, хци дидедиз зенг авуна ва вичиз са тIимил пул рекье тун тIалабна.

Пул ракъурнатIани, Марият хияллу хьана­. Хци лугьузвайвал, кабинетдин ракIаррихъ гьамиша начагъбурун учир гала. Бес вучиз завай пул тIалабзава? Хъвазва жал? Маса крарал машгъул жезва­тIа? РикIик къалабулух акатна­ дидедин. Киш юкъуз ада хуьруьз тади авуна.­

Диде акур хва шад хьана. Жузун-качузун­ авуна, вири суалризни Низамудина, “хъсан я” лугьуз, жаваб гузвай. Маса чара амукьнач, эхир Марията пулунин месэла кудна.

— Диде, ваз аламаз, буржуна гафар ван хьайиди яни?

— Эхь, я дедин, авай гафар я ман.

— АкI ятIа, ма и дафтар, тамаша адаз.

Марията яцIу дафтар къачуна, адаз, чинар ахъайиз, тамашна.

— Я дедин, ибур вуч ксар я и списокра авайбур?

— Диде чан, абур зи пул алай начагъбур я. Ина патав текъвезвай садни авайди туш. Амма — пул гудай сад… КIвалах туькIвейла, вири, чан хва, стха, бала, “аламаз, буржуна” хьуй лугьуз, хъфизва. Ина за­вай кьил акъудиз жедач, диде. Гьа дафтарни — ваз, хуьруьнвийривай буржарни вуна вахчу… Закай ра­хайтIа, зун инай хъфена…

Вири зун хьтинбур хьанайтIа…

Худа-Вердиди хцин мехъериз гьазурвилер аквазвай. Ада мехъерал анжах “Цавар” тIвар алай кьавалрин десте гъун истемишзавай.

Вучда кьван, фена Худа-Верди и дестедин кьил, ашукь Къайибшагьан патав.

— Чна яда куь мехъер, Худа-Верди дайи! — лагьана гьевесдивди Къайибшагьа. — Анжах­ чи къимет къанни цIувад агъзур манат я…

— Я чан бала, акьван пулар жедайди яни? Им лап рагъ алай юкъуз тарашун я хьи.

— Я халу, ваз ви мехъер гурлуди хьана кIанзавани?

— Эхь, гьелбетда.

— Вири мугьманриз хуш жедайди?

— Эхь ман…

— Чна акъваз тавуна кIвалахза­вайди я, гьавиляй къиметни устадвилиз, алакьунриз килигайди я ман…

Худа-Вердидивай, гьикьван алахънатIа­ни,  Къайибшагь чIалав гъиз хьанач, гьич вад манатни ужузарнач. Чара хьанач касдиз — теклифна “Цавар” ансамблдиз. Къурмишна ме­хъерни. Гурлудаказ кьилени фена. Кьавалриз пул гудай вахтни алукьна. Худа-Вердиди Къайибшагьав пул вугана. Амма, гьисабайла, ашукьдай гьарай акъатна:­

— Я халу, ина авайди къанни вад агъзур я хьи?

— Дуьз я, бубадин. Ваз неинки чуьнгуьр ягъиз, гьисабизни чизва.

— Акъвазара жуван зарафатар, эциг инал амай цIуд агъзурни, чун меслят хьайивал.

— Гьахъ я вун, устад ашукь. Меслят хьанай, амма вуна са кар рикIе­лай алудна.

— Вучтин кар эхир?!

— Куьн вад кас авайни?

— Авай. Вуч хьана кьван?

— Куьне пуд сеферда, ресторанда истемишзавай хьиз, хуьрекар тIуьна. Гьа и месэладин патахъай чун меслят хьаначир, бубадин. Куьн кIвалахиз атанвайбур тир, хъсан тIуьнар нез — ваъ. Абуруз, санлай къачурла, къад агъзур манат акъатна. Амма зун регьим­лу  я, за квевай хуьрекрин цIуд агъзур хкьуна­.

— Агь, вун вуч итим я? Садрани гьалтайди туш вун хьтинди!

— Эгер вири зун хьтинбур хьанайтIа, бу­ба­дин, куьне тум а саягъда кьацIал эцигдачир…

Рушни хутах

Авайни-авачир са руш гъуьлуьз шегьердиз тухвана. Хъсан хизанрал ацалтна лугьуз, Худа-Вердиди рикIивай шадвалзавай. Эхир са юкъуз ада езнедал, рушал кьил чIугун кьетIна. Акьахна улакьда, гьатна кас рекье.

Хуьруьн партал, кIвачел алай калушар акурла, рушан бензе квахьна.

— Я дах, им вуч я, ваз хуьруьн ким, ферма яни? КIвачел калушар алаз къведани?..

Дугъри кас сифтедай рушан гафарин ­гъавурдани акьунач, ахпа кьили ван авурла, ам гьайифдивди вичин рикI алай баладиз тамашна.

— Пара сагърай, чан руш, гила зун хъфида. Куьн акуна, куь гьаларни хъсанзава, зун рази я.

— Чан иранбуба, захъ са тIалабун ава: жувахъ галаз и ви рушни хутах.

— Вучиз эхир?- мягьтел хьана Худа-Верди­.

— Буба яз, вун бегенмиш авачирда пака, къуллугъдилай алатайла, зунни саймиш хъийидайди туш…

Нариман Ибрагьимов