(Эвел — 39-нумрада)
Алатай нумрада чна исламдиз пуд асул авайдакай хабар ганай. И сеферда чна абурукай гьар садаз баянар гуда.
Сад лагьай асул: шагьидвал авун — “Ля илягьа илла-лЛагь”.
Шагьидвал авунихъ исламда са шумуд мана ава: тайин кардикай чирвал, инанмишвал хьун, тестикьарун а кар малумарун, адакай хабар гун, адаз баянар гун. Шагьидвалзавай касди вичиз чирвал авай кардикай хабар гузва. Шагьидвалзавай касдивай гафаралди ва я краралди хабар, баян гуз жеда. Мисал яз, Къуръанда лагьанва (9-сура, 17-аят) (мана):
“Виже къведач (ихтияр авач) Аллагьдин мискIинра мушрикри иштиракна* (абур кардик кутаз) — (гафаралдини краралди) чеб кафирар тирди шагьидвализ…”.
“Иллагьи” гафунин мана:
Ам — вичиз махлукьри ибадат, икрам ийидай шей, затI я, араб чIала адаз “маъбуд” лугьуда. Къейд ийин хьи, “маъбуд” кьве жуьре ава: дуьз ва чIуру. ЧIурудан мисал (45-сура, 23-аят) (мана):
“Бес, акунани ваз, вичин гьевесар вичиз гъуц (иллагьи) яз кьунвайди?!”
Дуьздан мисал (47-сура, 19-аят) (мана):
“Ва (гьавиляй) чир хьухь ваз, са Аллагьдилай гъейри, авач иллагьи (ибадатдиз лайихлу тир) …”.
Дуьз мана и гьадисдани къалурнава: “…Вуна шагьидвал авун я: Аллагьдилай гъейри (вичиз ибадат авуниз лайихлу тир), маса иллагьи авачирди…”
Тавгьиддин келимадин мана:
Винидихъ ганвай баяндиз килигна, чавай тавгьиддин келима лугьуз жеда: “Ашгьаду ан ля илагьа илла- лЛагь”. Адахъ ихьтин мана ава: гьакъикъатда заз чизва ва тестикьарзава, хиве кьазва, инанмиш я гьахъ иллагьи, чна ибадат авуниз лайихлу тир, са Аллагь я. Жуван мецелди, краралди, жув дуьз тухуналди (жуван къилихралди) за а кар ачухзава ва адакай малумарзава.
Кьвед лагьай асул: шагьидвал авун “Мугьаммад расулюлЛагь”:
Адан мана ихьтинди я: Мугьаммад (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз) Аллагьдин расул тирди тестикьарун, адакай чирвал хьун, адахъ кIевиз инанмиш хьун ва а кар гафаралдини краралди тестикьарун малумарун, ачухарун! Гафаралди — келима шагьада лугьуз, краралди — вири кIвалахра, рахунра Пайгъамбардилай (Аллагьдин патай салават ва салам хьурай вичиз), ам Аллагьди хкянавай Пайгъамбар тирвиляй адаз табий хьана, чешне къачуз.
Пайгъамбарар ракъурунин себеб ам я хьи, чи виридан гьакъикъи Рабби ва Иллагьи са Аллагь-Таала тирвиляй, Ада Вичин махлукьрин (халкьнавай затIарин) къайгъу чIугвазва: абурун уьмуьрдин вири крар идара ийизва, абуруз ризкьи гузва, хийирлу крар эмир ийиз, пис крар къадагъа ийизва, дуьз рехъ къалурзава. Инсандиз хийирлу уьмуьр ва бахтлувал хьун патал адан бедендиз тIуьн герек тирвал, адакай тамам инсан хьун патал адан руьгьдиз иман герек я. Гьавиляй инсандиз вич тамамвилив ва бахтлувилив агакьун патал виридалайни герек кар вичин Халикьдикай (ибадат авуна кIанзавай, ягъалмиш ва бахтсуз тахьун патал Ада къалурай дуьз рекьяй фин лазим тир) чирвал хьун я. Вири и крар гьар са инсандивай дуьздаказ тежедайвиляй Раббидин камаллувили ва регьимлувили инсанриз абурукай чпикай тир, чпин чIалалди рахазвай пайгъамбарар ракъурун истемишзава. Абурув чпин Раббидин эмирар агакьардай, Адакай хабар, чирвал гудай, Адан патав мукьув жедай рехъ къалурдай ва и дуьньядинни Эхиратдин уьмуьрризни гьазурун лазим тир крарин жигьетдай баянар гудай. Гьавиляй Аллагь чи Рабби ва Иллагьи тирвилихъ иман гъунин лазим крарик пайгъамбаррихъ инанмишвал авунни ква. Абур инкар авун авамвал, Аллагьдиз дуьз ва лайихлу къимет тагун я ва и карди инсан динсуздаз элкъуьрзава.
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
