(Эвел — 37-39-нумрайра)
Кас татай мехъер
Ярдихъ яс чIугун, диде-бубайрин сурарал кьил чIугун, абурухъ гелкъуьн лазим тир. Шарвилиди, гьикI ятIани, а адетар чIурна. Ада кьилдин чкада кIвал эцигна, цIийи свас хкяна, мехъерни хъувуна. Амма…
Тахьанамаз йисни гьич,
Вуж я кьван яс чIурайди?
Адетризни гана тIуш,
Хуьруьнвияр курайди?
Туна сура жегьил свас,
Лагь, гьи касди мехъерна?
Буба, диде сураваз,
Лагь, гьи касди кеферна?
Кьейивалди мукьвабур,
Вуж я хуьряй катайди?
ЧIурна элдин адетар,
Вуж я дарда гьатайди?..
Кар анал ала хьи, винидихъни лагьанва, Шарвилидин сифте свас (Эквер), диде-бубани, ягъи душманрихъ галаз женгера телеф хьана. Шарвили хуьруьз хтайла, багърияр садни амачир. Гьавиляй ам и хуьряй экъечIна, вичин рекьера гьалт хъувур, жейрандин къаматда аваз вилик атай Шекерал эвленмиш хьана, адахъ галаз кьилдин чкада кIвал эцигна, яшамиш жез гатIунна.
Мехъерик атун теклифайла, инсанар атанач.
Хабар вичин мехъерин
Агъзур хуьруьз чукIурна.
Талайризни убайриз
Шегьерризни ракъурна.
Кас атанач мехъерик,
Мехъер ясдиз аватна.
Кас атанач мехъерик,
Шекер ясдиз аватна.
Шарвилидиз вирида далу гана. Вучиз лагьайтIа, ада сифте нубатда, паб кьейила, масадал эвленмиш хъхьунин халкьди кьабулнавай адетар чIурна. Паб кьена йисни тахьанмаз, садални алукь тавуна, Шекер (жейрандин дунда аваз вилик атайди) вахчуна, мехъерик атун теклифна. Садни атанач.
Кьурай тар хьиз амукьна
Дагъдин кукIвал Шарвили.
Къайи къав хьиз амукьна
Дагъдин юкьвал Шарвили.
И чIавуз Кас-Бубади мани лугьузва:
Виш сефердин хъсанвал
Квадарда са писвили.
Пудкъад йисан инсанвал
Квадарда иблисвили!
Вун килига, Шарвили,
Уьмуьрдиз вил вегьена.
Жува авур пис крар
Михьа вири хъфена!
Ихьтин ялгъузвили, яни халкь, архаяр къакъатуни Шекеразни тIарвал гана. Бахт барка тежерди кьатIана, гъамуни кьурурзавай…
Шарвилидиз Шекер секинариз кIан хьайила, адан гаф сивемаз, рушакай жейран хъхьана, вилерикай квахьна. Шарвилидикай акьалтIай етим хьана. Хуьруьз хтайлани,
Салам гана гадади,
Садани ам кьабулнач.
Шехьна гада дердинай,
Садазни нагъв акунач…
Вине авай адан тIвар
Ашукьрини кьазмачир.
Агъуз хьана Шарвили,
Эвелан хьиз амачир…
Жегьил чIаван тахсирдилай элди анжах ада, тахсир хиве кьуна, Кьвевар шегьер душмандикай хуьз, цIийи кьегьалвилер къалурайла, гъил къачуна.
Кас-Бубади мад мани лугьузва:
Инсаф яни Шарвили,
Кас авачиз, ялгъуз тун?
МихьнаватIан тахсирар,
Эвелан хьиз агъуз тун?
Мелер ийин, алтIушна,
Чи къагьриман гададиз.
Мехъер ийин, алтIушна,
Чи пагьливан гададиз…
Ракъур тийин чна вахт,
Шарвилидиз мехъерин!
Са шумуд кас экъечIрай,
Суракь ийиз Шекеран…”
Эл галай мехъер
Эпосда Шарвили кьве рушал эвленмиш хьанва. Сад лагьай сеферда — Экверал. Мехъерни дидедални бубадал (Цуькверални Дагъларал) чан аламаз авуна.
Шарвилидин мехъерин
Ван виринриз чкIанва.
Шарвилидин мехъерик
Элни алем атанва.
Гегьенш тала ацIанва
Рушаривни гадайрив.
Абуруз мед пайзава
Кайванийри мудайрив.
Виш зуьрнечи гадаяр
Ацукьнава дамахдив.
Виш далдамчи гъварарал
Ацукьнава дамахдив.
ЯхцIур ашукь са пата
Акъвазнава жергеда.
Чка амач инсанрив
АцIай гегьенш магьледа.
Сан авани Дагъларан
Шадвилериз хьайи кьван?
Базарлухриз килига
Ида-ада гъайи кьван!
Зар-харадин валчагъар,
Тирмеяр ква хилерик,
Хъуьтуьл хамар жейранрин
Куьрсна чIехи кIирерик.
Акъвазнава агъзур руш
Къуллугъдал къе мугьманрин.
“Перизада” гьахьзава
РикIера къе инсанрин
Ацукьнава Шарвили
ЯхцIур жегьилд арада.
Гьисабзавач Экверни
Агъзур руша чарадай…
Къенин аямдин мехъеррин хейлин лишанар гьа и дегь девиррай атанвайбур тушни! Амма икьван гурлувал ва шадвал, мугьманрин булвал, инсанрин жумартвал, мердвал… Ваъ! Чи са бязи мехъеррин гурлувал, девлетдиз, къуллугъдиз килигна, тешкилзавайди аян я. Мехъер гурлу ийизвайди муьгьуьббат, инсанрин рикIерин ачухвал, сада-садал пехилвал тавун тирди винидихъ гъанвай шикилри субутзавачни?..
Ирид юкъуз мугьманар
Гъана яргъал рекьери.
Ирид юкъуз давамна
Шарвилидин мехъерни…
Ялгъуз авур мехъер садани кваз кьунач-тIани, Шарвилидин тахсиррилай халкьди гъил къачуна, гила ам Шекерал эвленмишзавай мехъер тешкилзава. Ам виликандалайни гурлудаказ кьиле фена.
Эпосдин “Кьуьл” пай гьа и мярекатриз талукь я.
Физвай кьванбур хуьрерай
Шарвилидин мехъерал.
Яваш-яваш сад хьана
Дагъдин какур рекьера.
Къад жуьт, къад жуьт экечIиз,
“Яргъи рекьел” кьуьлерна.
Капар ягъиз, вирида
“КIелед пелел” кьуьлерна.
“Вацран эквер” чкIана
Яргъи йифен яхадиз.
Яб акална вирида
“Везне авай чухвадиз!”
Ибур вири чи халкьдин дегь девиррин рикI алай гьаваяр, кьуьлерин жуьреяр тушни! Чав гуматIа абур къе?
Мердали Жалилов
