(Эвел — 39-нумрада)

“Булах” кIватIалдин чешмедик сифте­ яз экечIнавай, “зун шаир я” лагьана малу­марзавай, кIелдайбуруз чпин эсерар теклифзавай жегьиларни ква: Зарема Девришева, Тамила Салманова, Мадина­ Ра­мазанова, Хавер Шафиева, Ирада Герейханова, Айсанат Качаева, Марь­ям Гьаса­нова, Элмар Саруханов, Омар Къазиханов, Вадим Керамов, Гьамзат Усманов…

Гьелбетда, абур шаирвилин халис ус­тадвиливай са тIимил яргъа я, амма къе­лем гъиле кьуна, руьгьда битмиш жезвай­­ цIарарикай чарарал иер нехишар чIугваз­вай рушари ва гадайри чпиз уьмуьрди, кьилел къвезвай дуьшуьшри, чеб иштирак­чияр жезвай вакъиайри ийизвай таъсирдикай, хсуси гьаларикай, веревирдерикай, бахтлувилин ва я вафасузвилин му­си­батдин, перишан гьиссерикай кхьизва. Гьар са автордихъ вичин тIал, уьмуьр­дин че­тинвал, дерт-гъам авайди кьатIуз жезва.­

З. Девришевади  кхьизва:

Хайи чIал чи туькIуьр тавур бейтер я,

КIелуналди тух тежедай эсер я,

МичIи рекьер куькIуьнардай эквер я,

Бахтун гьевес деринардай гъетер я.

Милли чIалал ашукь ксаривай мегер­ хайи чIалакай кхьин тавуна акъвазиз же­дани?

КьепIинамаз лайлайдалди дидеди

Хайи чIалан нехиш туна рикIе зи.

Агакьайла жегьилвилин вядедив,

Багъри чIалал рахана зав диге зи.

 

Дидед чIалал цIивцIивна заз нуькIери,

Вирт кIватIзавай цуькверилай чIижери,

Дидед чIалал шуршурна заз вацIари,

Чпин дамах ачухна заз дагълари.

(Э. Саруханов) 

Чи мани, чи аваз — чи лезги гьарфар…

“ЦIай”, “ЦIелхем”, “цIайлапан” — нур алай гафар!

 

Вилин нини хьиз хуьн чи дидедин чIал,

Кьилеллай пайдах хьиз кьан дидедин чIал!

Гьар садан рикIева дидедин къамат,

ЧIал тушни бес руьгьдиз гузвайди къуват?!

(“Руьгьдин къуват”, Т. Керимова)

Т. Салмановадин алакьун, бажарагъ гьа сифтегьан “Булахдин гуьруьш” шиирдин цIарарай аквазва. Адан кьетIен­вал рикIел аламукьдай художественный образар арадал гъунихъ, гекъигунрикай,  дидед чIалан девлетдикай гъавурда аваз ва устадвилелди менфят къачунихъ галаз алакъалуди я:

 Руш тир чIавуз юрта хьана рехъ гатаз,

Гагь ракъини, гагь аязди хъвехъ гатаз,

Булах багьна, ана маса кар авай,

Яргъарилай заз килигиз яр авай.

 

Свас хьайлани къариди зун пIирел хьиз,

Рекье твадай хийир-дуьа мецел гъиз,

Варцелди кьван атана квар вугудай,

“Ирид хцин диде хьуй вун”,- лугьудай.

“Булахдин” чешмедал атанвай ада рикIин сидкьидай лугьузва:

 

Зи азизбур, за квез “салам” лугьузва,

Эбеди яз дуствилин гъил вугузва.

Заз майдан це, заз верги це, заз цIай це,

Куь камалдин хазинадай заз пай це!

Дидедиз веледрин патай авай кIани­вал, вафалувал, ширинвал лугьуз тежерди я. Мус чун кIеве гьатайтIани, чаз тIар­вал гайитIани, мецел “диде” гафни къведа, адаз эверни ийида. Саки вири жегьилри чпин дидейриз шиирар бахшнава. Заз чидайвал, виридан рикIера дидейриз авай хуш гьиссерикай Марьям  Алискеровади,  Терана  Керимовади, Жульета  Омаровади  кхьенва:

Закай диде жедачир,

Йифен ахвар хана жуван

Аялар за хвеначиртIа.

 

Закай диде жедачир,

Малаикар хьиз, веледар

Зи метIерал хьаначиртIа.

(“Закай диде жедачир”, М.А.)

 

Гьахьдай зун жедайтIа, ви чими гине,

Эцигдай кьил хурал, гъилерни гъилел.

Кьабулдай туьмер, вил аваз виле,

Чан диде, даях хьухь, вуна куьмек це.

(“Дидедиз”, Т. К.)

 Тамун юкьвай дердерин

На заз жигъир авуна.

Ширин ванци бендерин

Чун суьгьуьрдиз чIугуна.

(“Диде зи экв я”, Ж.О.)

Ватандин тIал са куьнивни гекъиг те­жерди я. Ада вичикай гьич гуьзет тавур, ри­кIел алачир вахтарани хабар гуда. Ил­­ла­­ки гъурбатдиз акъатайла, лезги тирви­ляй вун кIевера твадайла. Ихьтин гьакъи­къат вилериз аквазвай жегьилри рикI куз-куз, къанунсуз крарал ажугълу яз кхьизва­:

Юргъар тIвалар-тIвалар авахьиз къавал,

Зи руьгьдин кIусара акъудзава къал.

Агьузар ала къе чилелни цавал,

Вучиз алатнава къув жанавурдал?

(“Гьижрандин дуван”, Т. К.)

Яраб юкьвай кьацI авунвай

Зи халкь мад сад жедатIа?

Самур вацI, вун тахсир кьунвай,

Гьакимриз ван къведатIа?

(“Самур вацI”, В.Батманов)

Зи рикI кьве пад хьайитIани,

Зи шад гуьгьуьл хайитIани,

Гъурбатдай чил гайитIани,

Вун за тадач, хайи ватан…

(“Ватан”, О.Къазиханов)

Уьмуьр кьиле тухун регьят месэла туш. Яшайишдихъ гьар садаз гуьзет тийиз­­вай аламатар къалурдай суьгьуьр­чивал ава. Гъиле къелем кьазвайбур ихьтин аламатрай, агьвалатрай кьил акъу­диз­, уьмуьр­диз хсуси къиметар гуз алахъзава:

 Чи уьмуьр, белки, я къуьруь са мукIратI,

Юкьвалай кIар-кIардай гъилевай тIаратI,

Шуьткьуьрна гатфарин атир квай цуьквер,

Хъипи пешерикай хкатIдай пекер?

(“Уьмуьр”, Т.К)

Уьмуьр физва яваш-яваш кам къачуз,

Агакьнава, рехъ атIана, къекъуьндал.

Инсафсузни алахъда ви хам атIуз,

Гьалт тавурай яшинда вун туькьуьлдал.

(“Уьмуьр физва”, М. А.)

Зун гар хьана чуьллерама,

Йикъар-йифер душманарна.

Зун тапаррин кьефесдава —

Чандиз на зи зулумарна.

(З. Девришева)

Гагь вун залан са пар жедай кIула зи,

На лугьуди вахт акъвазна дуьньядин.

Гапур хьиз вун акIиз хура, къвала зи,

Дар жедай заз нефес чIугваз ватандин.­

(“Йиф”, Л. Агьмедова)

(КьатI ама)

Нариман Ибрагьимов