Халкьдин руьгь, къанажагъ ва тарих адан яратмишунрай кьатIуз жеда. Ктабрин, адетрин, искусстводин куьмекдалди халкьдин гьар са несилди бубайрин ирс — ме­деният хуьзва, ам веледрив агакьарзава. Медениятди гьар са инсандиз, халкьдиз четинвилерай экъечIиз куьмекни­ гузва, жегьилар тербияламишзава, жуван бубайрин ирсиниз вафалубур яз чIехи ийизва. Советрин девирда зегьметчийри бегьер кIватI хъийидайла­, хуьруьн майишатдин хиле са коллективдихъ агалкьунар хьайила, чкадал фена, абуруз концертар гудай, тамашаяр къалурдай. Хъсан адет тир. Хуьр, район патал зегьмет чIу­гуна, са агалкьун къазанмишай касдик руьгь акатдай, ам мадни виликди фидай.

Алай вахтунда и адетдал Мегьарамд­хуьруьн районда чан хкизва. И йикъара райондин культурадин хиле кIвалах­за­вайбурун пландик Хуьрелдал агалкьунар къазанмишнавай майишатдиз ва райондин уьзуьмлухра бегьер кIватI хъийизвайбуруз концерт гваз мугьман хьун ква.

Гатфарихъ райондин худсамодеятельностдин коллективрин килигун-конкурсни тешкилнай. Адан сергьятра аваз хуьрерин культурадин центраяр сад-садаз концертарни тамашаяр гваз мугьман жезва. Идан макьсадни, гьар са хуьре хванахваяр аваз хьайи девирда хьиз, дуствал мягькемарун, сада-садавай тежриба къачун, чIехи жезвай несилар бубайрин адетар чидайбур хьун я. Алай вахтунда конкурсдин кьвед лагьай пай кьиле физва.

Мегьарамдхуьруьн районда кардик квай Россиядин халкьарин адетдин культурадин центр (ЦТКНР) РД-дин культурадин министр З.Бутаевади республикада хъсанбурун жергеда авайди яз къейдна. Райондин культурадин хиле кIвалах­завай ксарихъ, халкьарин адетдин культура хуьз­вай, виликди тухузвай тегьердихъ галаз чка­дал фена таниш хьайила, чаз райондин­ кьил Фарид Агьмедован гуьзчивилик квай и хел тарифдай гьалда авайди субут хьана. Культурадин хиле кар чидай, чпин пешедал рикIивай ашукь ксари кIвалахзава.

Мегьарамдхуьруьн райондин культурадин отделдин кьиле РФ-дин алакъадин ва массовый коммуникацийрин минис­тер­стводин гьуьрметдин грамотадин, “РД-дин культурадин муниципальный идарадин лап хъсан къуллугъчи” лагьай тIвар­цIин са­­гьиб, РД-дин культурадин лайихлу­ работник Эсе­дуллагь Селимов­ акъ­ваз­нава. Ада рай­­онда тухузвай кIва­лах­­дикай еке ашкъи­дивди суьгьбетзава, гьар са кол­лективдин агалкьунрал гьахълудаказ дамахзава.

• Эседуллагь Тагьирмирзоевич, хуьрерин клубар авай гьалди гзафбурук къалабулух кутазва. Идан патахъай куьне вуч лугьуда?

— Районда ЦТКНР, 22 хуьруьн культурадин центраяр, ЦБС кардик ква. Гьакъи­къатдани, неинки чи, гьакI гзаф маса районрин хуьрерин клубарни татугай гьалда ава. ТуькIуьр хъувунвай кIвалера, авай кол­лективрин хсуси такьатрихъ са бубат къайда­да аваз хуьзвай абуруз кьетIен фи­кир гун ла­зим я. Исятда абур хуьрерин ад­минист­рацийрин къаюмвилик ква. Гележегда абур районрин культурадин отделрин их­ти­яр­диз вахкудай фикирар ава. ИкI, абур туь­кIуьр хъувун, мадни хъсан пешекаррикай ибарат коллективар агудун чи их­тиярда жеда. Месэла регьятди туш, рай­ондин талукь вири къуллугъчиярни чIуру гьал арадай акъудиз, яни чпел дама­хиз же­дай клубар туькIуьриз чалишмиш жезва.

• Районда гьар жуьре ансамблар ва культурадин маса коллективар ава. Халкьдин театр гьикI хьурай?

— Алай вахтунда чахъ районда халкьдин театр авач. Фарид Загьидиновичан теклифдалди къведай йисан 1-январдилай халкьдин театр, драмкружок, Советский хуь­ре Мегьамед Гьабибова арадал гъанвай музейдин бинедаллаз райондин край чирдай музей, Тагьирхуьре райондин искусстводин школа тешкилунин кIвалах­диз худ ганва. Ачухзавай гьар са идарада, тешкилзавай коллективда жегьил пешекарар хьуниз иллаки еке фикир гузва. Къе, же­гьил­риз культурадин хиле кIвала­хиз са артух ашкъи авачирла, абур руьгьламишиз, абурук ватанпересвилин гьиссер кутаз алахъзава.

Россиядин халкьарин адетдин культурадин центрадин къаюмвилик гзаф коллективар ква, абурун кIвалахдикай центрадин директор Рафик Гьуьсейнова суьгьбетна.

• Рафик Сейфудинович, куьне регьбервал гузвай центрадин патав кIватIна­вай коллективрин гьихьтин агалкьунрал районэгьлийривай дамахиз жеда?

— Ша чна алатай асирдин 70-йисара ара­дал гъанвай симинин пагьливанрин “Гьунар” тIвар алай халкьдин коллективди­лай башламишин. “Халкьдин” лагьай тIвар абуру 1985-йисуз къачуна. Абуру уьл­­кве­дин гзаф чкайра кьиле физвай серенжемра иштиракзава. Месела, алатай йисуз Са­мара шегьерда Халкьарин Садвилин йи­къан мярекатра чпин устадвал къалурна­.

Зуьрнечийрин ансамблни кьулухъ акъваззавач. Абуру Лужникра Австриядин музыкантрихъ галаз “Музыкальное подворье” передачада, Москвада Кремлдин дворецда ва гзаф масанра чпин гьунарар къалурнава. 1990-йисуз Испанияда Виридуьньядин фольклордин 12-фестивалда гъалиб хьайи и ансамблдин регьбер Муьгьуьдин Улубегов 1-дережадин дипломдизни медалдиз лайихлу хьанай.

Гъепцегьрилай тир Улубеговрин ансамблни вири уьлкведиз машгьур хьанва. Шаз и хизан Вирироссиядин “Йисан хизан” конкурсда гъалиб хьана. Хизандин ансамблдин патав Зейнидин Улубегова тешкилнавай хорни кардик ква.

Кьуьлердайбурун “Мегьарамдхуьр” коллектив, халкьдин музалатрин “Мегьарамдхуьр”, чIагъанчийрин  ва маса ансамбларни агалкьунар авайбур я.

РД-дин культурадин лайихлу работник Ай­дун Мегьамедован фольклордин “Самурдин сес” коллективди ва Хожайрин хуь­­руьн культурадин центрадин худрук Му­­минат Амахановадин “Ходжа” ансамбл­ди райондин, республикадин мярекатрик кьетIен пай кутазва. “Самурдин сес” Францияда ва Ставропольский крайда кьиле фейи Дагъустандин йикъарин, ашукьрин международный фестивалрин иштиракчини я.

• Центрадин патав гвай “Наследники” сек­­тор квел машгъул я?

— Районда, республикада ва уьлкведа кьиле тухузвай хейлин мярекатра абуру иш­тиракзава. Месела, ГИБДД-дин къуллугъчийрихъ галаз рекьерин хатасузвилиз ­талукь серенжем, Афгъанистандин вакъи­айрилай инихъ 28 йис алатуниз талукь яз лишанар ягъунай акъажунар, терроризмдиз акси “Питер, Мегьа­рамд­хуь­руьн район квехъ гала!” ва гзаф маса мярекатар тешкилна. Школьникриз ЦТКНР-дин выставкадиз теклифна ва абуруз лезгийрин тарихдикай, адетрикай суьгь­бетна, кIвале, майишатда ишлемишиз хьайи алатар, милли парталар къалурна.

Райондин библиотекайрин къурулушдикай чаз и хилез регьбервал гузвай Герекмаз Гьуьсейновади суьгьбетна.

Адан ихтилатдай малум хьайивал, рай­ондин центральный библиотекадихъ хуьрера 24 филиал ва кьилди аялринни жа­ванрин отделар ава. КIелдайбур, иллаки­ школьникар, желбун патал абурун иштираквални аваз мукьвал-мукьвал мярекатар кьиле тухузва. Абурун арадай яз “Хъсан­вилин гьафте”, “Дуствилин гьафте”, “Са­да-сад эхи авунин гьафте”, “Аялар па­тал­ ктабрин гьафте” ва масабур къалуриз  жеда. Идалайни алава, ЦБС-ди  МЧС-дин районда авай къуллугъчийрин, мешебегийрин иштираквал аваз экологиядиз, хатасузвилиз талукь серенжемарни тешкилзава. Аялар чIуру рекьиз тефин патал абуруз машгьур лезгийрин юбилейрин мя­рекатриз теклифзава, терроризмдиз ак­си, чи халкьдин адетриз, ацукьун-къарагъуниз талукь мярекатар тухузва.

Эседуллагь Селимова Къуйсунрин, Гъепцегьрин, Советский, Бут-Къазмайрин, Хожайрин, Филерин хуьрерин культурадин центрайрин кIвалах къейдна ва Рафик Гьуьсейнован, культурадин отделдин кьилин пешекар Изам Улубегован, Агъадаш Нагъметулаеван, культотделдин ме­тодист Бике Беговадин, Герекмаз Гьуьсейновадин, Хожа-Къазмайрин библиотекадин заведующий Бесерат Тажибовадин, Муминат Амахановадин, Бут-Къазмайрин СКЦ-дин директор, ашукь Айдун Мегьа­ме­дован кIвалахдилай разивал къалурна.­

Исятда Мегьарамдхуьруьн райондин ансамблар ва яратмишунрин маса коллективар республикадин халкьдин яратмишунрин “Самурдин зул” фестивалдиз ва зегьметчийрин форумдиз гьазур жезва.

Эмираслан Шерифалиев