Алатай гьафтедин саласа юкъуз Пятигорскда цIуд лагьай сеферда ачухай Кеферпатан Кавказдин жегьилрин “Машук” форумда Дагъустандин 500-лай виниз жегьилри иштиракна. Форумдин сергьятра аваз важиблу хейлин мярекатар кьиле фена. Абуруз Кеферпатан Кавказдин федеральный округдик акатзавай регионрин регьберрини кьетIен фикир гана ва абур жегьилрихъ галаз гуьруьшмишни хьана, кьве терефдизни хийирлу суьгьбетарни авуна, жегьилрин хейлин суалриз жавабарни гана.
Дагъустан Республикадин Кьил Владимир Васильева вичин рахунрин эвелда тарихдин вакъиаяр рикIел хкана: “Алай вахтунда неинки Дагъустанда ва гьакI вири уьлкведа ажайиб крар кьиле физва. Россиядин тарихда жуьреба-жуьре девирар хьана. За фикирзавайвал, абурукай гзафбуруз чинни ийизва. Мисал яз, советрин къурулуш чкIайдакайни. Малум кар я, обществода цIийи гьалар арадал гъидайла, абуру чпин гелни тазвайди я. Гьа муракаб вахтунда агьалияр диндиз мукьва хьана. МискIинра, хашпарайрин ибадатханайра, синагогайра кьиле физвай крариз аламатдиз хьиз килигзавай. 70 йисуз динрихъ галаз женг чIугур уьлкве михьиз дегиш хьана. Анжах са Дагъустанда гьа чIавуз 2000-дав агакьна мискIинар ачухнай. Инсанар диндихъ муьгьтеж хьанвай. Гьа са вахтунда диндихъ галаз пулдин, эменнидин, багьа-багьа шейэрин иесияр хьунин къастарни вилик акатна. Вири ибур са куьруь вахтунда кьиле фейи крар я. ГьикI ятIани, чун вири четинвилерай экъечIна ва гила анжах хъсан дегишвилер арадал гъиз, виликди физва. Куь, жегьилрин, куьмекни галаз, иштираквални аваз…”
В.Васильева жегьилриз вири крар рикIиз кIанивал бажармишиз тежезвайдини хиве кьуна: “Са патахъай, чаз еке девлетар аквазва, муькуь патахъай — разивализ тежедай кесибвал. Ихьтин гьалара самариз цIай яна, еке къалмакъалризни рехъ ачухун мумкин я. Са шакни алач, ихьтин чIавара тапан, чи уьмуьрдихъ, яшайишдихъ галаз кьан тийизвай идеология чукIурзавайбурни пайда жезвайди я. Чаз крар вилик тухуз коррупция лугьудай хумади кьецI гузва. Адахъ галаз кьетIивилелди женг чIугваз эгечIайла чаз акуна, бюджетдин гзаф кьадар пулар хсуси нефсер патал ишлемишзавай. Лап и мукьвара “Дагагрокомплекс” тешкилуниз 1 млрд 300 млн манат харж авур ксар суддин вилик акъвазарна. Пул тIуьна, амма комплекс авач. Ихьтин мисалар садни кьвед туш. Республика вилик тухун, агьалийрин дуланажагъ хъсанарун патал бюджетдай пулар ахъайзавай, амма абур маса рекьериз харжзавай”.
Республикадин регьберди жегьилриз кадрияр хкягъунин, гьазурунин сиясатдикайни гегьеншдиз суьгьбетна. Ада лагьайвал, кесиб хизанрай акъатнавай, амма чпихъ алакьунар, бажарагъ, чирвилер авай жегьилри, патал фена, бахт жагъурзавай, гила абур чна хайи ватандиз хкизва. “Зи Дагъустан” конкурсда иштиракай 6 агъзурдалай виниз ксарикай дагъустанвийри 90 процент тешкилна. Абурукай хейлинбур жавабдар къуллугърал тайинарнава. Ихьтин къайдадикай мадни менфят къачудайвал я.
В.Васильева республикада милли проектар уьмуьрдиз кечирмишзавай гьалдикайни ихтилатна. — Къе чна гьукумдин идарайра зегьмет чIугвазвай ксарин кIвалахдиз, абурун алахъунрин нетижайриз килигна къимет гузва. Вичин везифаяр, чи истемишунар кьилиз акъуд тийизвайбур къуллугърални аламукьдач.
Кеферпатан Кавказдин жегьилрин “Машук-2019” образовательный форумдин иштиракчийри РД-дин Кьил экологиядиз, образованидиз ва туризмдиз талукьарнавай чпин проектрихъ галазни танишарна. Гьа са вахтунда абуру жуьреба-жуьре теклифарни гана. Мисал яз, Москвадилай чешне къачуна, республикада кьиле тухузвай олимпиадайрин гъалибчийрин ассоциация тешкилун, туризм йигин еришралди вилик тухун, гьикI лагьайтIа, Дагъустан туризм патал халкьнавай чка я. Меркездин паркар агьалийри датIана менфят хкуддай чкайриз элкъуьрунин месэлани кудна. Идан гьакъиндай Владимир Васильева къейдна: “Шегьердиз талукь яз чахъ хейлин фикирар ава. Махачкъала мурсуни кьунвай къизилдин са кIус я. Ам михьна кIанда ва ахпа чаз виридаз къулай жеда”. Жегьилри гьакI республикада елкенар алай луьтквейрин спорт тешкилуникай, Дагъларин уьлкведа жегьил пара хизанар чкIизвайдакай, гзаф аялар авай хизанрив гьукуматди ийизвай кьезилвилер агакь тийизвайдакай, хуьрер къвез-къвез ичIи жезвайдакай ва маса месэлайрикайни лагьана.
В.Васильева жегьилрин гьар са теклиф фикирдиз къачуна ва талукь тир ведомствойрин руководителар а проектар уьмуьрдиз кечирмишунин кардал кьетIен гуьзчивал авунин патахъай тагькимарна.
Хийир Эмиров
