1950-йисарин эхирра дуьньядиз атай бицIе­каз Умуят дидедин лайлайдихъ галаз чIа­гъан­­дин сесни къвез хьана. Ширин, назик, суьгьуьрдин сес. Йикъар, гьафтеяр алатзавай, Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, сад лагьай группадин инвалид Мегьамедэмин Нежведилован хва Нажмудин чIехи жезвай. Япара дидедин лайлайдин ва дахди язавай чIагъандин сесер аваз. Бязи макъамра Умуят­ диде тажубни, аламатни жедай. Вуч авур­тIа­ни секин тежез, шезвай аял, дахдин гъилера чIагъан къугъ­ванмазди, кисдай ва чIагъан­ди­лай вилер алуд тийиз ахвариз фидай…

Йисар къвез алатна, накьан бицIек кIва­чел акьалтна, школадиз фена. КIваляй ла­гьайтIа, чIагъандин сес кими хьанач.

Хуьрера музыкантар кьитзавай ва абуруз халкьдин патай еке гьуьрметни авай. Фронтдай­ са кIвач галамачиз хтай Мегьамедэмин лап кIе­ве гьатнай. Колхозда кIвалах тавуна хизан гьикI хуьдайди хьуй? Теклифар, месля­тар гудайбурни хьана, вичини веревирдер авуна. Музыкадиз виликдайни майил ийиз хьайи фронтовикди чIагъан чирун кьетIна. Агъа СтIалдал физ, ада устIардивай чIагъан­дин сирер чирна ва адакай кьавалчи хьана. Куквазви устад Рачабалай чешне къачуна, ма­ниярни лугьуз гатIунна. Гьа икI, Ватандин ЧIе­хи дяведин набут Мегьамедэмина, вичиз жезвай азиятризни килиг тавуна, Кьурагь, Агъул, Кьасумхуьруьн, Хив, Мегьарамдхуьруьн районрин хуьрера гзафбурун мехъерар гурлу авуна. Вишералди хизанриз шадвал багъишна, жегьилар бахтлу хьун патал ширин баядрик ван кутуна.

ЧIагъанчидин веледарни музыкадал, манийрал рикI алаз чIехи хьана. Нажмудина ри­кIел хкизвайвал,  кIвализ мугьманар, багърияр, къуншияр атай чIавара  ва гьакIни дахдин гуьзчивилик кваз концертар арадал къведай. Мегьамедэмина чIагъан, чIехи руш Жарията тафт ядай, Мижминатани Нежведила манияр лугьудай. Абурун сесерик гъвечIи Нажмудина вичин сесни акадар хъийидай.

Гьакъикъатдани, хизан музыкадин алемда яшамиш жезвай. Вири аялри школадин ва хуьруьн художественный самодеятельностдин коллективда иштиракзавай. Абуру районда ва республикада тешкилзавай хизанрин ансамблрин конкурсрани чпин устадвал къалурна, абурун манияр лентиниз къачуна, радиодайни ганай. ЧIехи вахарилай, стхадилай Нажмудинни гуьгъуьна акъвазнач. Ада Аллагьдин патай вичиз ганвай ширин, яб акалзавайдан рикIи чIугвадай сесиналди лугьузвай манияр тамашачийриз хуш жезвай.

1966-йисуз Кьиблепатан Дагъустанда хьайи залзала себеб яз хпежвияр Белиждин поселокдиз эвичIнай ва ина цIийи хуьр кутунай­. Геж хьиз ана Мегьамедэминани кIвалер эцигна. Юкьван школа куьтягьай Нажмудин кон­сервиярдай заводда кIвалахал акъвазна ва адакай карханадин художественный самодеятельностдин кар алай иштиракчини хьана.  Консервиярдайбурун пешекарвилин йикъариз, суваррин ва заводда тешкилзавай маса мярекатрик сегьнедилай Нажмудина лугьузвай манийрихъ тамашачийри хушвилелди яб акалдай ва адавай мадни манияр лугьун тIа­лабдай.

Заводда кIвалахзавайла зани адан манийрихъ яб акалайди я. Шумудра вилериз акур ши­кил я. Музыкадин милли алатрин чпел гьейранвалдай, ашукьардай гуьзел сесер акъат­за­ва. Лезги халкьдин перишанвилин, гьайифвилин, гъамлувилин лишанар, гьиссер, везинар квай гьавайри залда секинвал твазва. Вири ширин сесерин таъсирдик акатнава. Ингье сегьнедиз жегьил, шумал, пайгар акунрин га­да­ни экъечIзава. Сад-садан гуьгъуьналлаз ма­нияр лугьузва: “Лагь, бала”, “Суна чан”, “Ала­гуьзли”, “Фатимадин мани”, “Туьквезбан”… Манияр, гатфарин марф, абулейсандин сел хьиз, инсанрал къвазва ва абур рикIиз ахвайш гузвай и сел мадни ва мадни давам хьунин терефдарриз элкъвезва…

Жегьилдин вилик маса везифаярни квайди я эхир. Абурни ада лайихлувилелди кьилиз­ акъудна. Армиядин жергейра къуллугъна, Дербентдин хуьруьн майишатдин техникумда кIелна. Ахпа мад заводдиз хтана ам. Идалай гуьгъуьниз ада Белиждин 4-нумрадин СОШ-да музыкадин муаллимвиле, ЦIийи Фригърин хуьруьн искусствойрин школада кIвалахна. Алай вахтунда Белиждин Г.Лезгинцеван тIва­рунихъ галай школада зегьмет чIугвазва.

Манидарвилин кеспидивайни къерех хьанач. Лезги хуьрера музыкантрин, манидаррин дестеяр арадал къвез гатIунна, абуруз ме­хъер­рик теклифдай адетни акъатна. Нажмудиназни гьахьтин рехъ ачух хьана. Ада вичин вахан (Тамаматан) рухвайрихъ галаз “Шадвал” десте арадал гъана ва Кьиблепатан Дагъустандин саки вири районра чпин манийралди, музыкадалди инсанрин мехъерар гурлу, шадлу авуна, концертрал абур гъана. Идалайни гъейри, Дербентда, Белижда, Кьасумхуьрел, Мегьарамдхуьре, Кумуха, Усугъчайда тешкилзавай фестивалра, концертра иштиракзава, лезги халкьдин гуьгьуьлар цицIи ийизва.

Нажмудинахъ яб акалзавайбуру ва тамашачийри лап хушдиз кьабулзавай манийрин репертуар ава: “Чан ширин”, “Эсли”, “Багъиш­ламиша”,  “Гуьзел яр”, “Гатфар”, “Бажанахар”, “Мехъерин мани”, “Ярдиз лагь”…

“Яраб, икI дурумлудаказ уьмуьр искусстводиз бахшнавай касдиз ада вуч гузватIа?” — суал гана за пудкъанни са йисаз кIвач вегьен­вай Нажмудин Нежведиловаз.

— Милли авазрал, халкьдин манийрал зи гъвечIи чIавалай рикI алай. Де лагь, абур гала­чиз яшамиш гьикI жедайди хьуй? Манийрин искусстводиз мукьва хьуни зун уьмуьрдални­ ашукьарна, заз халкьдин гьаваяр, авазар кIа­нарна,- жаваб гузва манидарди. — Жува лугьузвай манийри гьевес кутунвай, абурукай лезет хкудзавай, шад авунвай инсанар акурла, жува жувни бахтлудаказ гьиссда. Манийри заз юргъунвал алудиз куьмек гузва, зун тама­шачийрихъ, халкьдихъ галаз мукьвал-мукьвал гуьруьшарзава. Манийри заз марифатдин, къанажагъдин, дуствилин тарсар гузва. Мегер ибур тIимил яни?

Ваъ, гьелбетда. Кьиблепатан Дагъустандин телеканалри, музыкантри, манидарри гьар йисуз Яран сувариз, 8-Мартдиз, ЦIийи йисан вилик Дербентдин, Белиждин шадлухрин залра концертар тешкилзава. Абурун рикI алай иштиракчийрин арада Нажмудин Неж­ведиловни ава. Концертриз социальный сетрай агъзурралди инсанар килигзава ва манидар патал виридалайни кар алай месэла — тамашачийри вичиз гузвай къимет я. Абуру лагьайтIа, Нажмудинан ширин, везинлу се­синин, сегьнеда халис артистди хьиз тухузвай алакьунрин, манидинни музыкадин мана яб акалзавайдав агакьарзавай устадвилин тарифзава.

Нариман Ибрагьимов