ЖУРНАЛИСТДИН КЪЕЙДЕР

Вичихъ республикадин метлеб авай “Гъепцегьар — Филер — КьепIир — Къазмаяр — Ялама” шегьре рехъ цIийикIа туь­кIуьр­ хъувунин кIвалахар чIуру тегьерда­ авайдакай “Лезги газетда” са шумудра кхьенай.

РикIел хкин, гьеле 2012-йисан 23-октябрдиз Мегьарамдхуьруьн районда и шегь­редин сад лагьай пай ишлемишиз вахкуниз талукьарнавай шадвилин мярекатдал рахай “Дагавтодордин” а девирда начальник Муртазали Муртазалиева лагьанай хьи, рехъ Яламадал алай пог­ран­постунал кьван, Самур станциядал физ­вай рекьин хел ва вацIал эцигзавай муьгъни кваз 2015-йисуз тамавилелди эцигна­ куьтягьда. Пулдин такьатарни бес кьадарда ава. Шадвилин мярекатдал чиновникри чIагай гафар гзаф лагьанай, гуя район яшайишдинни экономикадин рекьяй вилик финиз рум гуда, агьалийриз чIехи къулайвилер жеда, абур асайишдик акатда­.

Амма, гьайиф хьи, акI хьанач. Асайиш, къулайвилер… гьинавайди я — ЦIийи Фи­лерилай агъадихъ галай 9 хуьруьн агьалияр гьелек хьана. Реконструкция давамарунив эгечIайла, рехъ генани чIур хьана. Халкьдик къал акатна. Арза-ферзе къалин хьана. Гьатта агъзурралди къулар кIватIна, Россиядин Президент Владимир Путиназни чар рекье туна. Митингриз экъе­чIунин къурхулувал арадал атана.

Гила, лагьайтIа, месэла чкадилай юзанвайди хьиз аквазва. Ваъ, рехъ гьеле­лиг гьа авайвал амазма. Амма алай йисан­ эхирдалди ам Тагьирхуьруьн-Къазмайрал кьван реконструкция авуна куьтягьдайдак умуд кутаз жеда. Къейд ийиз кIан­зава, им хуьрерин агьалийрин, са гъвечIи­ди ятIани, гъалибвал я. Абуру чпин садвал къалурунин, жемятрин мурадрин тереф райондин ва хуьрерин кьиле авайбуру хуьнин нетижа. Им, гьелбетда, Дагъус­тандин руководство цIийи хьунин, республикадин гьукум михьи жезвайвилин нетижани я. Хуьрерин активистрин теклифдали ва райондин властрин куьмекдалди 22-июлдиз Тагьирхуьруьн-Къазмайрал кьиле фейи чкадин активистринни “Дагестанавтодор” ГКУ-дин руководстводин гуьруьшди, анал авур рахунри ва хьайи меслятри и кардин гьакъиндай шагьидвалзава.

Лугьун герек я хьи, алай йисуз арадал атанвай гьал эсиллагь гъавурда акьан тийи­дайди тир. Куьне фикир це, икьван чIа­­валди реконструкция давамариз тахьу­нин себеб герек кьадарда пул ахъай тавун я лугьузвай. Дагъустандин Гьукуматди, и рехъ 10 хуьруьн жемятрин рикIин тIал­­­диз элкъвенвайди акурла (арза-ферзейрин нетижада), цIи апрелдин вацра рехъ ремонтуниз ахъайнавай пул Артем Здунован къарардалди кьве сеферда артухарна. Яни алай йисуз и шегьре туькIуь­рун патал 200 миллиондин кIвалахар тамамарна кIанзава. Гьа икI, заказчи тир “Дагестанавтодордин” счетра бес кьадар пул ава, рекьер туькIуьру­нин карда гзаф йисарин тежриба кIватIнавай, кIвенкIвечи техникадалди таъмин тир карханаярни, яргъара къекъуьн герек къвезвач, Юждагда ава. Абур гьа къе кIвалахдив эгечIиз гьазур я. Бес мад вуч кIанзава? Йисан са пай — 6 варз алатнава. Вучиз кIвалахза­вач? Ихьтин суалриз жавабар авачирвили хуьрерин жемятар секинсузарзавай.

Тагьирхуьруьн — Къазмайрал гуьруьшдиз меркездай атанвай делегациядин кьил — “Дагестанавтодор” ГКУ-дин начальникдин заместитель Ханмегьамед Рагьи­мова ви­ри суалриз тамам жавабар гана. Управлениди алай вахтунда ийизвай кIва­лах­рикай лугьудайла, ада къейдна хьи, “Куллар — Ярукьвалар” рехъ 2020-йисуз иш­лемишиз вахкун планламишнавайди тир. И рехъ вахтундилай вилик, алай йисуз­ туь­кIуьрна куьтягьда. Мегьарамдхуьр — До­къуз­­пара рехъ худда цIийи хъийизва. Кьиб­лепатан Дагъустанда пуд йисан девирда рекьер туькIуьрун патал 2 миллиардни 800 миллион манат чара ийизва. Икьван пулар алатай кьуд йисуз гайиди туш.

Х. Рагьимова кьетIендиз къейд авуна хьи, “ЦIийи — Гъепцегьар — Ялама” рехъ ре­монтунин месэла авай гьалди, квек — чка­дин агьалийрик хьиз, чакни — ГКУ-дин цIийи руководстводик, кьилди къачуртIа, закни къалабулух кутазва. Рехъ реконструкция авун республикадин Гьукуматдин гуьз­чи­вилик ква. Амма къе пудратчи (кIва­­лахар ийидай кархана) тайинарун, адахъ галаз контракт кутIунун акьалтIай четин месэ­ла­диз элкъвенва. Кар ана ава хьи, са шумуд йисар инлай вилик туькIуьр­навай проектдинни сметадин документра къалур­навай къиметрив гекъигайла, эци­гунрин­ ма­те­ри­­ал­рин къиметар къе са кьа­дар­ багьа хьанва. Чаз проектдин къи­метар­ ба­зарда къе авай къиметрив агакьарна хкаждай ихтияр авач. Проектда къалурнавай къиметрай пудратчиди контракт кутIунза­вач: чпиз зарар жезва лугьузва. Чна кIва­лах тухузва. Умуд кутазва, 15-20 август-дал­ди контракт жеда”.

Ибур, лугьун чна, рекьер туькIуьрдай­бу­рун­ виликан регьберрин гунагьар я. Гунагьар куьгьнебур ятIани, абурун тIалар къенин юкъуз­ни къати яз ама. Гьайиф чIугвадай крар авуна­ абуру. Месела, 2013-йисуз Самур вацIал кьве вацра эцигай муьгъ, бязи чешмейра лугьузвайвал, 250-300 миллион манатдай акъвазна. Эгер икI ятIа, а чIавуз акьуллудаказ эгечI­на, гьелелиг герек авачир муьгъ туна, ча­расуз тир рехъ туькIуьрнайтIа, 4-5 йис ин­лай­ вилик чи жемятриз къулайвилер жедай. Арза-ферзеярни, митингарни, гуьруьшарни герек къведачир. Кьилин тIаларни жедачир. Зиянкарвал хьана ам, зиянкарвал. Чи хуьрерин агьалийриз, обществодиз авур зиянкарвал.

Гуьруьшдал рахай активистри къейд авуна хьи, “ЦIийи-Гъепцегьар — Ялама” рехъ реконструкция авунихъ политикадин метлебни ава. Вучиз лагьайтIа, реконструкция гзаф йисара куьтягь тахьуни, кьилиз акъуд тийизвай хиве кьунри жемятдин вилик властар ихтибардай вегьезва, инсанрик ажугъдин гуьгьуьлар кутазва. Алатай йисара и рехъ туь­кIуьрунив жавабдарсузвилелди эгечIна, гзаф гъалатIриз рехъ гана. Асул рехъ туна, тади гьалда муьгъ эцигу­нин чарасузвал авайни? Самурдин жемятди лугьузва: “Ваъ!”. Худда гуьнгуьна аваз кIвалах­завай чкадин тежрибалу пудратчикдихъ галаз контракт чIурна, реконструкция я тежриба, я лазим техника авачир, вич кьве йис вилик тешкилнавай ООО-дал тапшурми­шуни кIвалахар хъсанарнани? Ваъ, саки кьве йисан вахтунда абур акъваз хьана. Вили­кан руководстводи рехъ гайи и ва маса гу­нагь­ри­кай лугьуналди, активистри цIийи ру­ко­вод­ст­води Тагьирхуьруьн — Къазмайрал кьван рехъ алай йисан эхирдалди къайдадиз гьидайдак умуд кутуна.

— Им сход, митинг туш, — лагьана абурукай­ сада, — Квехъ, “Дагавтодордин” руководстводихъ, галаз чи, общественностдин векилрин, гуьруьш я. Килиг садра, гьикьван ин­санар кIватI хьанватIа. Абуруз садани эвернавайди туш. И рехъ инсанрин рикIин тIал хьанва.

КIватI хьанвайбурукай сада, дишегьлиди, виридаз ван жедайвал, кIевиз лагьана: “Эгер 20-августдалди техника чкадал гъана, кIвалахдив эгечI тавуртIа, вири хуьрера чна аялар аялрин бахчайриз, мектебриз ракъурдач.Чаз маса чара амукьзавач”.

Активистри “Тагьирхуьруьн-Къазмаяр — Приморское” чкадин рекьикай Хтун — Къазмайрин хуьряй физвай са километр мензил лап чIуру гьалда авайдакай лагьана ва ам ре­монтрин планрик кутун тIалабна. Ханме­гьа­мед Рагьимова и карда вичи куьмек гу­дай­ди хиве кьуна.

Гуьруьшда Мегьарамдхуьруьн райондин кьилин заместитель Ариф Гьажиева, Мегьарамдхуьруьн №26 ДЭП-дин (рекьерин къуллугъ) начальник Заки Фатахова, Самурдин зонадин вири хуьрерин муниципалитетрин кьилери ва жавабдар маса къуллугъчийри, депутатри иштиракна. Мярекат сад садан гъа­вурда акьадай гьалара кьиле фена. Ам метлеблуди, нетижалуди хьана.

Эхирдай гекъигун патал кьве делил тагъана жедач. Советрин Союзда дяведилай виликан 3-пятилеткада ва дяведилай гуьгъуьнин йисара гьар вад-ругуд сятдилай цIийи кархана кардик кутаз хьана. Алай девирдин Китайда (виликдай гьамиша чавай куьмек тIа­лабиз хьайи уьлкведа) рекьер туькIуьрдай чкадин са бригададивай са сятда 750 метр ви­жевай рехъ куьтягьиз жезва. Инал, гьел­бет­да, юкьван гьисабунар фикирда ава. Бес Да­гъустанда, герек кьадар пул, гужлу техни­ка, материалар, кIвалахдай къуватар аваз, йисаралди са 8-10 километр рехъ вучиз куьтягьиз жезвач?! Самур вацIал хьтин “рекордсмен муькъвер” эцигунриз рехъ гузвайвиляй ятIа, тахьайтIа, маса себебар аватIа?

Абдулафис Исмаилов