Гьуьрметлу жемят! Кьвед-пуд йикъалай (гьижрадин 12-лагьай) цIийи зуль-гьижжа варз алукьда. ЦIи и варз тахминан 11-июлдиз алукьдайвал я (яни 11-июль зуль-гьижжа вацран 1-югъ жеда). Ам “къадагъа алай кьуд вацрак” (ражаб, зуль-къаъда, зуль-гьижжа, мугьаррам) акатзава. И вацрахъ чIехи метлеб ава. Гьавиляй чакай гьар сад иллаки и вацра жуваз и дуьньядани, Эхиратдани менфят авай диндар крар ийиз алахъна кIанда.

Ибн Аббас асгьабдилай (Аллагь рази хьурай кьведалайни) атанвай гьадисда къейднавайвал, Пайгъамбарди (къуй Аллагьдин патай салават ва саламар хьурай вичиз) лагьана (мана): “Авач (йисан) йикъара ийизвай са диндар амални — и йикъара (зуль-гьижжадин сифте цIуд  йи­къа) ийизвай (диндар) амалрилай (сувабдиз) артух тир”. Абуру лагьана: “Жигьадни артух тушни?”. Ада лагьана: “Жигьадни (сувабдиз) артух туш, анжах са кас квачиз­: вич (Аллагьдин рекье) хсуси чан ва мал-девлет эцигна экъечIай ва (анай) хтун тавур” (Бухарий).

Маса гьадисда лагьанва (мана): “Вири йикъарикай гьа и цIуд йикъа авур диндар амал Аллагьдиз виридалайни кIани я…” (Тирмизий).

Гьавиляй шариатдин алимри лугьузва хьи, йисан вири йиферикай виридалайни лайихлубур, суваб пара авайбур Рамазан вацран эхиримжи цIуд йиф я — абура Лайла­туль-Къадр авайвиляй. Йисан вири йи­къа­рикай виридалайни лайихлубур, суваб па­ра авайбур зуль-гьижжадин сифте цIуд югъ я (Арафадин ва Къурбанд суварин йикъар­ авайвиляй)! Гьар са мусурман кас и йикъа­ра кьетIендиз, жезмай кьван гзаф хъсан крар, диндар амал ийиз алахъна кIанда.

Гьаждиз фейибур и цIуд йикъа Меккада жеда. Гьаждиз тефенвайбур, гьар сад, чеб авай чкада хъсан крар ийиз алахъна кIанда: сунна сивер хуьз, садакьаяр гуз, Къуръан кIелиз ва къурбанддин гьайванар тукIваз… Арафадин юкъуз сив хуьзни ри­кIелай алудна виже къведач. Гьадисда лагьанва: “Арафадин юкъуз сив хуьни кьве йисан — алатай ва къведай йисарин гунагьар ва ашураъ юкъуз сив хуьни (мугьаррам вацран 10-лагьай югъ) алатай йисан гунагьар багъишда (Муслим).

Къурбанд авунин зурба суваб

Къурбанд суварин ва адан гуьгъуьналлай пуд юкъуз Аллагьдиз ибадат яз тукI­ваз­­вай гьайванриз (девейрикай, калерикай, хиперикай)  къурбанд лугьуда. Къурбанд авун чIехи сунна кар я (са десте алимри ам важиблу кар я лугьузва) мумкинвал авай гьар са мусурман касдиз.

И кардиз делил яз Къуръандин аят къалуриз жеда (108-сура, 2-аят, мана): “(Гьавиляй) капI ая вуна ви Раббидиз (са Адаз) ва (са Адаз вуна) къурбанд гьайванар тукIукI (девеяр, калер, хипер)”.

Гьадисда лагьанва (мана): “Адаман несилри Къурбанд суварин юкъуз ийизвай Аллагьдиз виридалайни кIани амал иви экъичун (гьайван тукIун) я…” (Ибн Мажагь- 3126).

Мад са гьадисда лагьанва (мана): “Низ мумкинвал аваз къурбанд авуначтIа…, къуй ам чи капIдай чкадиз мукьвални тахьурай” (Мугъний-Ибн Къудамагь, 11-94).

Са гьадисда гьакIни къейднава (мана): “Ам куь буба Ибрагьим пайгъамбардин сунна я… ва квез (а гьайвандин сарин) гьар чIарчIикай суваб ава” (Агьмад).

1. Къурбандзавай гьайвандин шар­тIар: ам сагъ-саламатди хьун герек я (кье­цIи, буьркьуь, яхун, начагъ, карч ханвай, нукь­сан квай гьайван виже къведач). Хипен са йис хьанваз кIанда (маса мазгьабра — зур йис къалурнава), калин — кьве, деведин — вад йис.
2. ТукIвадай вахт: Къурбанд суварин йи­къан пакамаз, сувар капI авурдалай кьулухъ башламишда — та кьуд лагьай йикъан­ эхирдалди.

Са деве ва са кал ирид касдин паталай тукIуртIа жеда. Са хеб — са касдин паталай. ГьакIни са гьер жуван вири хизандин паталайни (чан алайбурулайни, кьенвайбурулайни) тукIуртIа жеда.

Къурбанд ийиз кIанзавай касдиз къадагъа я: Зуль-гьижжадин сифте цIуд юкъуз­ вичин чIарар атIун, кикер атIун ва бедендикай хам атIун. Гьадисда лагьанва (мана): “Низ къурбанд ийидай (Къурбанд суварин йикъара гьайван тукIвадай) ният аватIа, къуй ада зуль-гьижжа вацран сифте цIуд юкъуз вичин чIарарик, хамуник — са куьникни кя тавурай” (Муслим). (Эгер тийижиз ва я рикIелай фена а кар авуртIа, астагъфир авуна кIанда ва ийизвай къурбанд дуьз жезва).

ТукIунин къайда: шариатда къалурнавайвал, кьибледихъ элкъуьрна, дуьа кIел­на­, ният авуна, къурбанд ийида. Ахпа пайда­: са пай жуваз (кIвализ) тада, са пайни са­да­кьа яз гуда. Къурбанд гьайван тукIур­далай кьулухъ кикер ва чIарар атIудай ихтияр ава.

Къурбанд авуниз гзаф лайихлувилер, адакай еке менфят ава: 1. Аллагьдиз мукьвал хьун я; 2. Хизанриз шадвилер ва булвилер я; 3. Кесибриз куьмек я; 4. Мукьва- кьилийрихъ ва къуншийрихъ галаз алакъа­яр хьун ва абур мягькемарун я; 5. Аллагьдиз шукур авун я…

Гьавиляй гьар са мусурман кас гьар йисуз и зурба ибадат кьилиз акъудиз алахъ­на кIанда. Чна Аллагь-Тааладивай Ада чаз и карда куьмек гун, ам чавай кьабулун тIалабзава! Амин!

Ямин  Мегьамедов,

диндин рекьяй алим