Гьар йисан 24-мартдиз, Виридуьньядин здравоохраненидин организациядин тереф хуьнин лишан яз, Дагъустанда чахуткадихъ галаз женг чIугвадай югъ къейдзава. Адан сергьятра аваз республикадин здравоохраненидин министерстводи хаталу азардин вилик пад кьунин макьсаддалди хейлин серенжемар тешкилзава. Абурун жергеда школайра кIелзавай аялрихъ, студентрихъ, больницайра сагъламвал мягькемарзавай ксарихъ, организацийрин коллективрихъ галаз медицинадин идарайрин работникри семинарар, лекцияр ва суьгьбетар кьиле тухун хъсан адетдиз элкъвенва. Абурун жергедай яз алай йисуз республикадин азаррин вилик пад кьунин рекьяй медицинадин центрада (РЦМП) духтурар ва санинструкторар патал семинар кьиле тухвана. Ам РЦМП — дин кьилин духтурдин заместитель Элеонора Алиевади ачухна.
Ада ва семинардал рахай маса пешекарри къейд авурвал, Дагъларин уьлкведа чахуткадихъ галаз алакъалу гьалар тарифдай чкадал алач. Йисан вахтунилай аслу тушиз, и азардикди начагъбур малум жезва. Кьиле тухузвай кIвалахдин нетижада чахуткадик начагъ жезвайбурун ва гьакI рекьизвайбурун кьадар тIимилариз хьанва. ЯтIани и азардиз талукь делилар винизбур яз ама. Духтуррик къалабулух кутазвай кар мадни ам я хьи, алай вахтунда республикада дарманриз дурум гудай жуьредин чахуткадик начагъбурун кьадар артух жезва. Чахуткадикни ВИЧ-дик азарлубурни гьалтзава. Залан кьве азарни кваз хьайи дуьшуьшра начагъбур сагъарун мадни четин кардиз элкъвезва. Гьавиляй республикадин здравоохраненидин министерстводин пландик и жигьетдай кIвалах гужлу авун ква.
Семинардал доклад авур республикадин чахуткадиз акси диспансердин кьилин духтурдин заместитель Мегьамед Асхабалиева чахутка туьретмишдайди (возбудитель) сифте яз ачухай Роберт Кохакай, азар малум хьуниз талукь тарихдикай куьрелди суьгьбетна.
— Чахуткадикай инсаниятдиз малум хьана 137 йис алатнаватIани, садакай масадак акатдай и азар акъвазариз, тергиз алакьнавач. Илимдин эхиримжи делилралди, дуьньяда 1,7 миллиард касдик и азар ква. Им лагьайтIа, азар арадал гъизвай бактерияр яргъалди яшамиш жедай кIевивал авайбур, дурум гудайбур хьунихъ галаз алакъалу я. И кIевивилиз килигна, биологри бактерийриз “бронированный чудовище” тIвар ганва. Кьежей гьава ва 23 градусдин чимивал авай чкада вирусдивай саки 8 йисалди дурум гуз жезва, — къейдна ада.
Ам чахуткадихъ галаз менфятлудаказ женг чIугун патал поликлиникайрин ва и азардиз акси диспансеррин кIвалах активламишунин чарасузвиликайни рахана. Агьалийрин гьал флюорография вахт-вахтунда авуналди ахтармишуниз, аялрик чахутка кватIа чирдай серенжемар (Манту, Диаскин-тест) кьиле тухуниз артух фикир гун лазим тирди къейдна. Эхиримжи йисара садакай масадак акатдай азарриз (гьа гьисабдай яз чахуткадизни) акси рапар ягъуникай кьил къакъудун себеб яз, республикада гьалар чIур хьун мумкин тирдакайни лагьана.
Семинардал духтурри чахуткадикай сагъарун патал алай аямдин къайдайриз талукь суалар гана, хаталувилин дестедай (для групп риска) тир ксарик азар акат тавунин вилик пад кьунин месэлаяр веревирдна.
Чахутка акат тавун патал пешекарри агъадихъ галай къайдайрал амал авуниз эвер гузва:
— азардиз акси раб ягъун;
— гьар йисуз флюорография авун;
— чIуру хесетрикай яргъа хьун;
— беден физический рекьяй мягькемарун;
— яр-емишдив, клетчаткадив, минеральный затIарив… девлетлу (сбалансированный) тIуьниз темягь авун;
— ахварин режимдал амал авун.
Иммунитет зайиф хьайила, азарри кьил хкажзавайди рикIелай ракъурмир!
Чи мухбир
