Алатай гьафтеда Махачкъалада “Рос­сия — зи тарих” тарихдин паркуна Дагъустандин маммологрин — радиологрин Ассоциацияди здравоохраненидин минис­терстводихъ ва “Маммологический центр Л7” ООО-дихъ галаз санал кьиле тух­­вай межрегиональный сад лагьай форумдал некIедин железадин (молочная же­леза) ракдин вилик пад кьунин, диагно­с­­тикадин месэлаяр, сагъарунин къайдаяр­ ва рекьер веревирдна. Вини дережа­да аваз кьиле фейи форумдин кIва­лах­да неинки чи республикадин, гьакI Моск­вадай, Санкт-Петербургдай, Бурятия, Чечня, Ин­гу­­шетия  республикайрай атанвай тIвар-ван­ авай радиологри, эндокринологри, мам­мологри, онкологри, рентгенологри, дерматовенерологри, хирургри,  ультразвукдин ахтармишунрин (УЗИ) ва маса пешекарри (500-дав агакьна ксари) иштиракна. Президиумда Дагъустандин здравоохраненидин министр Жамалудин Гьа­жи­­ибрагьимов, “Маммологический центр Л7” ООО-дин кьилин духтур, РД-дин мам­мо­логрин — ра­диологрин Ассоциациядин Президент, Да­гъустан Республикадин ла­йихлу духтур Фа­тима Тамаева, РД-дин здра­воохраненидин министрдин замес­титель Раиса Шагьсинова, “Россиядин ди­де­яр” общест­венный гьерекатдин региональный отделенидин председатель Таи­сия Мегьамедова,  Дагъустандин кьилин па­тав гвай хизан, дидевал ва аялдин ихти­я­­рар хуьнин рекьяй Уполномоченный Марина Ежова, здравоохраненидин министерстводин агьа­лийриз медицинадин куьмек гудай ­управленидин начальник Та­ть­яна Беляева ацукь­навай. Форумдин ге­гьенш прог­раммадин сергьятра аваз адан иштиракчийриз некIедин железадин онкологиядин вилик пад кьунин, ам сагъа­рунин кардани важиблу месэлаяр веревирддай, гьалтзавай четинвилерай экъечI­дай ре­кьер­-хуьлер жагъурдай, тежрибадикай менфят къа­чудай мумкинвал хьана. Вере­вирдзавай темадай мугьманри, гьакI чи рес­публикадин пешекарри докладар кIел­на, еке экрандилай видеороликар къалурна. Мугьманриз Дагъларин уьлкведикай куьруь видеодиз тамашдай мумкинвални хьана.

Форум Жамалудин Гьажиибрагьимова ачухна. Ада дуьньяда гьар йисуз 10 миллион, Россияда саки 600 агъзур касдик рак квайди сифте яз винел акъудзавайдал, инсанар кьинал гъизвай себебрин арада онкологияди 2-чка кьазвайдал (адалай вилик рикIинни дамаррин азарар ква) фикир желбна.

— Эгер чIуру азар вахтунда чир хьайи­тIа, ам сагъариз жезва. Мисал яз, некIедин железадин онкология 1-стадияда аваз чир хьайитIа, азарлуйрин саки 95 процент сагъариз хъжезва. Чи уьлкведа гьар йисуз 50 агъзур касдик некIедин железадин ракдин азар квайди цIийиз малум жезва. Амай вири жуьрединбурулай ам виридалайни вилик ква. 2018-йисуз Дагъустанда 40-55 яшарин 143 агъзурдалай виниз дишегьлияр ахтармишна,  нетижада онкоазар квай 600 дуьшуьш малум хьана. ЧIуру уьзуьр квелай арадал къвезва­тIа, ам акатунин себебар гьихьтинбур ятIа лугьун четин я. Иник тухумда чIуру азар квайбур аваз хьун, незвай продуктрин (канцерогенар кваз хьуникди) еридин усалвал, сагълам уьмуьр кечирмиш тавун ва маса себебар акатзава. Форумдин кьетIенвал адакай ибарат я хьи, ада алай аямдин медицинадин цIийивилерай, къайдайрай чирвилер хкаждай, маса регионрин пешекаррин тежрибадикай менфят къачудай мумкинвал гузва, —  къейдна ада.

Министр некIедин железадин ракдихъ галаз женг чIугунин барадай республикада кьиле тухузвай кIва­лах­дал­ни акъвазна. Кьилди къачуртIа, Дагъустандин радиологрин-маммологрин Ассоциация арадал гъанвайди, маммологиядин центр ачухнавайди, вири дуьньяда некIедин же­лезадихъ галаз женг чIугвадай варз яз тайинарнавай октябрдиз Дагъларин уьлкведани “Жегьре рангунин лента” серенжем кьиле тухузвайди (адан сер­гьят­ра аваз хейлин дишегьлийриз духтуррин направление гвачиз ва пулсуздаказ чпин сагъламвал ахтармишдай мумкинвал жезва ), “Саналди чун викIегь я” лишандик кваз волонтёррин гьерекат  тешкилнавайди, онкоазарар квай дишегьлийрин уьмуьр яргъи, уьмуьрдин ерини хъсанарун патал кьиле тухузвай маса кIвалах­ри­кайни куьрелди лагьана.

Форум ачухуниз талукьарнавай мярекатдал министрди республикадин здравоохраненидин хиле лайихлувилерай ва яргъал йисара намуслудаказ зегьмет чIугунай са шумуд касдив чухсагъулдин чарар вахкана.

Анал рахай Фатима Тамаевади, Ра­и­са­ Шагьсиновади, Марина Ежовади ва масабуру, медицина санал акъвазна­вач­тIа­ни, ада йигин камаралди виликди ери­­миш­заватIани, инсан кьиникьал гъизвай ракдин азардикай хуьдай ва я са­гъар­дай дарман гьелелиг авачирди къейд аву­нихъ галаз сад хьиз, гьар са кас­диз бе­дендин сагъламвал вахтунда ахтармишуниз, кьил­ди къачуртIа, дишегьлийриз (иллаки яшар 35-далай алатнавайбуруз)  йиса садра хьайитIани некIедин железа ах­тармишуниз эвер гана. Азар дериндиз фи­далди дуьздал акъудунихъ къенин юкъуз­ иллаки еке метлеб авайди къейдна.­

Форумдин кьвед лагьай паюна Фатима Тамаевади (“Скрининг рака молочной железы”), П.А.Герценан тIварунихъ галай МНИОИ-дин репродукциядин органрин онкологиядин Милли центрадин илимдин къуллугъчи Михаил Мазоди (“Анатомия молочной железы глазами радиолога. Классификация BI-RADS”) , И.М.Сеченован тIварунихъ галай­ сад лагьай МГМУ-дин кафедрадин доцент Илья Куликова (“Молочная железа в фокусе гинеколога”) ва масабуру — гьам мугьманри, гьамни республикадин пе­шекарри авур докладар (еке экрандилай къалурзавай видеороликрин куьмекни галаз) гзаф итижлубур хьана. Кьилди къачуртIа, И.И.Мечникован тIварунихъ галай СЗГМУ-дин (Санкт-Петербург)  нурарин (лучевой) диагностикадин ва терапиядин кафедрадин доцент, медицинадин илимрин кандидат, УЗИ-дин пешекар Ирина Солнцевади кьиле тухвай мастер-классдикай, авур докладдикай (“Очаговые из­менения молочных желез. Критерии диагностики и тактика ведения”) республикадин пешекарар патал еке менфят жедайдал шак алач. Форумдин сергьятра­ аваз мугьманри Дагъларин уьлкведин пешекарриз чпин тежрибадикай, некIедин железадин онкология сагъаруна чпи ишле­мишзавай цIийи къайдайрикай, гьа гьисабдай яз радиотерапиядикай, озо­нотера­пиядикай ва икI мад малуматар раижна. Он­кологиядин азарар арадал атунин вилик пад кьунал гьалтайла, пешекарри — он­кологри, психологри, эндокринологри, гинекологри, маммологри… — анжах са­налди, са саягъда кьиле тухузвай кIва­лах­дикай, кьилиндини, азардин вилик пад­ кьуниз талукьарнавай серен­жем­­рикай  иллаки хъсан нетижа хкатдайди къейдна.

Рагнеда Рамалданова