1993-январдиз Россиядин Федерацияда­ «Ва­тан хуьдайла телеф хьайибур эбеди яз ри­кIел хуьнин гьакъиндай» закон кьабулнай. Адан бинеда са мана авай: 1941-1945-йисара фа­шист­рин чапхунчийрикай Ватан хуьн патал телеф­ хьайи ва Гитлеран Германиядал Гъалибвал къазанмишай игитар даимлух рикIел хуьн, абурун къагьриман крар акьалтзавай несилдиз чешне яз къалурун.

Дагъустан Республикада винидихъ тIвар кьунвай закон уьмуьрдиз кечирмишзава. ГьикI лагьайтIа, Дагъларин уьлкведа гьам Ватандин ЧIехи дяведа ва гьам Ватандин аслу туширвал, азадвал, итижар хуьнихъ галаз алакъалу дяведин маса вакъиайра викIегьвилер къалурай кьегьалар гзаф ава. Абурун тIварцIихъ куьчеяр, идараяр, школаяр, карханаяр язава, абуруз бюстар, памятникар эцигзава, яшамиш хьайи кIвалерин цларал мемориалдин кьулар алкIурзава.

Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, са шумуд ордендин сагьиб, жуьрэтлу разведчик ­Наврузов Сейфедин Абдулкеримовичан тIвар эбеди ийидай мярекат и мукьвара Докъузпара райондин Къаракуьре хуьрени кьиле фена.­

Сейфединан аялвал ясдин къармахра гьатайди хьана. Диде-бубадикай магьрум хьайи гададин гьакъиндай къайгъударвал ими Эмирсултана чIугуна. Къаракуьредин школа куьтягьай жаван кIвалахиз Дагъустандин Огни поселокдиз (а чIавуз шегьердин дережа ганвачир) фена. Ина шуьшедин цIийи завод кардик кутунвай ва аниз кIвалахдай фялеярни кIанзавай. И кардикай хабар хьайила, Сейфединни гьаниз рекье гьатна. Кьве вацра махсус чирвилер къачур гада механический цехда кIвалахдив гатIунна. Ам заводдин гьар са цехди, тадаракди гьейранарзавай. Жуьреба-жуьре, гьатта садрани такур шейэр — адетдин ва лацу къум, сода, доломит, сульфат, куьлуь цIивин, полевой шпат…- акадарнавай къаришмадикай еке пичера цIурурна, нур гузвай шуьшедин яргъи ва гьяркьуь зулар конвейердал къведайвал акурла, Сейфедин сифтедай кьарувилелди килигиз амукьдай. Ахпа ам, гьелбетда, вердиш хьана ва аламатдин а карда иштиракиз хьана. ВикIегь, кар алакьдай, вичин везифаяр намуслувилелди кьилиз акъуд­завай, планар садни зур, кьве сеферда тамамарзавай гада стахановчийрин жергейра гьатна. Гьавиляй ам 1941-йисуз Москвадиз пешекарвал хкаждай 6 вацран курсариз рекье туна.

Амма куьтягьиз алакьнач. Гитлер кьиле авай фашистри, чапхунчийри Советрин Союздал вегьена, Сейфединни вичин коллективдиз, механический цехдиз хтана. Заводдиз фронт патал герек шейэр, алатар акъудунин тапшуругъ гана. Дяведиз фидай ихтиярар авачиртIани, Сейфедин Дербентдин военкоматдиз фена ва вич армиядиз ракъурун тIалабна. Гъиле-гъил аваз жегьилдин мурад кьилиз акъатначтIани, 1941-йисан декабрдиз багърийри ам фронтдиз рекье туна.

Къаракуьреви Калининский фронтдиз акъат­на. Гьалар пара четинбур тир. Душманди вичелай алакьдай кьван басрух гузвай. Яру Армия­дин частари къагьриманвилелди адан вилик­ пад кьаз чалишмишвалзавай. Амма къуватар­ барабарбур тушир. Чи кьушунар кьулухъ чIугу­низ мажбур жезвай. Гьа ихьтин шартIара Наврузова кьве вацра разведчикрин курсара кIелна ва адан пара хаталувилерив, четинвилерив ацIан­вай уьмуьр башламиш хьана.

Командиррин тапшуругъар сад-садалай муракаббур хьана. Немсерин чан алай офицерар кьун, частар ракъурзавай районар, вилик квай сенгерар кьунвай душмандин кьадарар чирун, самолетар къарагъзавай чинебан майданар ва гьакI дзотар, артиллериядин батареяр, танкарин полкар алай чкаяр тайинарун, душмандикай маса малуматар кIватIун… Йикъаралди са куьмек агакь тийиз, бязи вахтара херни хьана, мекьила, гьатта гишалани тамара, чуьллера, уьленра амукьнатIани, тапшуругъ тамамарна хтана. ВикIегь разведчикдин, отделенидин командирдин, старший сержантдин гьунарар гьихьтинбур тиртIа, адаз гьукуматди ганвай шабагьри успатзава. Баркалладин II ва III лагьай дережадин, «Яру Гъед», «Ватандин дяведин» орденар, 14 медаль. Абурун жергеда «Жуьрэтлувиляй» медални, «Лап хъсан разведчик» знакни ва командованидин патай хейлин грамотаяр…

Женгерин хирери бедендиз хасаратвални гана. Сейфедин Наврузов 1945-йисан сифте кьиляй кьвед лагьай группадин набут яз кIвализ хтана. Багърияр акьван шад хьана хьи, абуру яргъал тевгьена аскердиз мехъерна. Ам мукьвабурукай жезвай Таватал эвленмиш хьана. Абуру бахтлу уьмуьр кечирмишна, уьмуьрдин шегьредал вад велед акъудна.

Райондин кьилевайбуру ва жемятди разведчикдив ял ягъиз тунач. Ам хуьруьн Кирован тIварцIихъ галай колхоздин председателвиле хкяна. Гила фронтовик патал зегьметдин женг башламиш хьана. Хуьре майишатдин къайгъуяр ийидай итимар саки амачир. Вири яшлубур, дишегьлияр ва аялар тир. Колхоздин кIвалахарни гьабуру тамамарзавай. Партиядин райкомди ва исполкомди государстводин планар тамамарунал кIевидаказ гуьзчивалзавай. Планар­ни гъвечIибур тушир. Техил, як, нек, гъери, какаяр­, сар, хамар…вахт-вахтунда рекье туна кIан­за­вай. Фашистри барбатIнавай кьван шегьерар, хуьрер кIвачел ахкьалдар хъийизвай халкьариз суьрсет герекзавай. И кардин гъавурда Сейфедин Наврузов хъсандиз авай ва ада, сагъсуз бедендизни килиг тавуна, йиф-югъ талгьана, хуьруьн жемятдихъ галаз зегьмет чIугуна. ЦIуд  йисуз. Ахпа ада, пенсиядиз фидалди, хуьруьн советдин председателвилин везифаяр тамамарна.

Наврузов са чIавузни жемятдин, райондин къайгъуйривай, агьалийрин дердийривай къерех хьанач.  Райондин советдин депутат, КПСС-дин райкомдин пленумдин член, хуьруьн ветеранрин, агъсакъалрин советдин председатель яз ада вичел тапшурмишай гьар са кIвалах хуьруьнвийриз, районэгьлийриз хийир хкатдайвал­ кьилиз акъудна. Жегьил несилдин арада датIана тербиядин, ватанпересвилин кIвалах тухвана. Ватандин ЧIехи дяведин иштиракчи, викIегь разведчик, партиядин ва государстводин лайихлу чархачи 1989-йисуз рагьметдиз фена.

Уьлкведин, райондин ва хайи хуьруьн къай­гъударвал авур рагьметлу касдиз мемориалдин кьул ачухун ва адан тIварцIихъ куьче ягъун неинки багърийри, гьакI  вири хуьруьнвийрини хушдиз кьабулна. Ина багърийри, хуьруьнвийри, школьникри ва мугьманри иштиракна.

Ветеран рикIел хкунин мярекат Къаракуьре хуьруьн администрациядин кьил Гьасанбег Балабегова ачухна. Ада Наврузоврин баркаллу тухумдин векилрикай сад тир Сейфедин Абдулкеримовичан женгинин ва ислягь зегьметдин уьмуьр акьалтзавай несилдиз хъсан чешне тирдакай лагьана. КIватI хьанвайбуруз орденрин ва медалрин сагьибдикай Сабир Наврузова, Сейфединан руш Рави Керимовади, хуьруьнви Рагьман Мамирзаева суьгьбетна.

Рахунрилай гуьгъуьниз мярекатдин иштиракчияр ветерандин сурал фена ва дуьа кIелна.

Нариман Ибрагьимов