И йикъара лап гьуьрметлу инсанрикай сад тир РФ-дин СЖ-дин ва СП-дин член, РФ-дин ва РД-дин культурадин лайихлу работник Мердали  Жалилован  80  йис  тамам жезва. И кардихъ галаз алакъалу яз Милли библиотекада “Шалбуз дагъдин векил” (и тIвар юбилярдиз Дагъустандин халкьдин шаир А.Къардаша ганва, къадим Миграгърин хуьре, Шалбуз дагъдин гине, хайивиляй), лишандик кваз шаирдин яратмишунриз ва уьмуьрдин рекьиз­ талукьарнавай ктабрин выставка ачухнава.

Халкьдин арада ам фадлай шаир, публицист, журналист, таржумачи хьиз машгьур­ я. Хайи “Лезги газетдин” редакцияда кIва­ла­хиз, ада кIвачелай тавунвай пIипI чи Лезги ва­­­­танда бажагьат ама. Адаз халкьдин уьмуьр, яшайиш, дердиярни къайгъуяр, агалкьунарни эксиквилер рахунрай ваъ, гьакъикъатда гьи гьалда аватIа, несилрин ирс гьикI хуьз­ватIа, чир­заватIа, виликди тухузватIа, дериндай чида. Гьавиляй гьакьван гзаф ва дерин мана-метлебдин эсерарни, абурукай ибарат ктабарни арадал атанва.

Адан кхьинрин бинеда алай аямдин Да­гъустандин лап нуфузлу, гьунарлу, республикадин тарихдик, халкьдин яшайишдик зурба пай кутунвай ксарин кьисметар ва къаматар гьатнава. Ав­тор­ди абурун гьакъиндай дериндай вичин фикирар лагьанва.

ИкI, выставкадин сад лагьай пай шаирдин же­гьил йисара кхьей яратмишунриз бахшнава. Ана “Дуствал” альманахда (1962-йис), “Чеш­ме” (1970-йис) — жегьил лезги шаиррин эсеррин кIва­тIалда, “Девирдин гьиссер” (1976-йис) ктабда ва маса такьатра чапнавай эсерар гьатнава. Ина гьакI кIел­дайбу­руз шаирдин сифтегьан кIва­тIалрихъ “Къацу къашар” (1981-йис), “Баркаллу къурушвияр” (2005-йис) ва масабур галаз таниш жедай мумкинвал ава.

КIелдайбурун патай еке итиж авторди жуьреба-жуьре йисара лезгийрин ва гьакI Дагъус­тандин маса халкьарин векилрикай кхьенвай яратмишунрин суьретри арадал гъизва. Абур “Гафунин майданар” тIвар алай чIехи ктабда гьатнава (2010). КIелдайбурун фикир гьакI шииррин “Ирид лагьай мертебадай” ктабда тунвай дуствилин шаржари, тебрикри, тоста­рини желбзава. Абур вири чи республикадин яшайишдин жуьреба-жуьре хилера гьунарлувилелди кIвалах­за­вай векилриз бахшнава. Санлай абуру чи халкьдин умумиламишнавай жанлу къамат, руьгьдин зурбавал къалурзава.

Лезги шииратдал рикI алайбуру библиотекада еке гьевесдивди авторди 2018-йисуз чапдай акъуднавай документринни художественный алатрин куьмекдалди яратмишнавай “Мешебегидин мани” ктабдикай менфят къачузва. Ам машгьур мешебеги, вичи хуьзвай тамун учас­токда террористрин вагьшийрин залуквиляй жегьил хизан акъуддайла, игитвилелди телеф хьайи РФ-дин Игит Зейнудин Батманован экуь къаматдиз бахшнавай поэмадикай ибарат я.

2022-йисуз шаирди, “Игитрин чил” кьил гана, Донбассда игитвилелди женг чIугвазвай чи ватанэгьлийриз бахшнавай эсеррикай ибарат ктаб чапдай акъудна. Эхь, чаз чи халкьдин гьам яр­гъал йисарин, гьам къенин девирдин тарих дериндай чир хьун лазим я. Несилрин алакъа паквилелди хуьниз тIвар кьунвай ктабди екедаказ куьмек гузва. Авторди Россиядин таъсиб чIуг­ваз­­вай, адан хатасузвал таъминарзавай аскеррин ва командиррин руьгьдин жанлувал, Ватандиз вафалувал, игитвал квекай ибарат ятIа, дериндай къалурнава. Ктаб, критикада гьахъл­уда­каз къейднавайвал, акьалтзавай же­гьил несилар­ ватандашар яз тербияламишунин карда гьар садаз герек я. И ктабда, кьилди къачур­тIа, чи ва­­танэгьли, Ахцегь райондин Чеперин хуьряй тир РФ-дин Игит Энвер Набиеваз бахшнавай поэ­мади кIел­дайбурун фикир дериндай желбзава.

Ктабдин са паюна авай веревирдери фашизм хьтин тIе­гъуьн дуьньядал мад элкъуьнин се­бебар ва адахъ галаз женг чIуг­­­ва­дай уламар гьихьтинбур ятIа ачухарзава.

Выставкадин пуд лагьай пай юбилярдин уьмуьрдикай ва яратмишунрикай — критикри, литературоведри, шаиррини гьи­ка­ят­чийри кхьенвай затIа­риз бахшнава. Санлай къачурла, чи алимри автордин яратмишунрин къиметлувал ва девлетлувал квекай ибарат ятIа ачухарнава. Автордин кьилин темаяр хайи ватан, тIе­биат, зегьметчи ин­сан кIан хьу­нин­ди ва хуьнинди я. Шаирди чи халкьдин намуслувилинни гъейратлувилин, са­да-садаз дериндай гьуьрмет авунин­, мер­гья­мат­лу­вилин адетар гьихьтинбур ятIа раижзава ва абурукай гьевеслувилелди кхьенва.

Эхиримжи пай М.Жалилова маса чIала­рай  лезги чIалаз элкъуьрнавай эсеррикай ибарат я. Адан зегьметар себеб яз, А.Пушкинан, В.Маяковскийдин, К.Чуковскийдин, А.Чехован, Г.Гейнедин ва гзаф масабурун эсерри лезгидалди ванзава. На лугьуди, ибур таржу­маяр туш, хсуси чIалан сагьибри кхьенвай­бур я. Таржумачиди хайи лезги чIалан девлетлувал ва еке мумкинвилер кIелдайбу­руз хъсандиз раижнава.

Кьилдин пай Мердали Жалилован журналиствилин кIвалахдиз бахшнава. Чи халкьдин культурадин уьмуьрда юбилярдин публицист-вилин рехъ вакъиа хьиз я. Вични гьа­кьван тежрибалу ва гьакьван бегьерлудаказ кIвалах­завай кас. Адан къелемдикай хкатнавай гьар са макъала, очерк, веревирдер мад ва мад сеферда кIелиз кIан жеда.

Са кар генани къейдна кIанда: чи библиоте­ка­­дин милли отделда М.Жалилов фадлай чизвай ва кIелзавай ксарикай сад я. Ам библио­те­ка­диз садрани ичIи гъилди атанач, гьар сеферда чи фон­­дуниз вичин цIийи ктабрикай багъишна. Гьа­виляй адан шикилни, библиотекадин лап умудлу­ дустарикай сад яз, вирибуруз аквадай чкадал ала.

М.Жалилова библиотекада кьиле физвай литературадин ва культурадин важиблу саки вири мярекатра активвилелди иштиракзава, гьар сеферда вичин веревирдерни раижзава. КIелзавайбуруз адан гьар са суьгьбет иллаки трибунадихъай, са гъил цава кьуна, рахадайла­, адаз яб гун хуш я.

Библиотекадин коллективди ва гьакI гзаф кьадар чи кIелзавайбуруни М.Жалиловаз агакь­навай дережаяр рикIин сидкьидай мубаракзава. Къуй вичиз Аллагьди мадни яргъал йисара сагъвал ва къуватар гурай, чун паталди цIийи-цIийи эсерар яратмишрай.

С.Н.Мусаева,

Р.Гьамзатован тIварцIихъ галай

Милли библиотекадин кьилин пешекар, зегьметдин ветеран