Муаллимвилин пеше гзаф четинди, амма баркаллуди ва гьуьр­метлуди я. Иллаки сифтегьан классрин му­аллимрин зегьмет кьетIенди тирди къейдиз жеда. ГьикI хьи, кIел-кхьин тийи­жир бицIекрин гележегдин чирвилерин бине гьа сифтегьан классра эцигзава. Гьар са аялдиз, гъил кьаз, са-са гьарф кхьиз, кIелиз чирун гьихьтин кар ятIа, ида му­аллимдивай гьикьван сабурлувал, мукьуфвал исте­миш­заватIа, фикирдиз гъваш садра. Эхь, муаллимдиз гьуьрмет авун гьар садан буржи я. Са вахтара куьчеда дуьшуьшдай муаллим гьалтайла, ученикри кьилел  алай шапка хутIундай. Им, гьелбетда, муаллимдиз гьуьрмет аву­­нин лишан тир. Гьайиф хьи, девиррихъ галаз санал гила инсанарни дегиш хьанва.

Чна газетриз алай вахтунда зегьмет чIугвазвай муаллимрикай гзаф макъа­лаяр­ гузва. Амма вилик девирра кIва­лахай, ая­лар тербияламишай, абур уьмуьрдин шегь­редал акъудай, алай вахтунда пенсия­да авайбур рикIелай ракъурун дуьз туш.

И кар фикирда кьуна, къе заз Сулейман-Стальский райондин Алидхуьруьн школадин сифтегьан классра 32 йисуз тарсар гайи, алай вахтунда пенсияда авай муаллим  Бесханум  Абдулкъадировна  Балаевадин  зегьметдин рекьикай куьрелди ихтилат ийиз кIанзава.

Ам 1936-йисуз Кьурагь райондин Кье­пIиррин хуьре дидедиз хьана. Адан рагьметлу буба Балаев Абдулкъадир  тежрибалу муаллим, Ленинан ордендин сагьиб тир. Ада хуьруьн жаванрин саки чIехи паюниз тарсар гана. Эхь, ам муаллимрин муаллим, неинки тежрибалу педагог, гьакIни камаллу меслятчи, образо­ванидин хиле вирибуруз чешне тир. Ас­та-аста къекъуьнрай, сабурлу рахунрай адан мергьяматлувал, регьимлувал, камаллувал, вири къамат аквадай. Диде Ра­гьимат­ халади, хуьруьн колхозда бригадирвални  ийиз, аяларни хвена.  Бала­ев­рин хизан хуьре гьуьрмет авайбурукай­ сад тир. Хизанда са гадани ирид руш зегьметдал рикI алай, чIехиди-гъве­чIиди чидай халис инсанпересар, ватанпересар яз тербияламишна. Хва Бала Советрин Армиядин офицер, Абидат — гъве­чIи классрин му­аллим, Рекъият — гамарин фабрикадин директор, Шамсият, Тамамат, Инаят кIва­лин кайванияр тир. Камината, Дагмединститут акьал­тIар­на, яргъал йисара Махачкъала шегьердин жуьреба-жуьре больницайра духтур яз кIвалахна. Алай вахтунда пенсияда ава.

Ич тарцивай яргъаз аватдач, лу­гьузва­ халкьдин мисалда. Бесханумани­ вичин бубадин пеше-муаллимвал хкяна.­

1953-йисуз хуьре 10-класс акьалтIа­рай Бесханум Дербентдин педучилищедик экечIна. Ина кIелдай йисара ада кIе­велай зегьмет чIугуна, дерин чирвилер къа­чуна, училищедин общественный уьмуьрдани иштиракна. 1956-йисуз учи­ли­ще агалкьунралди куьтягьай жегьил ру­ша вичин зегьметдин рехъ Кьурагь район­дин КIутIларин хуьруьн школадин сифтегьан классрин муаллимвилелай башламишна. Яргъи кифер галай гуьрчег рушал ашукьбурни гзаф авай, амма кьисметди ам Кьасумхуьрел акъудна. Ина ада сифте­ детдомда тербиячивиле кIва­лахна, диде-бубадикай магьрум хьанвай аялриз вичин­ рикIин чими гьиссер багъишна, абу­рухъ­ галаз хайи веледрихъ галаз хьиз рафтарвална. Ина кьве йисуз кIва­лахай­далай гуь­гъуьниз Бесханум Алидхуьруьн школадиз рекье туна.

Сифте кIвалахал акъвазай вахтунда пешекардал четинвилерни тIимил акьалтнач. Жегьилдиз санал кIвалахзавай тежрибалу муаллимри куьмекар гуз хьана. Йисар къвез фирдавай тежриба къачуз,  Бесханума вичин хиве авай везифаяр  устадвилелди тамамариз хьана, гила ада жегьил муаллимриз вичи куьмекарзавай. КIвалахай вири чкайра Бесханума вичикай анжах хъсан фикирар туна.

Ада кIеви истемишунардай, пешедал, аялрал педагогдин гзаф рикI алай. Тарс гузвай аялрал ам рикIивай алахъдай, абур кIелунал ашукьардай. Вичин гьакъисагъ зегьметдалди, ширин мецелди ада школадин руководстводин, коллективдин, аялрин, гьакI диде-бубайрин патайни еке гьуьрмет къазанмишна.

— Куьне яргъал йисара гьакъисагъви­лелди зегьмет чIугуна. Ганвай награда — затI авачни? — лагьана хабар кьурла, Бесханум муаллимди ихьтин жаваб гана:

— 1973-йисуз образованидин минис­терстводи соцсоревнованида гъалиб хьунай грамота гана. Къейд ийин хьи, зун садрани­ наградайрин, тIварарин гуьгъуьна гьатай кас туш, — лугьузва зегьметдин ветеранди. — Виридалайни чIехи награда яз, за къе­нин юкъузни, дуьшуьш хьайила, жува чирвилер ва тербия гайи аялри, гьакI абурун ди­де-бубайри ийизвай гьуьр­мет, абуру лугьузвай чухсагъулдин гафар, багърийри хьиз къаршиламишун яз гьисабзава.

Бесханум муаллимди тарсар гайи ученикрикай къе уьлкведин жуьреба-жуьре шегьерра ва хайи хуьре намуслудаказ зегьмет чIугвазвай ксар, еке дережадин пешекарар, алимар, духтурар, полковникар, эцигунардайбур ва маса пешейрин сагьибар хкатнава.

Бесханум муаллим камаллу кайвани, кIани дидени я. Вичин уьмуьрдин юл­даш рагьметлу Мустафаев Мегьамедзакирахъ галаз санал хизанда вад велед (3 гада­ни 2 руш) тербияламишна. Гьайиф хьи, чIе­хи хва Абдул бедбахтвилин дуьшуьшдикди телеф хьана. Узмаилани Периханума — общественный тIуьнрин хиле, Гульмиради Краснодарда администрацияда кIвалахзава. Жабир эцигунардай устIар я. Пенсияда ава­тIани, Бесханум муаллимдиз секиндиз ацукьна кьарай къведач. Ам датIана вичин багъ-бустанда зегьмет чIуг­ваз, ана къайда тваз аквада. Ам 11 хтул­ди­ни ша­дарзава, абуру чIехи дидедиз ри­кIин чи­ми гьиссер багъишзава.

Гьуьрметлу Бесхалум Абдулкъадировна, яргъал йисара акьалтзавай  несил­диз чирвилер ва тербия гайи Квез баркалла. Къуй хтулри вири уьмуьрда квез  ри­кIин чими гьиссер, хушбахтвал багъиш­рай. Квез гуьзел гатфарин — 8-Март­дин сувар мубаракрай!

Надият Велиева