(Эвел — 2025-йисан 3-4-нумрайра)
Чиляй экъечIзавай (акъатзавай) затIарилай закат. Чиляй экъечIзавай шейэр — техилар, емишар, мяденар — хазинаяр я.
Чиляй акъатзавай мяденрилай закат. Эгер адан къимет къизилдин нисабдив агакьнаватIа, 1/40 пай закат гун лазим я. ГьакIни мядендилай вичелай 1/40 пай закат яз гуда, эгер аникай хкатнавайди къиметдин шей (къизил, гимиш, пул) ятIа.
Чиликай хкуднавай хазинайрилай закат. Ам Ислам къведалди, жагьилиййадин девирда, чилик кутунвай затIар, савкьатар я. Ахьтин шейэр чиликай хкудайла, абурулай 1/5 пай закат гана кIанзава. Абурун кьадар тIимил яз хьайитIани ва я гзаф аватIани, и дуьшуьшда нисаб хьун ва йис алатун хьтин шартIар авач.
Алишверишдилай (алвердилай) закат. Алишверишдин затIарик акатзава: кIвалер, чилер, гьайванар, тIуьнар-хъунар, алатар, метягьар — эгер инсанди абуралди алвер ийизватIа.
Алишверишдиз гьазурнавай метягьрин (товаррин) къимет нисабдив агакьайла (85 грамм къизилдин къимет, яни пулдин нисаб, гьикI хьи, метягьни пулуниз элкъуьр хъийизвайди я) ва адалай кьулухъ са йис алатайла, абурулай закат гун важиблу я. Са йис алатайла, авай вири метягьрин къимет акъудна, адакай 1/40 пай закат гун лазим я.
Закат тагузвай ксариз жаза
Малдин (яни винидихъ къалурнавай жуьрейрин мал-девлет) иесидиз ам нисабдив агакьайла (ва йис алатайла), адалай закат гун ферз я. Дугъриданни, Аллагь-Таалади закат тагузвай гьар са касдиз (ам инкар ва къадагъа ийизвайдаз) еке гьелягьар кьунва. Аллагь-Таалади лугьузва (9-сура, 34-35-аятар, мана): Эй, иман гъанвайбур! Гьакъикъатда, гзафбуру (ягьуд-диндин) алимрикай ва (насара́йрин) кешишрикай инсанрин мал-девлет гьахъ авачиз (батIулдиз: ришветралди ва…) незва, (абуру) Аллагьдин рекьикай къакъудзава. Къизилар ва гимишар кIватIзавайбуруз ва ам Аллагьдин рекье харж тийизвайбуруз (закатар тагуз, важиблу харжияр тийиз) азиятдин, азабдин муштулух це (34). А юкъуз Жегьеннемдин цIун къене абур (кIватIай къизилар ва гимишар) къатиз ифирдай ва абуралди абурун пелер, къвалар ва далуяр тIамгъаламишдай (кудай, абуруз лугьуда): «Им я, куьне кIватIна, турди квез, (гила) дадмиша куьне кIватIна турдан (азаб)!(35)»
Гьадисда лагьанва (мана): “Низ Аллагьди мал гана ва ада адалай закат ганачтIа, Къияматдин Юкъуз а касдиз зурба гъуьлягъ къалурда, ада (гъуьлягъди) ам Къияматдин Юкъуз, алчуд хьана, кьада, ахпа ада ам вичин сивин кьве патавни вегьена кьада, ахпа лугьуда: “Зун ви мал я, зун ви (кIватIай) хазинаяр я!”. Идалай кьулухъ Пайгъамбарди (Аллагьдин салават ва салам хьуй вичиз) аят кIелна (3-сура, 180-аят, мана): «Къуй (гьич) гьисаб тавурай чпиз Аллагьди Вичин регьимдикай (няметрикай) ганвайдан патахъай мискьивалзавайбуру (ам Аллагьдин рекье харж тийиз) а кар чпиз хийирлу тир хьиз. Туш, (аксина) ам абур патал пис я. (Мукьвара) абуру мискьивал авур затIар «элкъвена алчударда абурун гарданрал» Къияматдин Юкъуз. (Са) Аллагьдиз талукь я цаварин ва чилин ирс (вири затIар Аданбур я, вири Адаз амукьни ийида). Аллагьдиз куьне ийизвай амалрикай хабар ава (ва гьардаз авур амалрин эвез хгуда)!»
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов, диндин алим
