Са шумуд йис вилик Мегьарамдхуьре заз Вини Ярагъви Гьажагьмедан хва Гьажибаладихъ галаз таниш хьун кьисмет хьана. Ада чпин ата-бубайрикай сад тир ашукь, шаир Уьзденакай малуматар гана. 1881-йисуз виликан Куьре ханлухдин Вини Ярагъдал Агьмедан хизанда хва хьана. Адал Уьзден тIвар эцигна. Адакай гележегда Ярагъ Мегьамедан медресадин сухта, буба кьейидалай гуьгъуьниз Бакудин нафтIадин буругъра фяле хьана. Гьа са вахтунда ада ашукьвални авуна Мегьамед Ярагъидин сухта ва ашукь хьайи Уьзденакай делилар кIватIиз, зун са шумудра Ярагъ-Къазмайрин яшлу ксарин патав ва къунши хьуьреризни фенай. Идалай гъейри, заз Мегьамед Ярагъи, адан хва Исмаил эфенди ва ашукь Уьзден яшамиш хьайи хуьруьз физ, а булахрай са хупI яд хъваз кIан хьана. Гьар са касдивай хабарар кьадайла, ам чидай ва адакай хабар авай ксар чарасуз тирди хьиз, течир хуьруькай, вични, агьалияр хъфидайла, кIарасар ва я керпичар, рак-дакIар хкудна, дяведин вахтунда хьиз, и саягъда барбатI хьанвай хуьруькай а хуьруьнвияр галачиз фена, гьинал вуч алайтIа чирун четин тир. А ерияр таму есирда кьунвай. Зун и тамарин старший лесник Мегьамед, Ярагърин школада тарсар гузвай муаллим Абдулгьамид галаз Вини Ярагъдал рекье гьатна. Абдулгьамида заз Мегьамед Ярагъиди аваррин пуд имамдиз, Асланхандин мирзе шейх Жамалдиназ ва цIудралди патарилай атай сухтайриз чирвилер гайи, са пай медреса, муькуь пай яшайишдин кIвал яз хьайи дарамат къалурна. Кьакьан цларин амукьаяр цавуз тамашиз акъвазнавай саягъ акурла, заз абур чан аламай аскерар хьиз аквазвай.
Хуьр чир жедай гьалда амачир, михьиз тамуз элкъвезва. Гьихьтин хуьр, гьихьтин тIебиат! Юсуф бег ханвиле хкягъайла, къулайвилихъ къекъвейла вири хуьрерикай ада гатуз яшамиш жез — Кьурагьар, хъуьтIуьз яшамиш жез, Вини Ярагъар хкянай, гьабурал рикI ацукьнай. Гьана са шумуд булах авайтIани, вич ва вичин мал-къара патал Хакидилай булахдин яд гъайи хуьр чир жедай гьалда амачир. Чун Абдулгьамида Мегьамед Ярагъидин хва Исмаил эфенди, Уьзден ва масабур кучукнавай куьгьне сурарал тухвана. А сурарал алай гьал, Мегьамед Ярагъидин дарамат акурла, зи рикIиз пис хьана. Яраб лагьана за, диндин суварар жедайла кьванни Ярагъ-Къазмайрин жемятдин векилар чпин бубайрин, ата-бубайрин сурарал физвач жал? Яраб, сада кьванни кьил кутуна, куьгьне ерийрал кьил чIугуна, чпин мукьва ксарин сурарал дуьа кIелна хквезвачжал? Уьзденан сур, чпикай кас галачиз, цацаринни валарин гъиляй чавай жагъуриз хьанач. Амма Исмаил эфендидин сурал са гьар гьал фена, дуьа кIелна. Вини Ярагъдал кьвед лагьай сефердани фин кьисмет хьана. Иниз чун ихрекви, зи дуст Мегьтиев Магьмуда тухванай. Къвердавай там акьалтзавай хуьр чир хъжедай гьалда амукьзавач. Чи тарихда тIвар авай хуьр, анин сурар и гьалда хьунал за тажубвалзава. Заз са шад хабар кIелна. “Лезги газетдай”. Вини Ярагъдал Мегьамед Ярагъидин дарамат, медреса туькIуьр хъийидай кьегьалар майдандиз экъвечIнава. Аллагьди сувабар кхьирай чпиз. Мергьяматлу кIвалахриз баркалла гьамиша авайди я.
И гафар, цIарар зи рикIин кIусар я. За Мегьарамдхуьруьн райондин регьберривай, иллаки за чпиз мукьва ксариз хьиз гьуьрметзавай векилривай, райондин ва къунши хуьреринни куьмек галаз, куьгьне хуьруьз хъфидай рехъ туькIуьрун ва сурара са жуьре хьайитIани къайда тун тIалабзава.
Ярагърин жемятдиз теклифиз кIанзава:
Вини Ярагърин хуьре ва райондин маса хуьрерани ашукь Уьзденан тIвар алай куьчеяр жен. И карда кьетIен жуьредин такьатар желб авур ксариз жуван патай тарихдин “Ярагъви ашукь Уьзден” повесть авай са шумуд ктаб багъишда. Макъала Вини Ярагърин хуьруьз бахшнавай шиирдалди акьалтIарда.
Вини Ярагъ
Асул бине — Вини Ярагъ,
Аллагьдин таж — кьилеллай рагъ,
Самур вацIун кьеревай багъ,
Женнет макан я Ярагъар!
Тарикъатдин кутур рекьер,
Гьар са югъ тир мелни мехъер,
Эфендийрин пIирер, шейхер,
Женнет макан я Ярагъар!
Ятар ширин гьар са булах,
ТIебиатдин гуьзел къишлах,
Шейх Мегьамед тир ви дамах,
Женнет макан я Ярагъар!
Кьуд пад багълар, атир гьава,
Зияратар вахъ бул ава.
Гьар са тIалдиз авай дава
Женнет макан я Ярагъар!
Ашукь Уьзден — чIалан магьир,
Лезгистанда пара загьир,
ЦIийи бине, цIийи тир хуьр,
Женнет макан я Ярагъар!
СтIалжуван хва Сажидин,
Ваз багьа я мусурман дин,
Аллагь кIани гьар са касдин
Женнет макан я Ярагъар!
Сажидин,
шаир, РД-дин культурадин лайихлу къуллугъчи, жегьилрин лайихлу насигьатчи
