Чечен Республикадай Дагъустандин сергьятриз бандитар гьахьайдалай инихъ саки 20 йис алатнава. Исламдикай далда кьуна, я ягь, я намус, гьакIни инсаф авачир душман чи республикада Конституциядин къурулуш дегишариз, адан территориядин битаввал чIуриз, ам Россиядин Федерациядивай къакъудиз, Дагъустан метIерал акъвазариз чалишмиш хьанай. Амма бандитар лап гьа сад лагьай йикъалай дагъустанвийри гзаф ажугълудаказ ва такIан­вилелди къаршиламишна, дагъвийри чпин чилел гьужум авун чпин намусдик ва лайихлувилик хкуьрун хьиз кьабулна. Дагъустанвияр ватанпересвилин гьиссер рикIеваз, сад хьиз республика ва Россиядин Конституциядин къурулуш хуьз кIвачел къарагънай.

Къенин зи суьгьбетни гьа женгерин иштиракчи хьайи ва саки 40 йисуз къайдаяр хуьнин къаравулда акъвазай милициядин полковник  Абдурагьман  Мегьамедович  Керимо­вакай  я. Вуж я и кьегьал хва?…

Тителви (Кьурагь район) Мегьамедан уьмуьр къизгъинди хьана: девлетлуйриз батраквал авуна, колхозар тешкилайла, майишатда гьакъисагъвилелди зегьмет чIугу­на. Ватандин ЧIехи дяведилай гуьгъуьнин йисара адакай КПСС-дин Агъул райкомдин инструктор, халкьдин депутатрин райсоветдин пред­се­датель хьана. Хайи хуьр Дербент рай­ондин ЛукIарик (Куллар) куьч хьайила, Белиждиз хтана. Кайвани Селмината адаз виринра юлдашвал авуна ва ирид хвани пуд руш багъиш­на. Абдурагьманани  лугьудайвал, гьа и цIай хьтин хизанда тербия къа­­чуна­. Ватандин ЧIехи дяведа ­гъалибвал къазанмишайдалай гуь­гъуьниз, (1947-йисуз) дидедиз хьайи ада къе хайи хуьре кIвачериз цацар акьа­хай вахтар, дагъдин къайи булахар, лезги чIал тийижир агъулви аялрихъ галаз кIелай йисар, йифен ахвар, йи­­къан­ кьарай авачиз акъудай легьзеяр рикIел хкизва.

Гьа икI, ирид йис тамам хьайи гада Тпигърин юкьван школадин 1-классдиз фена. Гьана пуд лагьай классдал кьван кIелна. Тителар Дербент райондиз куьч хьунихъ галаз алакъалу яз ЛукIарик хтана, амма ина 8 йисан школа авачир. Пуд-кьуд йисуз Хъартас-Къазмайрал физ-хквез кIелна. 8-класс тарифдин лист къачу­налди акьалтIарна. Белиждин юкьван школада чирвилер къачудайлани, адахъ гьам  кIелунра, гьамни спортдин рекьяй агалкьунар хьана.

Ватандин вилик пак буржи кьилиз акъуддай вахт алу­кьайла, викIегь жегьил Советрин Армиядин жергейриз физва. Къуллугъ ийиз башламишай сифте йикъарилай ам амай аскерриз чешне яз хьана. Старший сержант А.М.Керимов вз­вод­­дин командирдин заместителвиле тайинарзава. Къуллугъдин рекье къазанмишзавай агалкьунрай адаз женгинин ва политикадин гьазурлухвилин отличник лагьай тIвар гузва ва частунин командованиди диде-бубадиз, кIелай школадиз чухсагъулдин чарар рекье хутазва.

Армиядин жергейрай хтай же­гьил­ди гележегдин пеше хкягъуникай фикирзава.

— Зи къаст, Дагъустандин хуьруьн майишатдин институт акьалтIарна, «Белиджинский» совхоздиз  хтун тир, — рикIел хкизва полковникди. – Тахсиркарвилер артух жезвай вахтар тир. Партийный ва комсомолдин организацийри къенепатан крарин органар жегьил къуватралди мягькемарун кьетIнавай. Зазни гьахьтин меслят къалурна…

Гьа икI, жегьил аскерди военный парталар милициядин формадалди эвез хъувуна. Дербентдин патрульно-постовой къуллугъдин милиционервиле акъвазна. КIвалахиз башламишай сифте йикъарилай къадим шегьердин куьчейра къайда тваз, хулиганрин, чуьнуьхгумбатIрин, наркоманрин вилик пад кьаз хьана.

МичIи йиф, жегьил милиционер шегьердин вини магьалда дежурствода ава. Бирдан адаз кьве угъри, да­кIар хана, туьквендиз гьахьайди аквазва. Вичив яракь гвачиртIани, ки­чIе тахьана, Абдурагьмана угърияр кьуна, шегьердин къенепатан крарин отделдиз хкана.

Гададин викIегьвал акур замполитди ам Бакудин милициядин школадиз рекье твазва. Курсантдин шикил гьа сифте вахтарилай школадин Гьуьрметдин доскада хьана. Анаг акьалтIарна, Махачкъаладиз хтай офицер  меркезда милициядин участковый инспекторвиле тайинарзава. Вилериз аквазвайди хулиганар, пиянискаяр, чуьнуьхгумбатIар, къал-макъал жезвай хизанар… тир. Офицердин пеше гьабур дуьз рекьел хкун хьана.

Гьина четин участок аватIа, Абдурагьман  гьаниз  рекье твазвай. Виринра ада ви­кIегь­вал къалурна. Шегьерда къайда туник лайихлу пай кутуна. А вахтунда ам республикадин лап хъсан участковый яз гьисабзавай ва адан шикил гьамиша Дагъустан Республикадин къенепатан крарин министерстводин Гьуьрметдин доскада авай. Лайихлувилериз килигна, адаз вахтундилай вилик кьве кIвалин квартирани ганай. Адан къуьнерал нубатдин гъетер гьар сеферда вахтундилай вилик къвезвай. Гьа икI къуллугъдин гурарай ам, “ават тавуна, са кIарни какадар ва хун тавуна” хкаж жезвай: старший участковый, ППС-дин (патрульно-постовая служба) дивизиондин замполит, отделенидин начальник ва икI мад.

…1999-йис. Чечнядай чи республикадиз боевикрин са десте сухулмиш хьана. Са юкъуз ахварай аватай Ботлих райондин Рахата хуьруьн агьалидиз акуна хьи, хуьре чка-чкадал постар акъвазарнава, яракьламиш хьанвай таниш тушир ксари куьчейра агъавалзава. Ахпа мад яракьламиш хьанвай са колонна, гуьгъуьналлаз абурун машинарни акъатна… Сятдин 4-даз хуьрел бомбаяр вегьез башламишна, инсанар хуьряй катиз хьана. Им августдин варз тир. Йикъарикай са юкъуз нисинилай вегьейла, ЦIумада райондин Гагатли хуьруьн патав къаравулда авай милиционерриз яракьламиш хьанвай инсанрин кIеретI акуна. Чечня галай патахъай атай абуру, милиционерар акурла, гуьлле гана. Женг башламиш хьана…

Дагъустан Республикадин оссоветдин, Халкьдин Соб­ранидин ва Гьукуматдин саналди тир заседанидал ЦIумада районда арадал атанвай гьаларин ва республикади адан гражданрин хатасузвал хуьн патал энгел тавуна тешкилдай серенжемрин гьа­къиндай къарар кьабулна. И къарарда, санлай къачурла, республикада ва иллаки Чечнядиз мукьва районра гьалар татугайбур тирди, абур мадни чIур хьун, экстремистар гужуналди власть кьаз алахъун мумкин тирди къейднавай.

МВД-ди ва РД-дин военный комиссариатди шегьерринни районрин администрацийрихъ галаз санал лап куьруь вахтунда кьиле тухун герек тир кIвалахарни тайинарнавай.

А чIавуз РД-дин МВД-дин мини­стр яз хьайи рагьметлу Адилгерей Ме­гьамедтагирова вичин къуллугъчи­яр кIватIна ва абуруз республикада арадал атанвай гьаларикай лагьа­на: — Къенепатан крарин работникар женгера иштиракиз мажбурдай ихтияр, гьелбетда, заз авайди туш, ам яракьлу къуватрин везифа я. Амма ихьтин хаталу девирда кисна акъвазунни хъсан туш. Къайда-къанун хвена кIан­да… Инал Абдурагьман Керимова сифтебурукай яз рапорт кхьена ва вичин 9 кас къуллугъчиярни галаз Но­волакдиз рекье тун тIалаб­на. Женгера иштиракун адаз цIийи-в­ал­ тушир. Гьеле 1997-йисуз Чечен Республика­дихъ галаз авай сергьятра къизгъин гьалар арадал атайлани­, Абдурагьман Керимов Казбек райондин Калининаулда комендантвиле тайинарнай. Военный комендатурадихъ ва рай­онрин администрацийрихъ галаз санал хатасузвал хуьнин се­ренже­мар кьиле тухванай ва гьалар къизгъинзамай кьван гагьда сергьятдал уях яз акъвазнай. Гила, са кьа­дар вах­тар алатайла, мад цIун юкь­ваз, гуьллейрин хураз! Эхь, Вичин личный­ составни галаз ам эхирдал кьван женгинин гьерекатра хьана­.

Тек са мисал: министрди, штабдиз эверна, А.Керимов кьиле авай дестедин вилик ихьтин везифа эцигна: герек, ЦIийи Къули хуьре са кIва­ле чуьнуьх хьанвай бандитар кьан ва я терг ийин. КилигайтIа, и кIвале хейлин бандитар (чеченар, дагъустанвияр ва икI мад) аваз хьана. Чпини юкъуз чеб ополченцияр хьиз къалуриз, йифиз милиционерар ва гьакI ислягь инсанар тукIваз гадарзавай. А.Керимов, чандилайни гъил къачуна, садлагьана хабарсуз кIвализ гьахьайла, абуру рей гана. Абур вири Хасавюртдин райотделдиз хканай. КIваляй яракьар, вагьабитвилин литературани жагъана.

Гьа икI, гьар юкъуз, дяве куьтягь жедалди са кIвачел хьайи Керимован десте сагъ-саламат яз кIвализ хтана. Анжах кьве къуллугъчидал хирер хьана.

ВацIарай экъечIна, цIуз аватна лугьудайвал, винидихъ тIвар кьур женгерай хтай полковник мад къизгъин гьалар авай меркезда ­се­­кин­суз чкада хьана. Мад хъит­кьина­рунар, ягъунар, кьиникьар, залан тахсиркарвилер, ахвар тавур йи­фер. И се­фердани РД-дин МВД-дин ми­ни­стрди эвер гузва: “Абдурагьман Ме­гьа­медович, меркезда къайда хьун ге­рек я, вун ГОВД-диз хъфена кIан­да…” Гьа икI, ам шегьердин ГОВД-дин­ начальникдин заместителвиле — МОБ-дин начальниквиле тайинарзава. Мад дяведа авай мисал хьана. Дя­веда ваз чизва, амма ина малумар­ тавунвай дяве физва: цлари­хъай­, са пипIехъай ягъиз рекьизва, хъиткьинарзава…

Гьа икI, милициядин полковник А.Керимова саки 40 йисуз секинсуз, че­тин, гьа са вахтунда баркалла алай умуьр тухвана. Уьмуьрдин вафалу юл­даш Фатмади Абдурагьманаз са хвани са руш багъишна, гьар са каму­на адаз даях хьана, вилер рекьел алаз, аялриз дарвал ганач. Къе абуру­ шадвилелди хтулар тербияламишзава. Хва Мурада — полициядин подпол­ковникди — бубадин рехъ давамар­за­ва­.

Уьмуьрда баркаллу рехъ фенвай милициядин полковникдиз гьукуматди­ ганвай женгинин, зегьметдин наг­ра­дай­рикай зун рахазвач. Абур адан ху­рудал (шикилда) ала. Отставкада авай ам кIвалахдикайни къерех хьанвач.

Адет яз, къуллугъдик кумачирла, инсанри милициядин къуллугъчияр са артух кваз хкьадач. Абдурагьман Мегьамедовичаз гьам агьалийрин, гьам адахъ галаз кIвалахай юлдашрин патай къени еке гьуьрмет ва авторитет ава. Гьа къуллугъдал алай вахтара хьиз, адаз  “честь” гузва­.

Къуй ви Мурадни  вичин мурадрихъ агакьрай, гьуьрметлу Абдурагьман Мегьамедович!

Алаудин Гьамидов