18-октябрдиз Дагъустандин Кьил Сергей Меликован регьбервилик кваз республикадин бюджетдиз талукь совещание кьиле фена. Мярекатдин эвел кьиляй региондин Кьили къейд авурвал, сифте яз цIийи бюджет Дагъустан яшайишдинни экономикадин рекьерай вилик финин гьакъиндай РД-дин Халкьдин Собраниди кьабулнавай Стратегиядихъ галаз сих алакъада аваз гьазурда.

2022-йисан январь-сентябрь варцара республикадин бюджет тамамарунин ­жигьетдай доклад РД-дин Гьукуматдин Председателдин везифаяр вахтуналди  тамамарзавай Руслан Алиева авуна. Адан гафарай малум хьайивал, гьам кьилдин карханайриз, гьамни вири уьлкведин экономикадиз къецепатай таъсир гуз алахънавай къуватар авайтIани, алай йисан 9 вацра бюджетдин къазанжияр гъизвай пай 102,5 процентдин кьадарда аваз тамамарнава. Яни бюджетдиз алава 905,5 миллион манат пул атана.

— Бюджетдин харж авуна кIани пай та­мамаруникай рахайтIа, — лагьана Р.Алиева, — къенин юкъуз харжнавай такьатрин умуми кьадарди 215,7 миллиард манат пул тешкилзава. — Харжийрин къурулушда 67 процентдилай виниз харжияр агъадихъ галай хилериз талукь я: “Образование” — 34 процент, “Яшайишдин сиясат” — 27,7 процент ва “Здравоохранение” — 6 про­цент. И делилри республикадин бюджетдин асул пай яшайишдин метлеб авайди тирди къалурзава, — лагьана Р.Алиева.

Чара ийизвай пулунин такьатар менфятлудаказ ишлемишуникай рахадайла, ада государстводин бязи программайрин гьакъиндай бюджет тамамарун лап зайиф­ камаралди вилик физвайди къейдна.

Республикада алай йисан январь-сентябрь варцара милли проектар кьилиз акъу­дунин жигьетдай авай гьаларикай РД-дин Счетный палатадин председатель Билал Жахбарова гегьеншдиз суьгьбетна.

Адан гафаралди, милли ва региондин дережадин проектар кьилиз акъудунин патахъай жавабдар ведомствойри бюджетдин такьатар вахтунда ва менфятлудаказ харждай серенжемар кьабулна кIанзава.

Докладриз баянар гудайла Сергей Меликова къейд авурвал, министерствойрин ва ведомствойрин кьилери чпин кIва­лахда бюджетдин мажбурнамаяр вахтунда кьилиз акъудунал амалун герек я.

Гуьгъуьнлай совещанидал региондин финансрин министр Юнус Саадуев рахана. Ада 2023-йисан бюджетдин асул терефрикай ихтилатна. Кьилди къачуртIа, къведай йисан бюджетда яшайишдин рекьяй еке метлеб авай макьсадриз чара ийизвай пулунин такьатрин кьадар артухардайвал я. Ихтилат агьалийриз гузвай яшайишдин пособийрикай, стипендийрикай, мажибрикай, инфляциядин дережа фикирда кьуна муниципалитетриз ахъайзавай дотацийрикай физва.

Министрдин рахунрай малум хьайивал, образованидин, здравоохраненидин, медениятдин ва яшайишдин рекьяй къуллугъунин хилера зегьмет чIугвазвай къуллугъчийриз гузвай мажибрин гьакъиндай РФ-дин Президент Владимир Путинан “Майдин указра” тайинарнавай кьадарар хуьдайвал я. Аялри, жегьилри бедендин сагъламвал мягькемарунин компаниядин сергьятра аваз путевкаяр маса къачуниз чара ийизвай пулунин такьатрин кьадарни артухарун фикирдиз къачунва.

Совещанидал Сергей Меликова хабар гайивал, республикада яшайишдин программайриз чара ийизвай такьатрин кьадар тIимилардач. Иллаки агьалийриз жуь­реба-жуьре рекьерай куьмекуниз кье­тIен фикир гудайвал я. Мисал яз, къведай­ йисан бюджетдик Украинада кьиле физвай махсус серенжемдин иштиракчийрин, уьлкведа малумарай тамам тушир мобилизациядин сергьятра аваз дяведин ре­кьяй къуллугъ авуниз эвер гайибурун, се­ренжемдиз гуьгьуьллудаказ фейибурун хизанрин арада пайдай пулдин такьатризни чка гудайвал я.

РД-дин Гьукуматдин Председателдин заместитель — чилин ва эменнидин ала­къай­рин министр Заур Эминова налогрихъ галаз алакъалу тушир чешмейрай атун мумкин тир къазанжийрин гьакъиндай хабар гана. Кьилди къачуртIа, ада гьисабзавайвал, 2023-йисуз ихьтин та­кьат­рин кьадарди тахминан 227,1 миллион манат тешкилда. Къейд ийин хьи, ихтилат анжах РД-дин чилин ва эменнидин алакъайрин министерстводин хилез талукь участокрай къвезвай къазанжийрикай физва. Республикадин вице-премьердин гафаралди, умуми кьадардикай 13,9 миллион манат — майишатрин обществойрин дивидендри ва ГУП-рин къазанжийрин паюни, 95,4 —  чилин мулкар, 38 — капи­таль­ный эци­гунрин объектар киридиз вугунай къвезвай такьатри ва 49 миллион газдин сетрин къазанжийри тешкилда.

Заур Эминова къейд авурвал, налогрихъ галаз алакъалу тушир къазанжийрин­ гьакъиндай фикирда кьунвай рекъем кьилиз акъудун патал министерстводи 2023-йис  патал махсус план гьазурда ва кIва­лахни адан бинедаллаз тешкилда.

Совещанидин нетижаяр кьадайла, С.Меликова, региондин налогрин мумкинвилер (потенциал) артух жезва­тIа­ни, республикадин бюджетдиз налогрин гьи­саб­дай къвезвай такьатрин кьадар гзаф тежез­вайдакай лагьана. Ада и месэладин гьа­къиндай жавабдар органриз, сифте нубатда­, налогрин къуллугъдиз кIва­лахдив эгечI­­за­вай къайдайра дегишвилер туниз эвер гана. Гьа са вахтунда ре­гиондин Кьили­ алай йи­сан бюджет тамамарунин жигьет­дай­ тайи­н­ тир агалкьунар авайдини къейдна.

Совещанидин кIвалахдикай гегьеншдиз РД-дин Кьилин официальный сайтдай кIелиз жеда.

Агьмед Магьмудов