Аламатдин са кар давам жезва: вучиз ятIани, чи арайра коронавирусдиз акси яз яна кIанзавай рапарин къуватдихъ, менфятлувилихъ агъан тийизвай инсанар гилани ама. Гьа идалди абуру чебни, хи­занарни, фейи чкайра гьалтзавай инсанарни хаталувилик кутазва. ТIугъ­валди дуьньядин уьлквейриз, халкьариз гузвай зиянар лугьуз, алцумиз тежедайбур я. 305 млн. кас начагъ хьанва, 6 миллиондив агакь­на агьалияр рагьметдиз фенва. Дуьньядин лап вилик фенвай уьлквеяр тир Францияда, Германияда, Великобританияда, США-да ва гьакI масанрани виш агъзурралди инсанар тIугъвалдик начагъ жезва. Эхиримжи гьар пуд юкъуз США-да 1 миллиондилай гзаф. Чи уьлкведани ноябрдиз, декабрдин сифте кьилера 40 агъзур касдилай гзафбур начагъ жезвай, гила 15 агъзурдал  ахватнава. Гьар юкъуз 1050-1100 кас рекьизвай. Гила 500-600 кас. И туькьуьл дуьшуьшар къенин юкъузни давам жезва…

Аквазвайвал, тIугъвалди садазни ин­сафзавач. Гьа и завал себеб яз рагьметдиз фейибурук уьлкведа ва республикада машгьур ксарни ква: Россиядин халкьдин артистар — Валерий Гаркалин, Владимир Меньшов, Борис Плотников, Александр Самойлов, РАН-дин дуьнья­дин экономикадин ва международный алакъайрин институтдин илимдин кьилин къуллугъчи Камалудин Гьажиев, РФ-дин Госдумадин депутатар — Вален­тин­ Шурчанов, Ваха Агъаев, Николай Ан­тошкин, Иршат Фахритдинов, “Ералаш” киностудиядин художественный ру­ководитель Борис Грачевский, “Сосуманзолото” компаниядин иеси Владимир Хрис­тов, хоккейдин “Спартак” клубдин генеральный директор Николай Тищенко, ге­нерал-полковник Виталий Марчелов, пи­сатель Роман Арбитман, Россиядин ла­йихлу тренер Абдулманап Нурмегьамедов, СтIал Сулейманан тIва­рунихъ га­лай лезгийрин госмуздрамтеатрдин кьилин режиссер Мирзабег Мирзабегов, РД-дин Халкьдин Собранидин депутат, гьуьлуьн портунин генеральный директор Мурадхан Хидиров, государстводин, сиясатдин ва илимдин деятелар — Ша­гьи­дин Рамазанов, Гьажи Абдурагьимов…

ТIварар мадни кьаз жеда, амма кар идал алач. Кар алайди гьар са касди вични, вичин багъриярни тIугъвалдикай хуьдай рехъ жагъурун я. И рехъни чаз 2020-йисан гатфарилай къалурна — тIугъвалдиз акси раб ягъун — вакцинация. Йисни зуран вахтунда Россияда 61 процент агьалийри рапар янава. Дагъус­танда и рекъем 42,2-даз барбар я. Вучиз икьван тIимил? Вучиз чи инсанри коронавирусдиз акси рапар ягъун инкарзава?

Гьа им гъавурда акьан тийидай ва аламатдин кар жезва. Исятда республикадин больницайра 1600-дав агакьна тIугъвалдик начагъбур ава. Винидихъ къейднавайвал, гьар юкъуз 130-140 кас начагъ жезва. Гьа са вахтунда соцсетра вакцинация авуниз акси таблигъат тухун давамарзава. Чи инсанар а къундармайрихъ агъанни ийизва.

ЦIийи йисан вилик Махачкъалада СтIал Сулейманан тIварунихъ галай лезгийрин госмуздрамтеатрдин коллективди тамаша-концерт гана. Аниз фейила, зал фадлай такунвай танишар гьалт­на. За салам гана, амма гъил вуганач ва зарафат кваз лагьана: “коронавирусдин эмир я”. Замир ван алаз хъуьрена ва къвалав гвай Гьамидаз лугьузва:­

— Аквазвани, сад мад гьалтна, гьукуматдин итим. Яда, вунни абурухъ агъазвани? Авайди туш  а коронавирус. Халкьар алдатмишзавайди я.

— Вучиз?

— Ам гьабуруз, кьиле авайбуруз хъсандиз чизва.

— Ваз вуч чизва?

— Хьана ман, журналист, а крар ваз залайни хъсандиз малум я, — лагьана, ам залдиз фена.

Эхь, заз малум я. Гьа мусибатдин тIугъ­­вал себеб яз, зи чIехи мирес рагьметдиз фена. Иран стхадин руш Дер­бент­дин больницадин реанимациядиз аватна, адан жигеррин 75 процентдиз зарар ганвай. Сагърай духтурар, къутармишна. Ко­вид гьихьтин азар ятIа, зи уьмуьр­дин юлдашдиз, цIудалай гзаф талукь мукьва-кьилийриз акуна. Больницадай хтайдалай гуьгъуьниз бедендин зайифвал алат тийиз са шумуд варз хьана.

Туькьуьл, такIан дуьшуьшар садни кьвед туш. Зи къуншидал алай кIвалера яшамиш жезвай чирхчир Салавудинни вакцинадиз акси кас тир. Къунши итимар кIватI хьайи чкадал “тIугъвалдиз акси рапар янавайбур ахмакьар я” лу­гьудай касди. Адан тереф хуьдайбурни жедай. “Вакцина тамамвилелди ах­тармишна­вайди туш, адакай бедендиз зиян хкатда, маса азарар акатунни мумкин я” лугьудай. Гьакъикъат ачухариз алахъза­вай­тIани, абуру ийизвай ихтилатар кваз кьадачир. АкI хьана хьи, Салавудин заз такуна варзни зур алатна. Адан мертебада авай къунши гьалтайла, за “Салавудин аквазвач хьи?” лагьана хабар кьуна.

— Ваз чизвайди тушни? — суал гана ада заз.

— Вуч?

— Салавудинан паб кьена…

Касди ихтилат авурвал, ни вуж на­ча­гъарнатIа чидач, итимни, пабни, абурун хвани азарлу хьана ва “тади куьмекди” хизан больницадиз тухвана. Духтурри бубани хва тIугъвалдин къармахрай ахкъудна, амма дишегьли рагьметдиз фена.

Духтурри тестикьарзавайвал, чи гзаф инсанри, начагъ хьайила, иллаки сифте йикъара, азар  кваз кьазвач. Тума­варар я, гьакI са тIимил мекьи хьанва­, кьуру уьгьуьяр я, ифинни бегьем алайди туш лугьуз, вахт акъудда, духтурдин патав фидач. ТIугъвалдин фендигарвални ам я хьи, ада кьвед-пуд йикъан муддатда жигерар тIекв-тIеквзава. Ахпа духтурривайни куьмек гуз хъжезвач.

Мад сеферда къейд ийиз кIанзава: тIугъвалдихъ галаз женгина менфятлу се­ренжем адаз акси рапар ягъун я. Республикада коронавирусдиз акси рапар язавай гьаларал РД-дин Кьил Сергей Ме­­­ликов рази туш. Россиядин маса регионрив гекъигайла, месела, Севастополдин агьалийрин 91  процентди рапар янава. Дагъустан хейлин кьулухъ галама. Чи рес­публикадани и месэла хъсандиз тешкилнавай районарни ава. Мисал яз, Хив районда — 91, Докъузпара районда — 86,1, Гумбет районда — 83,2 процент агьа­лийри рапар янава. Им тарифдай кар я.

Россиядин алимри жаванризни рапар ягъуниз эвер гузва. ТIугъвалдин вилик пад кьун гьар са касдин буржи я. И важиблу карда уьлкведин ва регионрин руководителри, духтурри, алимри, къанажагълу агьалийри чешне къалурзава. Чунни кьулухъ акъвазна виже къведач, эгер чаз багърияр, юлдашар, дустар, къун­шияр, веледар сагъдиз амукьна кIан­­заватIа.

Хийир Эмиров