Сентябрдин варз политикадин жигьетдай чи республика патал кьетIенди ва важиблуди жеда. ГьикI лагьайтIа, 9-сентябрдиз Россиядин Федерацияда сечкийрин сад тир югъ кьиле фида. И сечкийрин вахтунда дагъустанвийри са шумуд шегьердин ва райондин собранийрин депутатар, хуьрерин администрацийрин кьилер, РД-дин Халкьдин Собранидин депутатри лагьайтIа, Дагъустан Республикадин Кьилин къуллугъдал кас хкяда.
Гзафбуру суал гузва: вуж? Бязибуру, чпел гьалтайтIа, республикадин кьил вуж жедатIа, тайинарнава. Са бязибур, флан кас жедач, атIам тайинарда, хкяда лугьуз чеб-чпихъ галаз гьуьжетра ава.
Дагъустан Республикадин Кьил. И къуллугъдизни вичин тарих ава. 2010-йисалди республикадин кьиле акъвазнавайдаз РД-дин Президент лугьузвай. 2010-йисан декабрдиз а вахтунда РФ-дин Президент Дмитрий Медведева Россиядин субъектрин регьберриз “президент” лугьунал къадагъа эцигуниз талукь закондал къул чIугунай. 2011-йисан июлдиз республикадин Халкьдин Собранидин депутатри РД-дин Конституциядик дегишвилер кухтуна ва “РД-дин Президент” гафар “РД-дин Кьил” гафаралди эвезна. И закондал а вахтунда РД-дин Президент Мегьамедсалам Мегьамедова къул чIугуна ва ам къуватда гьатна.
Вакъиаяр ахьтинбур хьана хьи, 2013-йисан 23-январдиз М. Мегьамедов вичин къуллугъдикай вахтундилай вилик азадна. 28-январдиз РФ-дин Президент Владимир Путина РД-дин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавайди яз Рамазан Абдулатипов тайинарна.
Конституциядин ва умуми законрин бинедаллаз, республикадин кьил вирида сесер гана хкязавайди тир. Амма Р. Абдулатипова и жигьетдай вич патал регьят рехъ хкяна: адан теклифдалди 2013-йисан 18-апрелдиз РД-дин Халкьдин Собранидин депутатри, Россиядин субъектрикай сифтебурукай яз, региондин кьил халкьди сес гана хкядай къайдадал амалнач ва ам Халкьдин Собранидин депутатри сес гана хкядай закон кьабулна ва В.Путина теклифай пуд касдикай (Р.Абдулатипов, М.Баглиев, У.Омарова) Абдулатипов РД-дин Кьилин къуллугъдал хкяна.
2017-йисан 3-октябрдиз Р. Абдулатипов къуллугъдикай азадна; В. Путина РД-дин Кьилин везифаяр вахтуналди тамамарзавайди яз Владимир Васильев тайинарна. Ингье ада республика идара ийиз 11-варз я. Халкьдин патайни ада разивал къазанмишзава.
Гилани, закондин бинедаллаз, сечкияр жедалди 20 югъ амаз, Россиядин Федерациядин Президентди РД-дин Халкьдин Собранидиз пуд кас теклифун лазим я, абурукай региондин Кьил хкяда.
РД-дин Кьилин къуллугъдал къвез кIанзавайбур садни кьвед туш. Амма кар ана ава хьи, закондал асаслу яз, РФ-дин Госдумада ва РД-дин Халкьдин Собранида чкаяр кьунвай политический партийри республикадин Кьилин къуллугъдал чпин патай ксар теклифун лазим я, гьабурукай В. Путина лайихлу пуд кас хкягъун патал.
“Гражданская инициатива” партиядин Дагъустанда кардик квай отделениди “Сад тир Россия” партиядин Генсоветдин секретарь Турчакан тIварцIихъ РД-дин Кьилин къуллугъдал теклифзавай ксарин сиягь рекье туна. Ана агъадихъ галай ксарин тIварар ава:
Мегьамедсалам Мегьамедован — РФ-дин Президетдин Администрациядин руководителдин заместителдин;
Саидгьуьсейн Мегьамедован — федеральный казначействодин Дагъустандин управленидин регьбердин;
Мухтар Межидован — ДУКС ООО-дин директоррин советдин председателдин, РД-дин виликан премьер-министрдин;
Артем Здунован — РД-дин Гьукуматдин Председателдин;
Сулайман Уладиеван — РД-дин Общественный палатадин члендин.
Аквазвайвал, “Гражданская инициатива” партиядин отделенидин председатель Мегьамед Мегьамедова сиягьда Владимир Васильеван тIвар кхьенвач. Са рахунни алач, идахъ вичин себебарни ава, абурукай чпизни, гзаф масабурузни малум я.
Владимир Васильеван гьакъиндай теклиф “Сад тир Россия” партиядин Генсоветди ганва. Адан секретарь Андрей Турчака гьа са вахтунда къейдзава: “Вахтуналди Дагъустан Республикадин Кьилин везифаяр тамамарзавай варцара Владимир Васильева вич кар алакьдай, регион вилик тухуз, инсанрин дуланажагъ, яшайиш хъсанардай кIвалах тешкилиз алахъдай регьбер хьиз къалурзава. Федеральный дережада ада кIватIнавай тежрибади, са куьруь вахтунда регионда къазанмишнавай авторитетди адаз вилик эцигнавай стратегиядин вири везифаяр кьилиз акъудиз куьмекда”.
Эхь, йикъалай-къуз дагъустанвийрин патай адаз авай ихтибар артух жезва. Ада гзаф хъсан крарик кьил кутунва ва абурал кIукI гъун патал вири республикани желбзава.
Чав агакьай малуматрай, В.Путинани В.Васильевахъ ихтибарзава. Ада Дагъустан политикадин, экономикадин, яшайишдин рекьяй мадни вини дережадиз акъуддайдахъ Президент инанмиш я.
19-августдиз В. Путина РД-дин Халкьдин Собранидиз Дагъустан Республикадин Кьилин къуллугъдал хкядай пуд кас теклифда, ахпа чаз вирида гуьзлемишзавай месэладин патахъай гьакъикъатни ачух жеда.
РД-дин Халкьдин Собранида чкаяр кьунвай Коммунистрин ва “Гьахълу Россия” партийрин региональный отделенийри республикадин кьилин къуллугъдал чпин патай вужар теклифнаватIа, гьеле малум туш.
9-сентябрдиз Дербент, Избербаш, Къизилюрт, Хасавюрт шегьерра ва Ботлих, Гергебил, Гуниб, Докъузпара, Къарабудахкент, Къизилюрт, Леваша, Новолак районрани сечкияр кьиле фида. Сечкидин 31 участокда шегьеррин, районрин собранийриз депутатар (санлай 290 кас) ва пуд хуьруьн администрацийрин кьилер хкяда.
“Сад тир Россия” партиядин Дагъустандин отделение политикадин и важиблу месэладив жавабдарвилелди эгечIна. Отделенидин политсоветдин президиумдин заседанидал рахадайла, отделенидин секретарь Х.Шихсаидова вичин юлдашриз шегьеррин ва районрин собранийриз хкягъун патал жегьилрин ва дишегьлийрин арадай бажарагълубур теклифун меслятнай. Чкадин векилри и меслятдал амална ва депутатарвиле кандидатар яз къалурнавайбурун арада жегьилар гзаф ава.
Нариман Ибрагьимов
