(Эвел — 44-49-нумрайра)
Абу-Бакр халифадин гафар
- Ам халиф яз тайинарайла, ада ихьтин келимаяр лагьана: “Аллагьдиз гьамд хьуй, Ам я тарифдиз лайихлуди…”. Гуьгъуьнлай давамарна: “Эй, инсанар! Зун куь чIехиди (халифа) яз тайинарнава , амма зун куь арада виридалайни хъсанди (хийирлуди) туш. Эгер за хъсан кар ийиз хьайитIа, куьне заз куьмек це, эгер за чIуру кар ийиз хьайитIа, куьне зун дуьз хъия! Керчеквал аманат я, таб — хиянат!
Куь арада зайиф кас (зулум хьайи) зи патав къуватлуди яз жеда, та за а касдив адан гьахъ агакьар хъийидалди, ин ша Аллагь. Куь арада къуватлуди (зулум авур) зи вилик зайифди яз жеда, та за адавай гьахъ вахчудалди, ин ша Аллагь…
Гьи халкьдин арада чIуру крар (гунагьар) чкIайтIа, а халкь (вири) балайри, мусибатри кьада. Куьне заз муьтIуьгъвал ая, за Аллагьдиз ва Адан расулдиз муьтIуьгъвал ийизмай кьван. Эгер за асивал авуртIа Аллагьдиз ва Адан расулдиз, а чIавуз куьн заз муьтIуьгъ жемир. Къарагъ куьн, чи капI ийин…Аллагьди квез регьим авурай!”. (Бидайа, ибн Касир).
- Са сеферда ада, хутIба (вяз) ийидайла, лагьана: “Эй, инсанар, за квез веси ийизва, ЧIехи Аллагьдихъай кичIе хьухь куь вири крара, гьар са гьалда. Квез кIани крарани, такIан крарани гьахъ гваз хьухь. Гьакъикъатда, керчек рахунрилай гъейри, амай рахунра хийир авач. Ни таб авуртIа, ада зулум ийизва, ни зулум авуртIа, адаз заваллувал жеда. Яргъаз хьухь куь такабурлувиликай! Куьне кьиникьиз гьазурвал аку! Квез чин тийидай, якъинвал авачир кар хьайитIа, Аллагьдин Ктабда ава чирвал! Куьне куьн патал хъсан, диндар крар гьазура, пака абур квез куь вилик жагъида. Гьакъикъатда Аллагьди лагьанва, (3-сура, 3-аят, мана): “Гьар са чандиз вичи авур хъсан амал ва вичи авур пис амал (Къияматдин Юкъуз) вичин вилик жагъайла, а юкъуз адаз вичинни адан (пис амалрин) арада яргъал вахтунин ара хьана кIан жеда. Аллагьди квез Вичикай игьтиятвал (мукъаятвал) авунин хабар гузва. Аллагь (Вичин) бендеяр патал гзаф мергьяматлуди (абурун язух къведайди) я!”.
Гьавиляй квез Аллагьдихъай кичIе хьухь, эй, Аллагьдин бендеяр ва Ада квел гуьзчивал ийизвайди чир хьухь. Куьне квелай вилик хьайи халкьарилай ибрет къачу. Чун, гьар гьикI хьайитIани, чи Реббидихъ галаз гуьруьшмиш жедайди квез чир хьухь. Куь гьам гъвечIи, гьамни чIехи крариз эвез хгуда, Аллагьди гъил къачур крар квачиз. Гьакъикъатда Ам Багъишламишдайди, Регьимлуди я. Гьарда жувакай фикир ая, куьмек Аллагьдивай тIалаба. Чир хьухь, тайин са кIвалах ийидай къуват садахъни авач, къуват анжах Аллагьдин патай я! Къуръанда лагьанва, (33-сура, 56-аят, мана): “Гьакъикъатда, Аллагьди ва Адан малаикри Пайгъамбардал салават гъизва (салават — Аллагьдин патай — малаикриз адан тариф авун ва адаз регьимар гун я; малаикрин патай — ам патал дуьа авун ва астагъфир авун я) эй, иман гъанвайбур, салават гъваш куьне адал ва салам це (куьне адаз) — салам гуналди!”.
Я Аллагь! Салават ва салам це Вуна Мугьаммадаз — Ви Бендедиз, Ви расулдиз — виридалайни хъсан салават. Вуна чун адал салават гъунин кардалди михьи ая, чун адав агакьара, адахъ галаз санал жедайвал адан межлисда чал чан хкваш ва чун адан Чешмедал твах! Я Аллагь, Вуна чаз Ваз итIаатлувализ куьмек це ва чаз гъалибвал багъиша!”.
- Нубатдин сеферда хутIба (вяз) ийидайла, ада лагьана: “За квез веси ийизва, Аллагьдихъай кичIе хьухь ва лайихлу тирвал Адан тариф ая. (Гьа са вахтунда) куьне Адак еке умудар кутур ва Адакай кичIевални хьухь, Адаз дуьа, ялвар авунин карда чалишмишвилер артухара! Гьакъикъатда Аллагь-Таалади Закариййадин ва адан хизандин тарифнава. Къуръанда лагьанва (21-сура, 90-аят, мана): “Гьакъикъатда, абуру хъсан крар ийиз тади ийизвай ва умудлувилелди, къурхувилелди Чаз (ялвариз) эверзавай, (абур) Чаз умунбур (муьтIуьгъбур) тир!”.
Чир хьухь квез, Аллагьдин бендеяр! Аллагьди квевай куь икьрар къачунва, квез фана тир тIимилдаз эвез яз гьамишалугъ тир гзафди гузва! Им Аллагьдин Ктаб я куь арада авай. Адан мужизатар, ажеб крар гьич куьтягь жедач, адан нур квахьдач. Гьавиляй якъиндиз адан гафарихъ чIалахъ хьухь ва дуьз регьбер яз (кьилин насигьат яз) яхъ куьне Адан Ктаб! Гьакъикъатда, Ада куьн Вичиз ибадатун патал халкьнава ва Ада квел куь крар кхьизвай малаикар тайинарнава, абуруз куьне ийизвай амалдикай чизва. Мадни чир хьухь квез, эй Аллагьдин бендеяр! Куьн пакамахъ кIваляй къазанмишиз экъечIзава ва нянрихъ элкъвена кIвалериз хквезва. Квекай гьар садаз ажал ава ва адакай авай чирвал квекай чуьнуьхнава…” (Тарих ТIабарий).
- Муса ибн Алкъамагь асгьабди (Аллагь рази хьурай вичелай) агакьарнавайвал, Абу-Бакр халифади хутIбадал лагьана: “Гьамд хьуй Аллагьдиз — алемрин Реббидиз, за Адан тарифзава ва за Адавай куьмек, зи кьиникьилай кьулухъни заз еке гьуьрмет тIалабзава. За шагьидвалзава: са Аллагьдилай гъейри, ибадат авуниз лайихлу тир илагьи авач, Ам сад я, Адаз шерик авач, ва за Мугьаммад Адан бенде ва расул тирдан гьакъиндай шагьидвалзава. Ада ам гьахъ гваз, муштулухчи ва игьтиятвал авунин хабардар, нурламишзавай чирагъ яз ракъурнава: “Игьтиятвал авунин хабар гун патал (ада — Пайгъамбарди) чан алайбуруз (кьатIудай акьул ва кьабулдай рикIер авайбуруз) ва кафиррал (азаб жеда лагьай) гаф тестикь жедайвал (Къуръанда авай делилар агакьайла, мад кафир инсанриз гьахъардай себебар амукьдач)”.
Вуж Аллагьдиз ва Адан расулдиз муьтIуьгъ хьайитIа, дугъриданни, ам дуьз рекьел ала ва ни Аллагьдизни Адан расулдиз асивал авуртIа, ам, дугъриданни, яргъал ва ачух ягъалмишвиле ава. За квез Аллагьдихъай кичIе хьун, Адан эмирар, тайинарнавай къанунар кIевиз кьун веси ийизва.
Аллагьди куь арадай квел тайинарнавай чIехи ксарин чIалаз яб гун ва муьтIуьгъ хьун важиблу кар я. Дугъриданни, ни мусурман чIехи касдиз яб гайитIа, хъсан крар эмир авунин ва пис крар къадагъа авунин карда адахъ еке агалкьунар жеда ва ада вичин хивевай буржи кьилиз акъуднава. Куь гьевесриз табий хьуникай куьн яргъаз хьухь, дугъриданни, вич гьевесрикай, темягьрикай ва ажугъдикай хвейидахъ еке агалкьунар жеда. Лавгъавиликайни яргъаз хьухь! Вири крара сабур ая! Мукъаятвал ая, мукъаятвили менфят гуда! Кьабул жедай амал ая! Диндар крар ийиз тади ая, абур авурдаз Аллагьди сувабар ва регьимар хиве кьунва. Дугъриданни, Ада Вичин Ктабда гьалал ва гьарам, гьихьтин крар важиблу ятIа ва вуч къадагъа ятIа баян гана ачухнава.
(КьатI ама)
Ямин Мегьамедов,
диндин рекьяй алим
