9-июндиз  Дагъустан Республикадин Гьукуматдин Председатель Артем Здунова  Мегьерамдхуьруьн райондин  Чепелрин хуьруьн патав “Багъ” КФХ-ди инвестицийрин проект уьмуьрдиз куьчуьрмишзавай тегьер ахтармишна. Ина 150 гектардин чилел Дагъустанда виридалайни чIехибурукай сад тир къалиндаказ цанвай ва виниз тир бегьерлувилин  (суперинтенсивный) емишрин багъ кутунин кIвалахар давам жезва. А.Здуновахъ  га­лаз санал райондиз РД-дин Гьукуматдин вице-премьер- хуьруьн майишатдин ва недай суьрсетдин министр Абдулмуслим Абдулмуслимов ва РД-дин эцигунринни ЖКХ-дин министр  Малик  Багълиевни  мугьман хьана.

Мегьарамдхуьруьн райондин кьил Фарид Агьмедова мугьманар проектдин кьетIенвилерихъ галаз танишарна. Инвестицийрин майдандал,  алай аямдин эхиримжи технологияр ишлемишуналди, 120 гектарда къелемар цанва.  И кIвалах давам жезва.

Къалиндаказ цанвай багъда, пешекарри къейдзавайвал, бегьер вири санал ваъ,  августдин вацралай зулун эхирдалди агакьда, жуьреба-жуьре сортарин  емишар дигмиш жеда. Проектда къалурнавайвал, ина  бегьер  хуьдай гьамбархана, гьакIни 20 000 тонндив агакьна  емишар  гьялдай ва хуьдай цехар эцигун фикирда кьунва. Проектдин бинеда инвестицийрин майдан 300 гектардив агакьарун ава.

Багъманчивилин хел виликди тухуникай рахадайла,  Фарид Агьмедова къейд авурвал, Мегьарамдхуьруьн районда  хуь­руьн майишатдин хилез инвесторар  желб авун важиблу месэла тирди фикирдай акъудзавач ва и жигьетдай къулай шартIар арадал гъиз алахънава. “Чна хуьруьн майишатдин хилен региондин ва фе­деральный  программайра иштиракзава. Багъманчивал райондин хуьруьн ма­йи­шатдин  кар алай хел яз гьисабзава. Адан гуьгъуьнал уьзуьмчивал ва малдарвал ала”, — лагьана ада.

РикIел хкин, “Багъ” КФХ-дин инвестпроект уьмуьрдиз куьчуьрмишиз 2017-йисуз эгечIнай ва проектдиз авур анжах сифтегьан харжийри  250 миллион манат тешкилна.

И мукьвара КФХ-див нубатдин 13 000 къелем агакьнава, мад 46 000 къелем Ме­гьарамдхуьруьн райондин мулкунал алай логистикадин  “Виадук”  терминалда  ава. Лазим тир серенжемар кьабулайдалай кьулухъ абурни карханадив агакьда. Санлай къачурла, мукьвал тир вахтун­да ина 59 000 къелем кутунин кIвала­хар акьал­тIарда. Проект уьмуьрдиз куьчуьрмишиз башламишайдалай кьулухъ ина 60 касдиз кIвалахдин чкаяр  хьанва.

Багъ кутунин кIвалахар тежрибалу пе­шекаррин гуьзчивилик ква.  ИкI, карханадин кьилин агроном  Арсен Таривердиева Францияда чирвилер къачуна ва  яргъал вахтунда гьана  яшамиш хьана. Нормандиядин ва Бретандин багълара кIватI­навай тежриба ада къе Мегьарамдхуьруьн районда ишлемишзава. А.Таривердиева къейдзавайвал, алай вахтунда кьилин месэла технологийрал са шартIни алачиз амал авун я.

Карханада алай аямдин яд гудай технологиярни ишлемишзава. ИкI, 2 гектар чилин майдан кьунвай цин гьамбарханадиз  Самур-Дербент къаналдай 100 агъзур кубометрдив агакьна яд кIватIзава, ам алцифарзава, махсус тадаракрин куьмекдалди микроэлементралди миянарзава  ва стIал-стIал къелемриз гузва.  Агроном­ди­ къейдзавайвал, 6 сятдин вахтунда гьар са тарцив 13 литр яд агакьун лазим я. Накьв авай гьалдал махсус датчикрин куьмекдалди гуьзчивалзава. Пуд йисалай багъдай тамамдаказ бегьер кIватIун планламишнава.

Цин гьамбарханада алава кеспи — балугъчивал кардик кутадайвал я. Вире ба­гьа жинсинин балугъар туьретмишдай фи­кир ава. Яни ина туристар желб авун  патални шартIар тешкилда.

Емишар гьасилунин жигьетдай ва багъ­лари кьунвай майданрин кьадардал гьалтайла, Мегьарамдхуьруьн район Да­гъустанда кIвенкIвечи чкадал ала. 2018-йи­сан эхирра ина емишрин багълари 6 000 гектардилай артух чилер кьунвай, цIи  мад 300 гектарда къелемар  кухтадайвал я.

Нетижаяр кьадайла, Артем Здунова “Багъ” КФХ-дин инвестпроектдиз виниз тир къимет гана.

Гуьгъуьнлай  Гьукуматдин Председатель Сулейман-Стальский райондин Кьулан СтIалрин хуьруьз мугьман хьана.  Ина республика виликди тухунин кар алай проектдин сергьятра аваз  инвестицийрин “СтIалрин багълар” проект уьмуьрдиз куьчуьрмишзава. Карханада  гьам адетдин, гьамни Европадин стандартриз жаваб гузвай  къалиндаказ цанвай ва виниз тир бегьерлувилин  емишрин багълар кутазва. Проектдин сметада къалурнавай къимет  1 миллиард манатдилай виниз я. “СтIалрин багълар”  проект Вини, Кьулан ва Агъа СтIалрин хуьрерин патав гвай “Паллас” ООО-дин хуьруьн майишатдин 1000 гектардин чилерал   уьмуьрдиз куьчуьрмишзава. И чилер 20-30 йисан вахтунда малар хуьн ва я техил цун патал ишлемишзавай. Проект кьилиз акъудун патал  багъдин майдандик  “Паласа” участокдин тахминан 2000 гектар чилни кутхун лазим я. Советрин девирда  и майданар  къене цил авай емишрин багълари кьунвай.

Артем Здуноваз хабар гайивал, инвестицийрин проектдин сергьятра аваз ина  логистикадин центр, емишар хуьдай гьамбархана, бегьер гьялдай карханаяр  эцигда, лазим тир къурулушар арадал гъида.

Инвестордин планрик багъдин мулкунал 50 000 тонн емишар хуьз жедай чка туькIуьрун ква. Акур кра­риз­ баянар гудайла, Артем Здунова къейд авурвал, ихьтин проектрин­ тереф чарасуздаказ хвена кIанда.

“И ва я маса культураяр цун гьич фикирдани авачир чкайра  куьруь вахтунда интенсивный багълар арадал атанва.  Государстводи инвесторриз куьмекда, кьилди къа­чур­тIа, къелемар къачун патал ва мелиорациядин хиле авур харжийрин тайин кьадар эвез хъийида. Къейд ийин хьи, мелиорациядин хел вилик тухунин рекье чахъ чIехи программа ава. Адаз, федеральный куьмекни галаз, республикадин бюджетдай   финансар  чара ийида­. Идалайни гъейри, проектдин иесийрихъ ва райондин кьилихъ галаз чна страхованидин месэлани вере­вирд­на. И рекьиз ийизвай харжийризни, тадаракар маса къачуниз ийиз­вай харжийриз хьиз, чна субси­дияр­ чара ийизва. И проект виликди фин лазим я, гьикI лагьай­тIа, райондин экономика хкаж хьуни  кIва­лахдин чкаяр артухарунал гъида”, — къейдна Артем Здунова.

Вичин нубатдай Абдулмуслим Абдулмуслимова къейд авурвал, Россиядин хуьруьн майишатдин ми­нистерстводи ва республикадин руководстводи  хуьрерал чан хкун патал гзаф крар ийизва.

“Алай вахтунда государстводин «Хуьрерин чкаяр тамамдаказ виликди тухун” программа гьазурзава. Адан сергьятра аваз са кьадардин  такьатар чара авун фикирда кьунва. И программади, гьакIни адаз ухшар маса инвестпроектри агьалияр хуьрерай куьч хьунин гьерекат акъвазарун лазим я. И проектар маса районрин кьилер патални чешне  хьана кIанда. Гьар са муниципалитетда руководителди агьалийрихъ галаз гъавурда твадай кIва­­­­­лах тухвана кIанда, хуьруьн ма­­­йишатдин кооперация хийирлу рехъ тирди чир жедайвал. Алава хъийин, республикадин хуьруьн майишатдин тIал алай месэлайрикай сад емишрин къелемар  битмишардай питомникар тахьун я.  Сад лагьай питомник чна Къизилюрт районда 8 гектар чилел кардик кутунва, адаз ухшар кархана Кьиблепатан Дагъустандани ачухда”, — ла­гьана министрди.

Артем Здунова малумарайвал, хсуси питомникар хьанайтIа, республикадивай  са шумуд виш миллион манат кьенят ийиз жедай. И хел виликди тухун патал, ада къейд авурвал, республикадихъ лап хъсан шартIар ава. “Заз гьакIни хуьруьн майишатдин кооперативриз талукь месэладин тереф хуьз кIан­зава. Фикирзава, муниципалитетрин кьилерихъ галаз кварталда садра  жезвай гуьруьшрал и месэла кьилинбурукай сад жеда”, — лагьана премьер-министрди.

Сулейман-Стальский райондин кьил Нариман Абдулмуталибова алава хъувурвал, гьасилзавай суьрсет маса гунин жигьетдай федеральный дережада бязи икьрарар гьеле гиламаз кутIуннава.

Саида Мурадова