Терроризмдиз — ваъ!

Чна тарихдиз вил вегьейтIа, аквада: Россияда террордин гьерекат­риз 1905-1907-йисара рехъ ачухна. Гьукумдин сиясатдиз акси инкъилабчийрин дестейри пачагьдин хизанрал ва маса регьберрал гьужумарна. Советрин девирда 1973-йисуз самолет гваз катиз кIанзавай тахсиркарри ам хъиткьнарна. Эрменийрин миллетчийри 1977-йисуз Москвада хъиткьинарунар арадал гъана.

Терроризмдин тIегъуьн цIийи Россиядихъ галукьна. КIани кьван азадви­лер ганвай уьлкведа тахсиркаррин, миллетчийрин, хаинрин дестейри кьил хкажна. Сифтегьан терактни 1991-йисан 9-ноябрдиз авуна. Чеченрин сепа­ратистри Минводрин аэропортуна 178 кас авай Ту-154 самолет кьуна, ам Туьр­киядиз тухвана. 1995-йисуз Шамил Басаев кьиле авай бандитри Буденновск шегьердин агьалияр залуквиле кьуна…

Идалай гъуьгъуьниз Россияда террордин, экстремизмдин гьерекат акьван гегьенш хьана хьи, уьлкведин хейлин регионра ва шегьерра кIвалер, дараматар, поездар, майданар хъиткьинарна, гьукумдин, къайдаяр хуьдай органрин, диндин векилар ягъиз кьена ва маса тахсиркарвилер авуна. 2000-2018-йисара Дагъустанни терроризмдинни экстремизмдин бандайрин къурхулувилик акатна. Обществодин куьмекни галаз гьукумдин вири дережайра чIугур женгини дуьзгуьн нетижаярни арадал гъана. Гила чи республикада гьалар пайгардик акатнаватIани, террористрин дестейри ара-ара чпикай хабар гузма. Абурухъ галаз женг чIугун давам жезва.

И йикъара «Каспий» санаторийда кьиле фейи динрин жегьилрин международный XII форумни терроризмдин идеологиядиз акси кIвалах тухуниз талукьарнавай. Мярекатда Россиядин ре­гионрин, къунши республикайрин ва къецепатан уьлквейрин (Сербия, Иран, Гуржистан) динрин регьберри, экспертри ва жегьилри иштиракна.

Жегьилрин форум Дагъустан Республикадин Гьукуматдин Председатель Абдулмуслим Абдулмуслимова ачухна. РД-дин Кьилин советник Энрик Муслимовахъ, милли сиясатдин ва динрин крарин рекьяй министрдин везифаяр вахтуналди тамамарзавай Темирлан Абуталимовахъ, РД-дин Халкьдин Собранидин милли сиясатдин, жемиятдин ва динрин крарин рекьяй комитетдин председатель Фирудин Ра­жабовахъ, Махачкъаладин ва Дербентдин архиепископ Варлаамахъ, РД-дин муфтийдин заместитель Мегьамед Мегьамедовахъ ва масабурухъ галаз санал ам  пуд конфессиядин выставкадиз килигна, абуру Земземдин цикай дад акунин мярекатда иштиракна. Премьер-министрдивай Сербиядай атанвай мугьманди куьне гьихьтин ният рикIеваз Земземдин яд хъвана лагьана хабар кьурла, Абдулмуслимова жаваб гана: «За виридан сагъламвилин ва хушбахтвилин ниятдалди яд хъвана. Чна Земземдин яд сагълам хьун патал ишлемишзава. Им лап кьилин месэла я. Зун са шумуд сеферда Саудиядин Аравиядиз фейиди ва Земземдин чешмедай яд хъвайиди я. Пак ци анжах хъсан крар авуниз къуват гузва».

Форумдин кьилин макьсад терроризмдин идеологиядиз аксивал авунихъ, жегьилар дуьньяда кьиле физвай гьаларин гъавурда тунихъ ва ислягь уьмуьр патал къени, лайихлу крар авунихъ галаз алакъалу авунвай.

Абдулмуслим Абдулмуслимова РД-дин Кьил Сергей Меликован ва вичин тIварарихъай мярекатдин иштиракчияр тебрикна. Ада вичин рахунра къейдна хьи, Россиядин агьалийри икрамзавай динар халкьар сад ийизвай важиблу къуват я. Ада халкьарин арада дуьзгуьн ва дуствилин алакъаяр тешкилиз, къенивилин, гьахълувилин, мергьяматлувилин, ватанпересвилин идеяйрин тереф хуьниз куьмекзава.

— Эхиримжи йисара Россия цIийи къурхуйрик акатнава, — лагьана премь­ер-министрди. — Къецепатан къуватар­, миллетрин ва динэгьлийрин арада­ къал-къиж туна, обществодин дурум­лувал пайгардикай хкудиз алахънава. Ихьтин гьалар Кеферпатан Кавказ­дин республикайрани арадал гъиз кIан­зава. Чаз аквазвайвал, терроризмдихъ­, экстремизмдихъ галаз санал миллетчивилиз, ксенофобиядиз кьил язавайбур, диндиз акси гьерекатар ийизвайбур, динрин пак имаратрал гьужумзавайбурни пайда жезва. Ихьтин гьалариз акси яз, чна миллетрин, динэгьлийрин, жегьилрин хъсан алакъаяр, рафтарвилер гегьеншарна, мягькемарна кIанда. Анжах саналди тир къени краралди, халкьарин ва динэгьлийрин арада къизгъин гьалар арадал гъизвайбуруз акси акъвазуналди чавай душманрин гьерекатриз дуьзгуьн жаваб гуз жеда.

Архиепископ Варлаама жегьилриз Дербентдиз атай РФ-дин Президент Владимир Путиназ Къуръан пишкеш авурвал ахъайна.

— «Динэгьлийрин арада меслятвилин гьалар Россиядин государстводин лап кар алай бине, пишкешай Къуръан­ зун патал еке ва багьа савкьат я»,- лагьанай Президентди. И гафари чи государстводин Кьил важиблу месэлай­рив эгечIзавай тегьер, чи общест­во туькIуьр хьунин гьал къалурзава. Жуь­реба-жуьре миллетрин ва динэгьлийрин къуватар сад авуналди, чун вири­ патал ислягь гележег арадал гъиз алахъзава. Чи миллетрин ва динэгьлийрин арада меслятвал, дуствал хуьн къенин юкъуз виридалайни важиблу кар я. Гьадаз чна къуллугъни авун лазим я» — къейдна Варлаама.

Мегьамед Мегьамедова Дагъус­тандин муфтий, шейх Агьмад Афандидин тIварцIихъай форумдин иштиракчийрив адан чими, хуш гафар агакьарна.

— Жуьреба-жуьре миллетрин ва динрин векилар са майдандал кIватI хьун ва са макьсаддихъ фин, жегьилар терроризмдин, экстремизмдин идеоло­гиядикай хуьн чи виридан везифа я. Сифтегьан форум тешкилайла чаз ихьтин майданар авайди тушир. Къе международный форумда вири динрин векилри иштиракзава. Им хъсан делил я,- лагьана М. Мегьамедова.- Чун сад-садан гъавурда акьун, кар алай мес­элаяр меслятдалди гьялун чна санал ийизвай кIвалахдин хъсан нетижа я. Ихьтин важиблу мярекатда иштиракунилай за пара разивалзава. Чи кьилин везифа, заз чидайвал, чи жаванар, жегьилар терроризмдин, экстремизмдин гьерекатрикай хуьн я. Гзаф миллетрин векилар яшамиш жезвай чи уьл­кведа динэгьлийри санал ва меслятдивди зегьмет чIугунин, яшайиш, экономика вилик тухунин кардик пай кутунин карда еке тежриба кIватIнава. Чи садвили, сад-садан гъавурда аваз хьуни государстводин аслу туширвал, халкьарин садвал хуьзва.

Абад Азадов