Яшар хьанвай, яргъал йисара производствода кIвалах авур, пенсиядиз экъечIнавай инсанар акурла, за жува-жувакди фикир-хиял ийида: ацукьна кIвале, секиндиз ял ягъа. Кьасумхуьрелай тир 87 йисан яшда авай зегьметдин ветеран Мусаев Муса Аюбович и фикирдал эсиллагь рази туш.
— Ваз вуч аватIа чидани, журналист стха, сад лагьайди, яшар Аллагьдилай аслу я, кьуьзуьвал – гьар са касдилай вичелай, – вичиз хас тирвал, сивел милли хъвер алаз лагьана Муса Аюбовича. – Мадни, чи халкьдихъ са хъсан мисални авайди я: «КIвалахдик квачир мишер муьрхъуь кьада». Ваъ, кIвалахдик квачиз, са квел ятIани машгъул тушиз, завай кIвале секиндиз ацукьиз жедач.
М.Мусаева чаз Тахта микрорайонда авай вичин кIвалерихъ галай салан участокдиз теклифна.
Участок чIехиди туш, ада 7 соткадин майдан кьунва. Амма ана зегьметдин ветеранди кутунвай багъ акурла, гуьгьуьл шад жезва: къайда, жерге-жерге тарар, михьивал…
Са-са тарцин патав физ, Муса Аюбовича чаз са акьван кьакьанбур тушир жегьил тарарикай, абурал алай емишрикай, сортарикай ихтилатар ийизва.
ГъвечIи багъда чумалрин 48 жегьил тар ава, абурукай 8 тарцел емишар ала, амайбур 2-3 йисалай бегьердал къведа. Чаз акурвал, тарарал ири чумалар дигмиш жезва. Муса Аюбовича лагьайвал, чи шартIара чумалар хъсан къазанжи гъидай емишар я. Са тарцелай 60-70 килограмм бегьер кIватI хъийизва, абуруз къиметни ава.
Участокда ичин, хтун, чуьхвердин тарарни ава. Са шумуд тарциз ципицIрин тегьенгарни акъуднава. Муса Мусаева лагьайвал, тегьенгар чIехи хьайила, дестекар акIурна, абур симериз акъудда. Зегьметдин ветеран патав гвай стхадин гададин салахъни гелкъвезва. Ана шефтелрин тарар ава, абурал хъсан бегьерни ала.
Ичин тарцин сериндик ацукьна, Муса Аюбовичахъ галаз авур ихтилатрай малум хьайивал, 1937-йисуз дидедиз хьайи адан зегьметдин рехъ фад башламиш хьана. Сифтедай ада хуьруьн «III-Интернационал» колхозда кIвалахна. 1961-йисалай та 1995-йисалди М.Мусаева вичин уьмуьр неинки республикада, гьакI Советрин Союздани машгьур Кьасумхуьруьн консервиярдай заводдихъ галаз алакъалу авуна, ящикар ийидай цехда намуслудаказ кIвалахна.
Заводдикай рахадайла, Муса Аюбовича итижлу рекъемарни гъана: гьа йисара заводда 1000-дав агакьна рабочийри ва студентри зегьмет чIугвазвай. 13 сеферда завод СССР-дин Министррин Советдин ва ВЦСПС-дин гъиляй-гъилиз къведай Яру пайдахар гуниз лайихлу хьана. Ада кIвалахзавай цехди гьар йисуз 50 агъзурдалай виниз ящикар гьазурзавай… И агалкьунрик галаз-галаз 6 пятилеткадин зарбачи лагьай тIвар къачур ва саки 20 йисуз вичин шикил заводдин Гьуьрметдин доскада хьайи Муса Аюбовичан еке пайни ква.
М.Мусаев, заводда кIвалахни ийиз, вичин салан участокда къелемлух кутуна, къелемчивилелни машгъул хьана.
— Къелемчивилел машгъул хьайи йисара за гьар йисан зулухъай 550-600 къелем хуьруьнвийриз, маса хуьрерин ва районрин агьалийриз маса гузвай, — лугьузва багъманчиди. – Зи къелемрихъ муьштерийрин патай еке игьтияж авай. За гьасилай къелемрикай гзаф хуьрера, совхозра цIуд гектарра багълар арадал атанва. И кардал за шадвални ийизва. ГьикI лагьайтIа, зи зегьметди чи патара багъманчивал вилик тухуниз куьмекна.
Хазран Кьасумов
