Адвокатдин тежрибадай

Гьуьрметлу кIелзавайбур! Чна куьн “Адвокатдин тежрибадай” цIийи  рубрика ачухзавайдакай малумарнай. Алай йисан 2-нумрадиз “Ички лугьудай зегьримарди…” тIвар алаз тежрибалу юрист, адвокат, Голландиядавай  “Аслу тушир юристрин международный ассоциация” идарадин директор Темирхан Мисриханован сад лагьай макъала акъатнай. Гила ада квез кьвед лагьайди теклифзава.

Адвокатдин кIвалахдив эгечIайдалай инихъ зи гъилерилай уголовный ва гражданви­лин гзаф делояр фена. Хейлинбур рикIелни ала­мач, ам­ма бязибур, инсанрин рикIер къарсатмишдайбур, лугьуз тежедай хьтин вагьшивилиз кьил ягъайбур, инсанрин чанариз къастар авурбур бейнидай акъатни ийизвач. Агъадихъ ихтилат физвайдини гьахьтинбурукай сад я.

Адет тирвал, адвокат суддин вилик гъанвай тахсиркардин хъсан крар, ерияр, дуьшуьшдин гьерекатар къейд авуналди, адаз кьезилвал гун патал алахъзавайди я. Вичелай и кар алакьайла, статьяда къалурнавайдалай тIимил кар атIайла ва я касдин тахсирсузвал тестикьарна, ам суддин залдай азад авурла, адвокат вичин кIвалахдилай рази жезвайди я. Амма и сеферда за адвокатвал ийизвайбуруз судьяди лап кIеви жаза гунал рикIивай разивалнай. ГьикI лагьайтIа, а ксариз ам чпи авур тахсиркарвиляй гьахълудаказ къвезвайди тир.

Агьалийрикай гзафбуру фикирзава хьи, ад­вокатар бязи вахтара тапарралдини тахсиркар­диз гузвай жаза кьезилариз, гьатта адак тахсир квачирди хьиз къалуриз алахъзава. Гьелбетда, икI туш. Зун жуван уьмуьрда, кIва­лахда гьамиша судьяди гьахълу къарар (авун­вай тахсирдиз къвезвай приговор) акъудун патал алахъна. Уголовный ва гражданвилин делояр гьялдайла, анжах гьахълу суд хьайила, адво­кат вичин пешедилай рази жезвайди я.

1993-йисан гатун са йифиз зун телефондин зенгини ахварай авудна. Прокуратурадин лап кьетIен делояр ахтармишдай силисчи Октая заз тади гьалда прокуратурадиз атун ва кьунвайбурухъ галаз силис тухунин карда иштиракун тIалабна. Зун гьа вахтунда дежурный адвокат тир ва гьихьтин силис тухуз хьайи­тIани, зунни ана хьун лазим тир. Гьавиляй зун, са энгелвални тавуна, прокуратурадиз фена. Малум хьайивал, шак фена кьунвайбуру лап залан тахсиркарвал авунвай ва  и кардай гъиле-гъил аваз кьилни акъудна кIанзавай.

Кьвед-пуд гьафте вилик шегьерда ван гьатнавай: “Алчахри дисциплинарный батальондин начальникдин папал гуж гъалибна ва ахпа кьена. Абурун ругуд йисавай хвани чу­кIулрив яна, рекьидай гьалда ава”.

Лугьудайвал, вири Аллагьдин гъилева. Чу­кIулдин хейлин хирер алайтIани, гъвечIи гада кьенач. Угърашар хъфейла, гада са гужу­налди кIваляй экъечIна ва  ада къуншийриз хабарна. Абуру аял больницадиз тухвана ва духтурри гада къутармишна.

Къайдаяр хуьдай органрин къуллугъчийри гьикьван алахъунар авунатIани, гелер тазазмаз алчахар жагъуриз алакьнач. Я вич-вичел хтанвай аялдивай тахсиркаррин суьретар, кIалубар гьихьтинбур ятIа лугьуз хьанач. Шак фейи, виликдай гьахьтин тахсиркарвал авурбурни ахтар­мишна, ваъ, угърашри чпин гел квадарнавай.

Милиционерри, силисчийри чпин кIвалах акъвазарнавачир. Абуруз чизвай, алчахри кIва­­­­ляй видеомагнитофон, видеокассетаяр, офи­цердин гапур, къизилдин шейэрни чуь­нуьх­навай. Гьа ибур себеб яз тахсиркарар чирни хьана ва абур кьунни авуна.

Чпи авур чIуру, инсансуз кардикай утанмишни тахьана, са шумуд гьафте алатайла, тахсиркарри чуьнуьхай видеокассетаяр базардиз акъудна. Абур маса гузвайди кьуна ва ахпа адан кIвал ахтармишна. Анай советрин армия­дин офицердин кIваляй чуьнуьхай маса шейэрни гьатна. Тахсиркарарни дуьздал акъудна. Абур кьве стха Андрейни Виталий тир.

Силис тухудайла, абурун ихтилатрихъ, хи­ве кьунрихъ яб акалайла, гьич агъаз кIан­за­вачир. Килигайла, гьа вири хьтин жегьил гадаяр я. Масад бейкефдай къимишни тежедай хьтин. Амма авунвай тахсиркарвал лап инсафсузди я. Сифтедай бейнидиз фикирни яна: “Гьи­навачтIани, уголовный розыскдин къуллугъчийри гужуналди абурув тахсир “хиве кьаз” тунва”. Амма гадайри чпи авур алчахвиликай секиндиз, галай-галайвал ахъайиз акурла, зи шаклувал квахьнай. Гадайрикай чIехи стхади, Андрея, ахъайна: “Зал кьил чIугваз стха атанвай. Чун чаз такуна хейлин вахт тир. Гьавиляй чна туьш хьун къейд ийидайвал хьана. Базардиз фена недай-хъвадай суьрсет къачуна, кIвализ хъфена ва гатIунна чун межлисдив. Хъивегьдайди куьтягь хьана, амма иш­тагь амазмай. Къецел экъечIна, йиф хьанва. Туьквенрал цIар элкъуьр­на, вири агалнава. Хъфидай рекье чаз кьвед лагьай мертебада са кIвалин дакIар ачухнаваз акуна. Стхади гьаниз гьахьна, ички жа­гъурун теклифна. Да­кIардин къаншарда тар авай. Чун гьадаз акьах­на ва ахпа ачух дакIардай кIвализ гьахьна. Ана мичIизвай. Спичкадин кьаларин экуьналди чаз са шкафдай коньякдин путулкаяр акуна. Абурни къачуна, чун кухнядиз­ фена. Холодильникдай колбаса, маса суьр­сет­ни акъудна ва хъваз эгечIна. Са путулкада авайди куьтягьайла, чун кIва­лиз фена. Анай чаз видеоаппаратар, видеокассетаяр, цлак квай гапур акуна. Вири вах­чуна чун мад кухнядиз фе­на, коньякдин гьарайдиз.

Гьа и арада кухнядиз дишегьди атана ва ада “куьн вужар я?” лагьана хабар кьуна. Чаз кичIе хьана, ада гьарайда, масадбуруз эверда. Чна адав ихьтин мажал вуганач, гьасятда­ ам кьуна чилел ярхарна. За адан туьд кьуна, стхади са шумуд сеферда адаз хенжел сухна. Адавай гьарайизни хьанач. Дишегьлидин саки кьецIил беден акурла чи темягь фе­на…  Стхани зун ивидай ктад хьанвай. Чаз шейэрни вахчуна хъфиз кIанзавай. Стхади, вучиз ятIани, дишегьли чандивай авуна.

Кьулухъай са гьихьтин ятIани сес атайла, чун элкъвена ва  чаз кухнядин ракIара акъвазнавай гада акуна. Ам чаз, вилер къецел акъатна­, килигзавай. Чун юзайла, ам катна. Адаз ра­кIар агална кIвале кIеви жез кIан хьана, амма агакьнач. Чун къенез гьахьна. Гадади кроватдал хкадарна ва чавай  вич рекьин тавун тIа­лабна. Ам шехьзавай ва вичик хуькуьрмир лугьуз минетзавай. Амма зи стхади ам са шумуд сеферда хен­желдив яна.

— Гила куьтягь, — лагьана стхади, — гаф-чIал  лугьудай, я чун акур садни амач. Ша, хъфин инай фад.

Зун гададиз килигна, ам чан аламайдаз ух­шар авачир. Чун мад кухнядиз хъфена, столдал алай суфра алудна, адак гъиле гьатай про­дуктарни кухтуна, ракIарай экъечIна, кIва­лиз хъфена. Чна мадни ички хъвана ва ахпа ксана чун.

Са гьафтедилай чун секиндиз шегьердиз экъечIна. Чна авур тахсиркарвиликай ванер-сесер авайтIани, чак хуькуьрдай кас авачир. Чи пул куьтягь­ хьанвай. ИкI ту­шир­тIа, бажагьат­ чун гъиле гьатдай. Видеокассета­яр маса гудайла, стха кьуна ва обыск авурла, чна кIеви авунвай маса шейэрни гьатна…”.

Саки гьа и жуьреда чпи авур угъраш кардикай муькуь стхадини ихтилатна. Абуру са аксивални авунач, суддални чпин тахсиркарвал хи­ве кьуна, амма суддивай чпиз кьини­кьин жаза гун тавун тIалабна. Чпи авур ахмакь­вилин гьа­къиндай гьайиф чIугвазвай­дакай лагьана. Амма суддал лап акьалтIай пис тахсир­карвал авур стхаяр кьиникьин жазадиз акъудна. Дустагъда суддин приговор са вацран къене кьилиз акъуднай.

Суддилай гуьгъуьнизни стхайри авур инсансуз, инсафсуз тахсиркарвал бейнидай акъат­­завачир. Арадал са затIни алачиз офицердин хизан къирмишна. Уьмуьрдин юлдашдин кьилел гъайи къазайриз талукь шикилар акурла, офицердиз пис хьана ва духтуррилайни ам къутармишиз алакьнач. Адан хва сагъ хъхьана ва амни, 17 йисавай рушни етимриз элкъвена. Эгер стхайри мефтIер къайдадикай хкатдалди зегьер хъваначиртIа, абуру инсанриз къастар ийидачир. Иллаки жегьилри и агьвалатдикай чпиз тарс хкудна кIанда.

Н. Ибрагьимов