Владимир Васильева Дагъустан Республикадиз регьбервал гуз са йис алатзава. И куьруь вахтунда адалай вуч алакьна? Республикада общественно-политический гьалариз талукь яз гьихьтин дегишвилер арадал атана? Ихьтин суалар политикрини, аслу тушир экспертрини ва жергедин агьалийрини гузва.
РикIел хкин, Владимир Васильева вичин кIвалах Дагъустандин обществода авай гьалар чирунилай башламишна. И четин ва важиблу карда ада федеральный къурулушрин пешекаррин куьмекдикайни менфят къачуна. Ихьтин къайдада ада къени кIвалахзава.
Регьбердин эмирдалди Дагъустанда коррупциядихъ ва коррупционеррихъ галаз кIевелай женг тухузва. РФ-дин Генеральный прокуратурадин комиссияди республикада тухвай ахтармишунрин кIвалахдин нетижаяр фикир желбдайбур я. Саки вири министерствойра, ведомствойра, государстводин ва муниципальный гьукумдин органра 2000-далай виниз лап векъи къанунсузвилер дуьздал акъудна. Кьве вишев агакьна руководителар уголовный ва административный жавабдарвилиз чIугунва. И жуьреда тухузвай кIвалахдилай республикадин зегьметчи агьалийри рикIивай разивалзава. Женг давам жезва ва талукь органри бюджетдин пулар незвай, тарашзавай са-сад дуьздал акъудзава.
Республикадиз ракъурнавай регьбердиз акуна, коррупцияди цуьк акъуднавай чкада кадрияр гьазурунин месэла михьиз гъиляй вегьенва. Федеральный дережадин экспертри и месэла гьялдайла, Владимир Васильевал пара четинвилер гьалтдайди къейдна. Адаз гьа и уламрайни лайихлувилелди экъечIдай мумкинвал жагъана. Идара ийидай пешекарар, кадрияр жагъурун патал конкурсар кьиле тухуз гатIунна.
“Зи Дагъустан” конкурсдин нетижаяр чпел фикир желбдайбур я. “Дагъустан” ГТРК-дин аналитикадин “Акценты” программадин эксперт Шахрудин Халидова ва РД-дин Халкьдин Собранидин депутат, РД-да авай ОНФ-дин отделенидин сопредседатель Мухтар Оздеаджиева гьисабзавайвал, “Зи Дагъустан” конкурсди алай аямдин истемишунриз жаваб гузвай ва идарайриз регьбервал гудай са кьадар ксар майдандиз акъудна. Имни акI лагьай чIал я хьи, конкурсди республикадин жуьреба-жуьре хилера регьбервал гудай къуллугъар кьадай ва чпихъ алакьунар авай лайихлу ксар раиж ийиз куьмек гана. Мадни ачухдиз лагьайтIа, им Владимир Васильева кадрийриз талукь “каш” алудун патал вегьенвай мад са кам я.
Дугъриданни, конкурс метлеблуди хьана. Ана иштиракдай ашкъи авай 11 агъзурдалай гзаф ксари арзаяр кхьена. Гьам Дагъустандай ва гьам Россиядин саки вири регионрай. Ида гьейранарни авуна ва инсанри республикадин руководстводиз ийизвай ихтибар артух жезвайдини къалурзава.
В. Васильева гъиле кьунвай ва тамамарзавай крарилай гзафбуру разивалзава. Абуру халкьдин майишатдин гьар са хиле хъсан дегишвилер жедайдакни умуд кутунва. РД-дин регьбердихъ и умудар кьилиз акъуддай фикир ава. Ада республикадин гележег таъминардай экономикадин программа туькIуьрзава. Идан гьакъиндай РД-дин Халкьдин Собранидин 26-сессиядал РД-дин Гьукуматдин Председатель Артем Здунова лагьана: хуьруьн майишатда, гъвечIи ва юкьван бизнесда, 2025-йисалди республика вилик тухунин программада сифте нубатда фикир гудай кар алай хилер тайинарнава.
ЦIийи регьбердин агалкьунрин сир квекай ибарат я?
Сад лагьайди, республикадин Кьили вичин гафарни крар сад-садалай чара тежезвайди успатзава. Государстводин бюджетдиз, халкьдин девлетдиз гъил яргъи ийизвайбур кьун коррупциядиз анжах женг малумарун тушир, им Дагъустандин халкьарин истемишунрив, арзайрив мукьуфдивди эгечIун, тахсиркарар чпин жазадив агакьдайди малумарун ва регьбердихъ и карда кьетIивал авайди къалурун тир. Зегьметчи инсанарни адахъ агъуна.
Кьвед лагьайди, республикадин кьилиз атанвай кас дамах гвачир, инсанрихъ дикъетдалди яб акалдай, вичин фикир гьар сад гъавурда акьадайвал ачухдай, гайи гаф кьилиз акъуддай кас я. Гьавиляй дагъустанвийри ам хушдиз кьабулзава.
Гьелбетда, республикадин экономика, яшайишдин хилер, агьалийрин агьваллувал анжах коррупционеррихъ галаз женг чIугуналди хъсанвилихъ элкъведач. Эхиримжи цIуд йисара республикада арадал атанвай вири татугайвилер, кимивилер арадай акъудна кIанзава. Республика гьинихъ ва гьихьтин къазанмишунрихъ физватIа виридаз ачухдиз лагьана кIанда. Тамамарна кIанзавай крар садни кьвед туш: образованида, здравоохраненида, милли культурада къайда тун, бейкарвал арадай акъудун, жегьилар кIвалахдалди таъминарун, кар алакьдай вишералди ксар республикадай патал фин акъвазардай серенжемар кьабулун, промышленность чкадал хкун… И важиблу месэлаяр гьялдай ва республика кIвачел ахкьалдар хъийидай бажарагълу кадрияр, тешкилатчиярни герек къвезва. Са рахунни алач, эгер и месэлаяр галай-галайвал гьялиз хьайитIа, 2025-йисалди республика вилик тухун патал туькIуьрнавай программани кьилиз акъатда.
Аквазвайвал, Дагъустандин сиясатдин кар алай рекьерни малумарнава: пайгарвал, хатасузвал, экономика вилик тухун, коррупциядихъ ва коррупционеррихъ галаз женг чIугун. Республикадин кьисмет гьялзавай ихьтин программа виридаз хушзавач. Гьукумдин вири векилри — федеральный, респуб–ликадин къурулушрин, муниципальный тешкилатрин руководителри чпин везифаяр рикIивай тамамарзавач, тахсиркарвилериз рехъ гузва, инсанрин игьтияжар кваз кьазвач. Са рахунни алач, икI кIвалахуни, законрал амал тавуни агьалийрин патай гьукумдиз авай ихтибар квадарзава, чиновникар такIанарзава.
Девирарни, регьберарни дегиш жезвайди я. Къе виридаз аквазва, госбюджетдин пулар кIанивал тарашун иливзамач. Югъ-къандавай чаз чизвай ва халкь алдатмишай олигархарни, чиновникарни суддин вилик акъваззава. Ихьтин вахтунда гьакIан гуьзчияр яз къерехда акъвазун дуьз жедач. Гьукумдин кьилиз атанвай цIийи ксариз республикада къайда тваз, экономика пайгардик кутаз, кIвалахдай цIийи чкаяр арадал гъиз гьар са рекьяй куьмекна кIанда. Хуьрерин, районрин администрацийрилай эгечIна гьукумдин вири къурулушра датIана анжах са чпикай фикирзавайбур ваъ, халкьдин дуланажагьдикай, республикадин гележегдикай фикирзавай руководителар хьана кIанда. ГьакI хьайила агьалийрин агьваллувални хъсан жеда.
Ильман Алипулатов,
Россиядин МедиаСоюздин Дагъустандин отделенидин председатель,
РД-дин Общественный палатадин член
