Гьар йисан 19-мартдиз чи уьлкведа Россиядин ВМФ-дин цин кIаникай фидай луьтквейра къуллугъзавайбурун югъ къейдзава.
Тарихдин делилри шагьидвалзавайвал, 1906-йисан 19-мартдиз Россиядин империядин военный флотда важиблу вакъиа кьиле фена: флотдик цин кIаникай фидай “Форель” луьткве ва гьакIни “Касатка”, “Сом”, “Осетр” субмаринаяр кухтуна. Идахъ галаз алакъалу яз, пачагь II Николаян буйругъдалди, цин кIаникай фидай луьтквейра къуллугъдай пешекарар гьазурдай чкани арадал гъана. Гьанлай инихъ 19-мартдиз цин кIаникай фидай луьтквейра къуллугъзавайбурун югъ къейдзава.
Ватандин ЧIехи дяведин йисара цин кIаникай фидай луьтквейри душмандин гимияр, луьтквеяр ва гьакI фашистарни терг авунин карда еке роль къугъвана. Абура хейлин дагъустанвийрини къуллугъна. Ленинграддиз фашистар гьахьунин къурху аваз акурла, Махачкъаладиз Кронштадтдай цин кIаникай фидай луьтквейра къуллугъдайбур гьазурдай С.Кирован тIварунихъ галай школа хканай. Ана 300-дав агакьна жегьил дагъустанвийри чирвилер къачунай ва абур гуьгьуьллувилелди фронтдизни фенай.
Чаз малум ва фронтдиз фейи Кронштадтдин школадин курсантрикай сад Кьасумхуьруьн районэгьли Садыкьов Абдула тир. Ада Балтийский флотдик акатзавай “Лембит” гимида къуллугъзавай. И гимидин кьилин везифайрик фашистрин цин винелай ва кIаникай фидай луьтквеяр, гимияр терг авун, абуру сирнавзавай рекьера минаяр эцигун тир. 109 суткада “Лембит” 7 сеферда гьуьлериз фена, душмандин гимияр къвезвай рекьерал 120 мина эцигна, 14 гими тергна. Зурба 4 гимидихъ сирнав хъийидай мумкинвал амукьнач.
“Лембит” гимида къуллугъзавай Абдул Садыкьова са торпедадал кхьенай: “Адольфаз Абдулан патай”. Гимидин командир Яков Ошеровича матросдивай хабар кьазва:
— Садыкьов, гьикI я, вун Адольфахъ галаз таниш яни?
— Эхь, амма — яргъалай хьиз. Гьавиляй за адаз дагъустанвийрин тIварунихъай пишкешни ракъурзава…
Гьелбетда, Садыкьован пишкеш вичин макьсаддив агакьна. Дяведин йисара душман терг авунин кардик еке пай кутур “Лембит” гимидин экипаждиз 1945-йисан 6-мартдиз Яру Пайдах орден ганай.
Россиядин ВМФ-да, цин кIаникай фидай луьтквейрин кьушунра алай вахтундани хейлин дагъустанвийри уьтквемвилелди къуллугъзава.
Хийир Эмиров
