Хасбулат Аскар-Сарыджадин — 120 йис

И йикъара Ахцегьрин машгьур музейда Хасбулат Аскар-Сарыджадин 120 йисан юбилейдиз талукь выставка ачухна. Ана Рагъ-экъечIдай патан классикадин скульптурадин искусстводин бине кутур зурба устаддин гъилин яратмишунар (Къ.Агъасиеван, Х.Тагьиран, дагъвидин ва маса скульптураяр), хсуси архивдай къиметлу документар, бубайрилай ядигар яз багьаз хуьзвай бязи затIар авай. Лишанлу мярекатда райадминистрациядин кьилин заместитель Вадим Агъасиева, Аскар-Са­рыджадин мукьва-кьилийри, аялрин  ярат­­ми­шунрин  кIва­лин, изобразительный искусстводин школадин, райцентрадин школайрин аялринни муаллимрин дестейри, чкадин СМИ-дин векилри ва мугьманри иштиракна.

СССР-дин художникрин Союздин член, “Да­гъустандин халкьдин художник”, “Да­гъус­тандин искусствойрин лайихлу деятель”, “Къазахстандин искусствойрин ла­йих­лу деятель” чIехи тIварарин ва “Знак Почёта” кьве ордендин сагьиб Аскар-Сарыджадин гила музейдин ядигарриз элкъвенвай шейэр­ къалуриз, скульптордин ла­йих­лувиле­ри­кай къейдиз сифте гаф рахуналди,­ выставка музейдин директор, РД-дин культурадин лайихлу работник Агьмед Дагъларова ачухна.

-Хасбулат Аскар-Сарыджа яратми­шун­рал рикI алай, медени, кьетIен бажарагъдин хизанда хьана, — рикIиз эсердай те­­гьерда суьгьбетна музейдин директорди­. — Адан буба Нуьгьбег Аскарова (1870-1958-й.) Ахцегьрин светский мектебда, Ставрополдин гимназияда ва Бакудин реальный училищеда чирвилер къачуна. 126 йисан яшариз акъатай чIехи буба Алискер Аскаров­ (1812-1938-й.) 1839 ва 1948 -йисара урусрин аскеррихъ галаз Ахцегьрин, Ахульгодин­ къелеяр хуьнин женгерин ва 1877-1878-йи­сара гьукуматдин аксина къарагъай халкьдин бунтарин иштиракчи тир. Урус, туьрк, араб чIаларал савадлу Нуьгь­бе­г­ милли музалатрал устадвилелди къугъ­вадай. Ам гьакIни лезгийрин сад лагьай художник хьизни малум я. Ихьтин бу­байрин веледар, невеяр тир вад хцикай (Юсуф, Асеф, Бейбулат, Хасбулат, Асланбег) ва пуд рушакай (Сефият, Саяд, Белла) искусстводин зурба устадар, бубайрин баркаллу крар давамарзавай халис ватанпересар хьана. Абурукай гьардакай кьилди рахун кутугнава…

Искусстводин рекьяй кьетIен бажарагъ авай Хасбулата вичин къуватар гьар жуьре хилера ахтармишна. ИкI, 1921-йисуз ам Москвадин консерваториядик экечIзава ва азад вахтунда яратмишунин экспедицияда халкьдин милли музыка кIватIиз, къайдадик кухтазва, шикилар чIугвазва. 1922-йисан гатун каникулриз вичин дуст Араби Же­малахъ галаз Баку, Тифлис шегьерра яратмишунин командировкайра чкадин меденият ахтармишзава, анра машгьур композитор Узеир Гьажибеговахъ, бажарагълу художникар тир Азимзаде Азимовахъ, Евгений Лансередихъ, Яков Николадзедихъ галаз гуьруьш жезва. 1923-йисуз музыкадин рехъ туна, Ленинграддин высший художественно-технический институтдик экечIзава. Гуьгъуьнлай Италияда пеше­карвилин тежриба къачуна, 1928-йисуз Ватандиз хтай устадди вичин вири чирвилер ва къуват Дагъустанда монументальный скульптура кардик кутуниз гузва. Махачкъалада — Махач­ Дахадаеваз, СтIал Сулейманаз, Гьамзат ЦIа­дасадиз, Рыбинскда — Владимир Лениназ, Ах­цегьа — Вален­тин Эмироваз, Алма-Ата ше­гьер­да — къазах халкьдин игит Амангельды Имамоваз къван­цикай атIана хкажнавай зурба памятникар (адаз монументальный яратмишунар 60-дав агакьна ава) гьадан гъилинбур я.

Парабуруз чидач, Хасбулат Сарыджа гьакI хъсан писатель ва публицистни тир. Адан къелемдикай “Кьве дуст”, “Кьакьан дагълар”, “Къизилгуьлер ва цацар” пьесаяр, “Хенжел ва шиш” повесть, гъвечIи гьикаяйрин кIватIа-лар, гьакI публицистикадин эсерар хкатна. Адан бязи эсерар, ингье (му­зейдин директорди автордин гъилин хатIарин чарар, папкаяр къалурна), къени чап тавуна ама…

Райадминистрациядин кьилин заместитель Вадим Агъасиева чи халкьдин дамах тир Хасбулат Аскар-Сарыджадин юби­лейдиз талукь тир девлетлу ва къешенг выставка тешкилунай вичин ва райондин кьиле авай ксарин патай музейдин коллективдиз ва мярекатда иштиракзавай вирибуруз сагърай лагьана. Вичин вахтунда уьлкведин культура, искусство, илим вилик тухуз, лезги халкь вири дуьньядиз машгьур авур Аскар — Сарыджа хьтин баркаллу ксар (Аллагьдиз шукур, абурал чун девлетлу я) рикIелай алуд тавунихъ еке метлеб авайди ва абурун чешнейралди акьалтзавай несил тербияламишун патал неинки са музейда, гьакI школайрани, вили­камаз хъсан гьазурвал акуна, мярекатар тешкилун лазим тирди къейдна.

— Рагьметлу Хасбулат даш (ими) зи ри­кIел­ са кIусни дамах гвачир, инсандин хатур къачуз, адаз вичелай алакьдай гьар са куьмек ийиз гьазур, пара къени къилихрин, сабурлу, гьа са вахтунда гъиле яратмишунин са кар авачиз кьарай текъведай итим яз алама. Ахцегьиз хтайла, экуьнахъ фад къарагъна, ам куьгьне магьлейра къекъведай, кимерал агъсакъалрихъ галаз ацукьна суьгьбетардай, КIелез хивел хкаж жедай. Гьакъикъатда­ни, хайи халкьдихъ рикI кузвай ватанперес тир. Къе ам рикIел хкизвай куьн пара кьадар сагърай,- лагьана­ Хасбулат Аскар-Сарыджадин хайи хтул, РД-дин лайихлу муаллим, зегьметдин ветеран Жумрид Дагъларова.

Мярекатдал гьакI Карачаево-Черкесия республикадин лайихлу художник, Ахцегьа Аскар-Сарыджадин тIварунихъ галай изобразительный искусстводин школадин директор Мегьамедзериф Гьажиев, скульптордин неве, Ахцегьрин ООШ-дин директор Мейрам Рамазанова ва маса ксар рахана.

Эхирдай мярекатдин иштиракчияр выставкадин экспонатрихъ галаз мукьувай таниш хьана, абур пара рази яз амукьна. Выставка вацран эхирдалди давам жеда.

Дашдемир Шерифалиев