Къайгъударвилин чешне
Дагъви дишегьлийрикай государстводин, партиядин, общественный деятелрин дережадиз акъатайбур са акьван гзаф туш. Абуру чпин хиве гьатай къуллугърин везифаяр баркаллудаказ тамамарна. Кьилди Роза Эльдарова къачуртIа, ада хейлин йисара ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин Председателвиле, СССР-дин Верховный Советдин Президиумда кIвалахна.
Вичихъ галаз санал зегьмет чIугур Уллубий Черкесовакай ада рикIел хкунра икI кхьена: “Республикада кар алай ва жавабдар къуллугърал хьайи ада, кIвалахдиз вичин вири къуватар, чирвилер гуз, намус, итимвилин тIвар вине кьуна, зегьмет чIугуна. Садавайни са чIавузни адан тIварцIихъ вижесуз, нагьакьан гаф лугьуз жедачир. КIевидаказ истемишдай, кьетIен принцип гвай итим тиртIани, ада садни вичикай бейкефардачир. ГьикI лагьайтIа, ам инсанвилин къени ерийралди девлетлу кас тир. Адан ивидик еке интеллигентвал, дамахсузвал квай. Ихьтин ерияр кIелуналди ва я маса гьерекатралди къачуз жезвайди туш. Абур я ава, я авач. Уллубий Черкесовичахъ абур авай. Ам чаз, адахъ галаз санал кIвалахзавайбуруз, инсанрин гьакъиндай къайгъударвилин, везифаяр тамамарунин жигьетдай михьивилин чешне тир. Ада вичин веледризни гьахьтин тербия гана”.
Дугъриданни, Ватандин ЧIехи дяведин йисара кьегьалвилер къалурайбурун, республикадин тIвар машгьур авур жемиятдинни сиясатдин ва государстводин деятелрин арада Уллубий Черкесова кьетIен чка кьазва.
У. Черкесов 1920-йисуз Докъузпара райондин Гарагърин хуьре дидедиз хьана. Школа куьтягьай гадади Буйнакск шегьерда авай “Дагконсерв” трестдин ФЗУ-да кIелун давамарна. Идалай гуьгъуьниз гарагъвиди Буйнакскдин педагогвилин техникум акьалтIарна ва ам Докъузпара райондин Макьарин школада урус чIалан муаллим яз кIвалахдив эгечIна. Са йисалай ам Чахчарин сифтегьан школадин заведующийвиле тайинарна.
Школа сифтегьанди тиртIани, чирвилер, педагогдиз талукь вердишвилер бес жезвачир. И кар кьатIай жегьил Дагъустандин муаллимрин институтдин физикадинни математикадин факультетдик экечIзава. Диплом гъиле гьатай гададиз 1940-йисуз Яру Армиядин жергейриз эверзава. Ахпа — дяве. Советрин уьлкве Гитлеран фашистрикай хуьнин дяве.
Фашистрин чапхунчийрихъ галаз тухвай женгера къалурай дирибашвиляй, жуьрэтлувиляй Уллубий Черкесов Ватандин дяведин II дережадин ордендиз, “Киев хуьнай”, “Германиядал гъалиб хьунай” медалриз лайихлу хьана. Гъалибвилик вичин пайни кутур кьегьал 1945-йисан октябрдиз хайи макандиз хквезва. Къизгъин женгера лигим хьанвай коммунист, офицер КПСС-дин обкомди гьасятда кIвалахдик кутазва.
Вахт пара четинди тир. Фашистрал гъалибвал къазанмишнавайтIани, гьар са хуьре, шегьерда, республикада зегьметдин, дяведин барбатIвилер алудунин женг давам жезвай. Итимар тIимил хьанвай колхозра, совхозра хуьруьн майишатдин суьрсет артухардай кIвалах тешкилун кьилин месэлайрикай сад тир. Черкесовни, гъилер къакъажна, и месэла гьялунив эгечIна. Обкомдин инструктор, ахпа партиядин Мегьарамдхуьруьн райкомдин, Ахцегьрин райкомдин 2-секретарь яз.
Дагъустандин обкомди 1949-йисуз ВКП(б)-дин ЦК-диз ракъурай чарче Докъузпара районда гьалар пара четинбур тирди къейднава. Ана дуьзгуьн кIвалах тешкилун У.Черкесовал тапшурмишна. Ада кьве йисуз райондин экономика пайгардик кухтуна. ГЭС эцигунин месэла гьялна, рекьер къайдадиз гъана, колхозра кIвалах вилик тухвана. Ихьтин крар виле такьуна амукьнач. Дагъустандин обкомди 1950-йисуз Черкесов ВКП(б)-дин ЦК-дин къвалав гвай кьилин партийный школадиз кIелиз ракъурна. Анай хтанмазди, коммунист КПСС-дин Ахцегь райкомдин 1-секретарвиле тайинарна. Са йисалай гзаф вахтунда ада чIехи райондиз регьбервал гана, багъманчивилин хел мадни вилик тухвана, яшайишдин месэлайриз гзаф фикир гана.
Кар алакьдай, гъавурда авай, агьалийрин гьакъиндай къайгъударвал ийизвай бажарагълу тешкилатчи чазни герек я лугьудай хьиз, 1964-йисуз КПСС-дин Дагъустандин обкомдин пленумдал ам обкомдин секретарвиле хкязава. Эхь, Черкесован алакьунар, чирвилер республикадизни герек атана. Жуьреба-жуьре месэлаяр гьялиз ам тефей район амукьнач. Фейи гьар са хуьре, майишатда, районда партиядин, государстводин органрин къарарар, истемишунар, вад йисан планар кьилиз акъудзавай гьал ахтармишун, кIвалахдиз кьецI гузвай татугайвилерай кьил акъудун ва абур туькIуьр хъийидай серенжемар кьабулун, куьмекар, меслятар теклифун гьар йикъан везифайриз элкъвена. Ругуд йис, гьатта гьяд йикъарани, зегьмет чIугваз акъатна. Кьилинди, ада республикадин агьалийрин патай гьакъикъи гьуьрмет къазанмишна.
Черкесов ДАССР-дин Верховный Советдин Президиумдин секретарвиле хкягъайла, гьуьрметрин сан мадни виниз акъатна. И идарадиз чпин месэлаяр, къайгъуяр, дердер гваз датIана агьалияр къвезвай эхир. Абур кьабулун, абурухъ яб акалун ва инсанвилелди куьмек гун гьар садалай алакьдай кар тушир.
1966-йисуз ДАССР-дин Министррин Советдин Председатель М.-С.Умаханован теклифдалди У.Черкесов ДАССР-дин халкьдин контролдин Комитетдин председателвиле тайинарна. И жавабдар ва четин къуллугъдиз ада вичин уьмуьрдин 18 йис серфна. Контролдин органрин хиве партияди ва государстводи кьетIен везифаяр тунвай. Комитетдин саки гьар са заседанидал государстводин низамдал, законрал амал тавур майишатрин, карханайрин ва маса идарайрин руководителрин кьисметар гьялуниз мажбур жезвай. Эхь, гьа чIавузни бязи руководителри чуьнуьхзавай, бюджетдин ва зегьметчийри къазанмишзавай пулар незвай, маса татугайвилериз рехъ гузвай. Черкесов гьар са дуьшуьшда месэладин гъавурда акьаз алахъзавай, ахпа, къарар акъудайдалай кьулухъ, гьайиф чIугван тийидайвал. А вахтунда халкьдин контролдин Комитетдиз агьалийрилай гзаф чарар къвезвай. Абуру чкайрал законсуз кIвалахар ийизвай руководителрилай кхьизвай. Гьелбетда, Уллубий Черкесов ва адан гъилик квай къуллугъчияр гьар са чарчив, арзадив мукьуфдивди эгечIдай ва ахтармишайдалай кьулухъ герек серенжемарни кьабулзавай. Анжах закондихъ, гьахълувилихъ галаз кьадайвал. Адан зегьметар, алакьунар себеб яз, республикада халкьдин контролдин маракьлу, нетижалу къурулуш тешкилнавай.
Ватанди Уллубий Черкесовичан баркаллу зегьмет лайихлувилелди къейдна. Адаз Зегьметдин Яру Пайдахдин (пуд), “Знак Почета” орденар, медалар гана, 30 йисуз адакай ДАССР-дин Верховный Советдин депутат хьана.
Къейд авун лазим я хьи, У.Черкесован къени, хъсан крар къе адан веледри давамарзава.
Нариман Ибрагьимов
