ЦIийи кьилелай

2030-йисалди здравоохраненидин сифтегьан куьмек агакьардай хилен (первичное звено) 29,9 агъзур объект цIийи кьилелай туьхкIуьр хъувун пландик кутунва. Идакай, уьлкведин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкодин гафарал асаслу яз, ведомстводин телеграм-каналди хабар гузва.

Чешмедин къейдерай гъавурда акьазвайвал, эхиримжи вад йисан къене медицинадин сифтегьан куьмек агакьардай хилен, регионрин дамаррин центрайрин ва онкологиядин къуллугъдин ОНМК-дин (острое нарушение­ мозгового кровообращения, инсульт) уьзуьрдикди начагъ­ агьалияр патал тир неврологиядин отделенийрин ма­териально-технический база лап виле акьадай къайдада мягькем хьанва. Здравоохраненидин сифтегьан куьмек агакьардай хилен 20 агъзур объектдикай гьар пуд лагьайди цIийи кьилелай туьхкIуьруник акат­нава.

Мурашкодин гафарай малум жезвайвал, и кар себеб яз тIимилбур  яшамиш жезвай чкайра авай яргъал тир, физ четин тир мулкара авай агьалияр патални медицинадин куьмек гъил агакьдайди жеда, яни медицинадин куьмек начагъ касдиз мукьва ийида.

Чешмеди гьакIни къейдзавайвал, 2018-2023-йисара рикIин операцийрин кьадар саки 32 процентдин гзаф хьанва, коронарный ивидин дамарриз ангиопластика (ангиопластика коронарных артерий) авунин кьадар лагьайтIа, — 49 процентдин.

Идалайни алава яз, чешмеди раижзавайвал, агъадихъ галай са жерге серенжемарни кьилиз акъуднава.

РикIинни дамаррин начагъвал артмиш хьунин жигьетдай еке хаталувал авай группадик акатзавай 2,8 миллиондилай виниз агьалийри пулсуз дарманар гьеле къачунва.

Региондин дережадин 221 ва медицинадин федеральный 69 тешкилат цIийи кьилелай тадаракламишунин серенжемар акьалтIарнава.

Онкологиядин 15 диспансер ва абурун цIийи корпусар эцигнава.

Медицинадин 16,4 агъзур тадарак кIвалахун патал кардик кутунва, абурун арадай яз — 1 агъзур «заланбурни», сифте нубатда — алай девирдин жуьредин «ускорителар», КТ ва МРТ-аппаратар.

Министрди гьакIни рикIел хкайвал, начагъ хьунин вилик пад атIудай чарайрихъ галаз алакъалу серенжемар (профилактика) ва диспансеризация – ибур сагъламвал хуьдай ва мягькемардай важиблу такьатар я.

Хабар гузвайвал, алай йисан анжах 10 вацран къене 83 миллиондилай гзаф агьалийри профилактикадин серенжемра иштиракна.

Артух хьун вилив хуьзва

РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводи 2024-йисуз АПК-дин продукция гьасилунин хиле вилик финин хъсан ериш хуьн гуьзлемишзава. Идакай, ведомстводин пресс-къуллугъдал асаслу яз, Интерфакс изданиди кхьизва.

Чешмеди къейдзава хьи, Росстатди хабар ганвайвал, алай йисан октябрдин вацра уьлкведа хуьруьн майишатдин продукция гьасилун йисан гьисабдалди 11,7 процентдин агъуз аватнава, 10 вацра лагьайтIа — 3,8 процентдин.

Гьа са вахтунда хуьруьн майишатдин министерстводин делилралди, алай йисан гьавадин четин шартIаризни килиг тавуна, санлай къачурла, хуьруьн майишатдин асул магьсулрин бегьер яргъал йисарин юкьван гьисабдин (среднемноголетних) рекъемрилай агъуз тахьун вилив хуьзва, аграрийри алай девирдин технологияр ишлемишун себеб яз. Къейдзавайвал, гьасилнавай техилдин, чIемедин, шекердин кьадарди къенепатан базар тамамдаказ таъминарзава, гьакIни гьам хаммал, гьамни гьялдай продукция экспортдиз ракъуриз хьунин мумкинвални хуьзва. Къейдзавайвал, йисан нетижайралди саки 1,7 миллион тонн майваярни куьлуь емишар кIватI хъийи­да. Им эхиримжи 5 йисан юкьван гьисабдин ре­къем­дилай гзаф я.

Алай йисуз картуфрин бегьер 2022-йисан дережада аваз хьун вилив хуьзва – 7,3 миллион тонн. Санлай къачурла, салан майваяр кIватI хъувунин кьадар 7,7 миллион тонндикай ибарат жеда, абурун арадай яз — 1,6 миллион тонн кIевирнавай накьвадин (закрытый грунт) бегьер. Им уьлкведин тарихда виридалайни еке рекъем жеда.

Дуьгуьдал ва соядал (пахлайрин жинсиникай тир набатат) гьалтайла, тарихдин рекордар вилив хуьзва.

Чешмеди раижзавайвал, алай вахтунда аграрийри зулун тумар цунин кIвалах давамарзава. Виликамаз кьунвай делилралди, и умуми майданар шазан дережадихъ галаз кьадайбур жеда. Ида 2025-йисан бегьер патал хъсан бине тешкилда.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов