Виликди физва

Уьлкведа аялрин духтурханайрин­ ва поликлиникайрин материально-тех­ни­чес­кий база мягькем жезва. ИкI, 2018-йисалай инихъ чпихъ метлеб авай 40 объект (абурукай 21 «Здравоохранение» милли­ проектдин сергьятра аваз) кIвалахун патал вахканва. РФ-дин здравоохраненидин министр Михаил Мурашкодин док­ладдал асаслу яз, ихьтин делилар ведомстводин телеграм-каналди раижзава.

Кьилди къачуртIа, чиновникди къейдзавайвал, алай вахтунда гьар са «сифтегьан звенодин» медицинадин тешкилатди аялриз куьмек гудай алава тадаракар къачунва.

Хабар гузвайвал, аялрин медицинада­­ начагъвилин вилик пад кьадай серенжемар кьиле тухунин (профилактика) хелни­ артмиш жезва. ИкI, 2024-йисуз 60 процентдилай гзаф аялар медицинадин жигьетдай ахтармишна ва диспансеризация кьиле тухвана. Идалайни алава яз, «нео­натальный скринингдин» гегьенш прог­рам­­мани кардик ква. ГьакI­ни 1-дережадин шекердин уьзуьр авай аялрин сагъламвал мягькемар хъувунин­ серенжемдал гуьзчивалдай проектни уьмуьр­диз кечирмишнава.­

Чешмеди раижзавай делилрай малум жезвайвал, винидихъ тIвар кьунвай мярекатрилай гъейри, аялрин медицинадиз талукь яз уьлкведа маса серенжемарни кьиле тухузва.

Артух жеда

Гьукуматди тестикьарнавай къарардалди 2026-йисан 1-январдилай агьалийривай ва тешкилатривай вири электросет­рин компанийриз (чпин майишатар — ред.) электроэнергиядалди таъминардай сет­рик кутун патал «Госкъуллугъар» порталдай арзаяр гуз жеда. Идакай РФ-дин гьукуматдин телеграм-каналди хабар гузва.

Къейдзавайвал, и карди электросет­рик кутунихъ галаз алакъалу технологиядин серенжемар регьятарда ва абур тади гьалда кьилиз акъуддай мумкинвал гуда. Гьа са вахтунда телда вичикай ихтилат физвай и серенжемдикай нивай менфят къачуз жедатIа, гьамни къалурнава:

— дачадин ва яшайишдин кIвалер эцигзавай агьалийривай;

— чпи яшамиш жедай (жилой), яша­йишдин (социальный), промышленный ва маса объектар хкажзавай эцигунардай карханайривай.

Чешмеди кхьизвайвал, 2022-йисалай инихъ уьлкведа электросетрик кутуниз талукь арзаяр «Госкъуллугърин» порталдай гудай мумкинвал хьанва. Амма ихьтин арзаяр анжах электросетрин лап еке тешкилатриз ракъуриз жезва, умумидаказ вири компанийриз — ваъ. Хабар гузвайвал, гила 2026-йисалай и серенжем электросетрин вири карханайриз талукь жеда.

Къейдзавайвал, гьа са вахтунда агьалийрихъ электросетдин офисдиз фена ва я тешкилатдин сайтда арза гудай мумкинвални амукьда.

60 миллиард ­ракъурда

2030-йисалди «Сагъламвал хуьдай цIийи технологияр» милли проектдиз бюджетдай ракъурдай пулдин такьатрин кьадар саки 60 миллиард манатдикай ибарат жеда. Идакай, махсус чешмедал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Къейдзавайвал, генани 150 миллиард манат алава яз бюджетдилай къецяй тир чешмейрай, гьакI тешкилатрин хсуси такьатарни желб авун пландик кутунва.

Хабар гузвайвал, вичикай ихтилат физвай милли проект мукьвал девирда тестикьарун вилив хуьзва.

РикIел хкин, виликдай чна, Гьукумат­дин телеграм-каналдал асаслу яз, «Сагъламвал хуьдай цIийи технологияр» цIийи милли проект гьазурунин кIвалах акьал­тIарзавайдакай хабар ганай.

Чешмеди кхьизвайвал, вичикай ихтилат физвай милли проектдик, виликамаз кьунвай делилралди, федеральный вад проект акатда. Абурун сергьятра аваз медицинадин илим вилик тухунин, дарманрин жуьреяр, уьлкведин мулкарал продукция акъудун патал хсуси карханаяр арадал гъун ва медицинадин хилез талукь тир маса серенжемар кьилиз акъудун фикирда кьунва.

Ери хъсанди я

Вири уьлкведа 32 миллион тонн техил ахтармишайдалай кьулухъ тайин хьанвайвал, 2024-йисан къуьлуьн бегьердин ери, алатай йисав гекъигайла, хкаж хьанва. Идакай, техилдин еридиз къимет гудай Центрадин векилдин гафарал асаслу яз, «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Кьилди къачуртIа, чешмеди къейдзавайвал, мисал яз, 3-классдин къуьл, алатай йисан и вахтунив гекъигайла, 5 процентдин гзаф хьанва. Адан гафаралди, ахтармишунар авурдалай кьулухъ (малум хьайивал), санлай къачурла, 2024-йисан 26-августдин делилралди, умуми гьисабдикай 3-классдин къуьл — 25 процент, 4-классдинди — 51 процент ва 5-классдинди 24 процент хьанва.

Дегиш ­жеда

Алукьдай йисалай уьлкведа 1-группадин набутрихъ ва чпин яшар 80-дав агакьнавай агьалийрихъ гелкъуьнай гузвай вып­латайриз талукь къайда дегиш жеда. Идакай СФР-дин (Россиядин яшайишдин фонд) сайтда хабар гузва.

ИкI, чешмеди къейдзавайвал, 2025-йисан 1-январдилай Яшайишдин фондуни винидихъ тIвар кьунвай категориядик акатзавай агьалийрин пенсийрал 1200 манат алава хъийида. Хабар гузвайвал, и «алава такьатар» чебни гьар йисуз пенсийрихъ галаз санал индексацияни ийида.

СФР-дин делилралди, алай вахтунда 1-группадин набутрихъ ва чпин яшар 80-дав агакьнавай агьалийрихъ гелкъвезвай ксари 1200 манатдин кьадарда аваз пулдин такьатар къачузва. И выплатаяр гелкъезвай касди арза кхьиналди тайинарзава (нихъ гелкъвезватIа, гьада «гъиливди кхьенвай тестикьарунни» галаз). Выплата вич лагьайтIа, нихъ гелкъвезватIа, гьа касдин пенсиядихъ галаз санал гузва.

Гила алукьдай йисалай и выплатаяр­ ихьтин къайдадалди тайинарунин ва абур гунин кIвалах акъвазда. Адан чкадал Яша­йишдин фондунин 1-группадин набутрин ва яшар 80-дав агакьнавай агьалийрин пен­­сийрал 1200 манат автоматический къайдада алава хъийида. Пенсионерриз чпиз санизни арза кхьинин лазимвал жедач, я абурухъ гелкъвезвай касдин гьа­къин­дай делилар агакьарунни герек къведач.

СФР-ди хабар гузвайвал, аял чIава­лай 1-группадин набутар тирбурухъ «гел­къвезвай» ксариз 1200 манатдин кьадарда аваз гузвай выплатайриз талукь къайдани винидихъ къалурнавай тегьерда де­гиш хъжеда (иник чпин аялар гъвечIи чIа­валай 1-группадин набутар тир аялрихъ гелкъвезвай диде-бубаяр ва къаю­мар акатзавач). Ведомстводи рикIел хкизвайвал, и выплата (1200 манат) чеб зегьмет­диз къабил тир, кIвалахдик квачир «гелкъвезвай» ксариз гузвайди я, (иник аялрин диде-бубаяр акатзавач).

Къейдзавайвал, 2025-йисан 1-январ­дилай и выплатани гъвечIи чIавалай 1-груп­падин набут тир аялдин пенсиядал адахъ «гелкъуьнай» гузвай алава пулдин такьат хьиз элягъ хъийида.

Гьа са вахтунда СФР-дин телда кхьизвайвал, аял чIавалай 1-группадин набутар­ тир веледрихъ гелкъвезвай диде-бу­бай­риз, къаюмриз 10 агъзур манатдин кьадарда аваз гузвай выплатайриз и дегишвилер талукь туш. Абуруз и пулдин такьатар гунин къайда гьа виликан жуьреда амукьда.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов