Индиядиз ­ракъурзава

Урусатни Индия гележегда Индиядиз кайи къванцин цIивин тухунин кьадар артухардай мумкинвилер ахтармишунин ва гьакIни и уьлкведиз антрацит (цIивиндин са жуьре) экспорт авуниз талукь гележегдин планар гьялунин гьакъиндай меслят хьанва. Идакай «Интерфакс» изданиди хабар гузва.

Къейдзавайвал, алатай финансрин йисуз (и муддат 2023-йисан 1-апрелдилай 2024-йисан 31-мартдалди давам жезва) Урусатди Индиядиз кайи къванцин цIивин рекье тунин кьадар 6,4 миллион тонндал кьван артухарна, йис идалай вилик и рекъем 2,3 миллион тонндиз барабар тир.

Хабар гузвайвал, 2024-йисуз Индиядиз цIивин импорт авунин кьадар 10 йисан къене виридалайни чIехи рекъемдив, санлай къачурла, 58 миллион тонндив агакьнава. Чешмеди гъизвай делилралди, виридалайни гзаф цIивин Индиядиз ракъурзавай уьлквейрин сиягьда Урусат пуд лагьай чкадал ала.

ЦIийи хъийида

Уьлкведа «Хатасуз ерилу рекьер» милли проектдин сергьятра аваз, инсанар яшамиш жезвай гъвечIи хуьрериз фидай рекьер цIийи хъийида. Идакай, вице-премьер Марат Хуснуллинан гафарал асаслу яз, РФ-дин Гьукуматдин сайтда хабар гузва.

ИкI, чиновникдин гафаралди, алай йисуз кIвалахрин программадик 5 агъзурдалай виниз объектар кутунва. Адан гафарай малум хьайивал, хуьрериз гьахьдай ва райондин центрайрихъ галаз алакъа­лу рекьерин участокар цIийи хъувуниз кьилдин фикир гузва.

Къейдзавайвал, кьилди къачуртIа, алай йисуз 18,7 агъзур километрдин кьадарда аваз гьам региондин, гьамни чкадин рекьерин сетар нормативди истемишзавай къайдадиз хкун пландик кутунва. И кIвалахрик хуьрерин рекьерни акатзава.

Чешмеди кхьизвайвал, Росстатдин делилралди, 2024-йисан 1-январдин ре­къемдалди уьлкведин хуьрера яшамиш жезвай агьалийрин кьадар 36,62 миллион касдиз барабар я. Гьа са вахтунда, РФ-дин улакьрин министр Роман Старовойта къейдзавайвал, Урусатда 145 агъзурдалай виниз хуьруьн чкаяр ава, амма абурукай анжах 106 агъзур чкада региондин умумидаказ ишлемишдай рекьерин сетрихъ галаз алакъалу ийизвай рекьерин винел пад кIеви къат алайбур я. Гьавиляй ведомстводин кIвалахдин кар алай хилерикай сад хуьруьн рекьер вилик тухун я. Адан гафаралди, и макьсаддив агакьариз куьмек гузвай кьилин алат  «Хуьруьн мулкар комплекснидаказ вилик тухун» тIвар алай гьукуматдин программа я. Алай йисуз и серенжемдин куьмекдалди 192 объект вахкуда.

Идалайни алава яз, Федеральный рекьерин агентстводин руководителдин заместитель Игорь Костюченкоди къейдзавайвал, 2024-йисуз, «Хуьруьн мулкар комплекснидаказ вилик тухунин» прог­раммадин сергьятра аваз, 484 километр­дин рекьер кIвалахун патал вахкуда. Адан гафаралди, 2021-йисалай 2023-йисалди, санлай къачурла, гьукуматдин программадин сергьятра аваз, эцигнавай, цIийи къайдада туьхкIуьрнавай ва туькIуьр хъувунвай хуьрерин рекьерин кьадар 800 километрдив агакьнава.

Кьадар артух хьанва

РФ-дин энергетикадин министерст­водин делилралди, догазификациядин прог­рамма кардик акатайдалай инихъ чпиз газ тухун патал кIвалин майишатрилай 1,7 миллион арза атанва. Идакай РФ-дин  Гьукуматдин сайтда хабар гузва.

Чешмеди къейдзавайвал, кьилди къа­чуртIа, 2024-йисан 2-кварталда газдик кутун патал атанвай арзайрин кьадар, 1-кварталдив гекъигайла, 35 процентдин гзаф я — 110,5 агъзур арза. Хабар гузвайвал, атанвай арзайрикай саки 84 агъзур кьабулнава, 1-кварталдин делилрив ге­къигайла, и рекъемни 22 процентдин виниз акъатнава.

Чешмеди кхьизвайвал, кутIуннавай икьраррин кьадар, санлай къчурла, 1,3 миллиондив агакьнава. Им кьабулнавай арзайрин умуми гьисабдикай 96 процент я. Къейдзавайвал, 998 агъзур икьрардин бинедаллаз газ участокрин сергьят­рал кьван тухванва, кудайди 600 агъзур кIвалив агакьарнава.

Виликдай чешмеди 2024-йисуз чпиз яшайишдин рекьяй тайин кьезилвилер талукь агьалийрин кIвалер газдин сетрик кутун патал федеральный бюджетдай алава яз 1 миллиард манат пулдин такьатар ракъурдайдакай хабар ганай.

Гьукуматдин сайтдин делилралди, пул­дин такьатар 57 регионди къачуда. И серенжемдин куьмекдалди программа­дин иштиракчийриз тадаракар къачуниз ва кIвал газдин сетрик кутуниз талукь кIвалахар кьиле тухун патал субсидияр гуда. Хабар гузвайвал, куьмек яз гузвай пулдин такьатрин кьадар агъа кIан 100 агъзур манатдиз барабар жеда.

РикIел хкин, яшайишдин газифика­циядин программадив 2021-йисуз га­тIун­най. 2023-йисан февралдилай гьукумат­ди­ яша­­йишдин рекьяй тайин кьезилвилер (льготы) талукь агьалийриз абуру газ учас­­токдал гъунин ва ам кIвалик кутунин серенжемриз ийизвай харжийрин са кьадар пай субсидияр хьиз гузва.

10 йисалай гуьзгуь ахкъудна

Кировдин областдин клинический духтурханадин хирургри 53 йисан яшда авай итимдин къеняй цIуд йисалай гзаф вахтунда ана аваз хьайи гуьзгуьдин кIус ахкъудна. Идакай РФ-дин здравоохраненидин министерстводин сайтда хабар гузва.

Чешмеди кхьизвайвал, 53 йисан яшда авай агьалиди пакун тIваларин кIаникай хьиз къулайсузвал гьисс ийиз цIуд йисалайни гзаф вахт тир. Эхирни ада медицинадин куьмек тIалабун кьетIна. Гьа икI, КТ-ди (компьютерная томография) къалурайвал, итимдин лекьинин (печень) эрчIи пата 9 сантиметр алай гуьзгуьдин кIус аваз хьана. Къейдзавайвал, агьалидивай и затI вичин къенез гьикI хьана акъатайди ятIа ва вичиз виликдай хасаратвал хьайиди яни, тушни рикIел хкиз хьанач.

Пешекаррин гафарай малум жезвайвал, хъсан хьана гена бедендиз аватай затIунин нетижада анаг иринламиш хьанач.

Хирург Игорь Попырина къейдзавайвал, эндоскопический монитордал хци къерехар квай 88 мм-дин гуьзгуьдин кIус акурла, абур тажуб хьана амукьна. Операция ийидайла, малум хьайивал, бедендиз аватнавай «патан затI» тканрикай туькIуьр хьанвай «капсуладин» къене гьатнавай ( и кар себеб яз, анаг иринламиш ва маса пис нетижар тахьана амукьна — ред.).

Хирургдин гафарай гъавурда акьазвайвал, бедендиз ихьтин кар тIебии я: адан тканрик «патан затI» акатайла, махсус процессар кьиле финикди къенез аватнавай шей элкъуьрна кьадай хъуьруьш (оболочка) арадал къвезва, и карди а «затI» сагълам тканривай къакъудзава.

Хабар гузвайвал, лапароскопический къайдада авур и операция саки кьве сятда давам хьана. Кировдин ОКБ-дин духтурри агьалидин лекьинай гуьзгуьдин кIус ахкъудунихъ галаз сад хьиз, операция вични бедендал дерин гелер аламукь тийидай жуьреда кьиле тухвана.

Гьазурайди — Муса  Агьмедов