Рекьер туькIуьр хъувунва

2023-йисан эхирдалди уьлкведа 180 миллион квадратдин метрдив агакьна рекьер туькIуьр хъийида. Идакай, вице-премьер Марат Хуснуллинан гафарал асаслу яз, «Rg.ru» изданиди хабар гузва.

Чиновникдин гафаралди, икьван гзаф рекьер туькIуьр хъувун виликдай уьлкведин вири тарихда кьилиз акъудиз тахьанвай кар я.

Идалай вилик Марат Хуснуллина журналистриз ихтилат авурвал, алай вахтунда регионрин рекьерикай анжах 50 процент къайдадик ква, амай рекьерал туькIуьр хъувунин кар ала.

Хуснуллина гьакIни къейд авурвал, эцигунардай хел уьлкведин яшайишдинни экономикадин рекьяй вилик финин кардин башчи (локомотив) я. Адан га­фаралди, эцигунардай, ЖКХ-дин ва адахъ галаз алакъалу хилера, санлай къачурла, саки 12 миллион касди кIва­лахзава.

Туьркиядай къачузва

Россиядин агьалийри сентябрдин вац­ра Туьркиядай юзан тийидай 722 эменни (недвижимость) маса къачунва, и карда абур амай уьлквейрин агьалийрилай вилик акатнава. Идакай, статистикадин милли институтдал асаслу яз, ТАСС-ди хабар гузва.

Кьвед лагьай чкадал Ирандин агьалияр ала (327 кlвал), пуд лагьай чкадал – Иракдин векилар (191 кlвал).

Изданиди къейдзавайвал, и уьлкведа кlвалер гзафни-гзаф Анталия ва Стамбул шегьеррай маса къачузва.

Пешекаррин меслятар

Россиядин глаукомный обществодин президент, РАН-дин профессор Евгений Егорован гафаралди, уьлкведа гьар йисуз виш агъзур кас глаукомадин уьзуьрдикди начагъ жезва, абурун кьадар артух хьунни мумкин я.

«РГ» чешмеди хабар гузвайвал, санлай къачурла, и азардикди уьлкведа 1,3 миллион кас начагъ я, пешекаррин делилралди, вад виш агъзур касди чпихъ и уьзуьр авайдал гьич шакни гъизвач. Дуьньяда, санлай къачурла, 60-далай 100 миллиондив агакьна агьалийрихъ глаукомадин начагъвал ава. Гьа са вахтунда вилерин экв квахьнавай кьван ксарин умуми гьисабдикай 40 процент инсанрин буьркьуьвал и фендигар азар себеб яз арадал атанвайди я.

Жув ва гьакIни жуван багърияр ихьтин четин уьзуьрдикай гьикI хуьн лазим я? Изданида чапнавай Н. Иринадин макъалада «Пресс-ROOM — Глаукома:­ начагъ вил начагъ беденда» проектдин сер­гьятра аваз уьлкведин офтальмологри гузвай меслятар гъизва. Ана къейдзавайвал, эгер тайин тир къайдайрал, духтуррин теклифрал амал авуртIа, вилерин экв квахьунин кар яргъал йисаралди кьулухъ ягъиз жеда. Агъадихъ чна кIелзавайбурун фикирдиз авторди хкянавай пуд меслят гъизва.

1. Гьар йисуз вилер ахтармиша

Гзаф вахтара и уьзуьр са кьадар яшариз акъатайла пайда жезва, амма ам жегьилрихъ, гьатта аялрихъни галукьзава­. РГО-дин президент Евгений Егорова къейдзавайвал, и уьзуьрдик вучиз начагъ­ жезвайди ятIа, духтурривай къенин йи­къал­ди тайинариз хьанвач. Амма а начагъвилин къурху арадал атуник ихьтин делиларни акатзава: яшар, хизандин генетика, раса, вилерал гуж акьалтун, дамаррин начагъвал.

Макъалада къейдзавайвал, йиф-югъ талгьана, яни суткайралди компьютердихъ, гаджетрихъ ацукьзавай, давление, шекердин азар хьтин уьзуьрар авай ксар ва гьакIни катаракта ва вилерин маса начагъвилер авай инсанар глаукомадик начагъ хьунин къурху екеди я. Гьаниз килигна, вилер вахт-вахтунда ахтармишна кIанда, гьатта инсанди вичин вилерин экв хъсан яз гьисс ийизваз хьайитIани. Пешекар духтурди вилерин давление алцумун ва сетчаткайрин гьал ахтармишун лазим я. Амма статистикади къурху кутазва: йи­салай-суз офтальмологрин патав физвай ксарин кьадар тIимил жезва.

2. Сагъариз эгечIнатIа, и кар гадармир

Пешекарри хиве кьазвайвал, глауко­ма гьелелиг тамамдиз сагъар хъийиз алакьзавачтIани, амма гьал авайдалайни чIур хьунин йигинвал явашардай дарманар акъуднава, абурукай менфят къачуналди, вилерин экв яргъалди хуьз жеда. Эгер диагноз вахтунда эцигнаватlа ва азар сагъарунив эгечIнаватlа – мичIивал пайда хьун цIуд йисаралди кьулухъ ягъиз­ жеда. Им фендигар начагъвал я, вучиз­ лагьайтIа, ам тIал галачирди я. Амма вилериз стIалар гьар юкъуз вегьин герек я, и карни яргъал йисара кьиле тухвана кIанда, гьатта хъсан патахъ дегишвал авайди гьисс тийиз хьайитIани, вучиз лагьайтIа и серенжемдин кьилин макьсад гьал пис хьунин йигинвал явашарун я. Къейдзавайвал, алай вахтунда­ ерилу дарманар гзаф аватIани, гьатта лап жавабдар ксарини сагъарунин, вилерихъ гелкъуьнин крар анжах са йисуз кьиле­ тухузва. Ахпа галатзава, дарманар кьабулунин кар гадар хъийизва ва вахт-вах­тунда духтурдин патав хъфизвач. Жув-жував икI къайгъусуздаказ эгечIуни чIуру нетижаяр арадал гъизва. Офтальмолог­ри къейдзавайвал, гьикьван фадамаз глау­кома авайди тайин хьайитIа, гьакьван ам сагъарунин серенжемар тухуни хъсан нетижани гуда.

3. Вилерин экв, вири беден хьиз, хуьн лазим я.

И начагъвал арадал татун ва я та­хьай­тIа ам галукьунин кар яргъал аватун патал гьар са кас вичин беден хъсан гьалда хуьнин, дамаррин сагъламвилин­ къай­гъу­да хьана кIанда. ТIуьнин, гуж акьалтунин, герек кьадар ахвар авунин месэлаяр ва кIвалахдай, ял ядай вахтар къайдадик кутун лазим я. Иллаки пIапIрус чIу­гуникай къерех хьун меслят къалурзава, вучиз лагьайтIа пIапIрусдин гумада авай зиянлу затIари дамарриз пис патахъай таъсирзава, иллаки гъвечIи капиллярриз — абуру чи вилериз ем гузвайди я.

Глаукомадин начагъвал авай кас вичив генани къайгъударвилелди эгечIна кIан­да. Мисал яз, агъур затIар хкажунал сер­гьят эцигна кIанда, сала, багъда кьил агъузна кIвалахна виже къведач, къати аяз авай вахтунда къецел экъечIуни­кай кьил къакъудун лазим я. ГьакIни дух­тур­дин­ маса меслятрални амал авуна кIанда­.

Къайгъударвал — макьсад яз

Уьлкведа вири ятарин объектрин гьа­къиндай малуматар авай Сад тир информационный такьат арадал гъида. Идакай ТАСС-ди хабар гузва.

Къейдзавайвал, гьукуматди кардик кутазвай и ресурсда уьлкведин вацIарикай, вирерикай ва чилин кIаник квай ятарикай тамам ва гьакъикъи делилар хьун лазим я. И база арадал гъуни ятарин игьтиятрив (запасрив), иллаки хъвадай цин чешмейрив, къайгъударвилелди эгечIуниз куьмекда. Асул гьисабдай, ихьтин къарар уьл­кведин ятарикай ибарат девлетар нетижалудаказ ишлемишун патал кьабулнавайди я, гьикI хьи, и карди гьам экономикадиз, гьамни агьалийрин яшайишдин гьалдиз хъсан патахъай таъсирзава.

Гьазурайди – Муса  Агьмедов