Куьмекар, анжах шартIуналди…

Мукьвара Минеральные Воды шегьерда Кавказдин инвестицийрин выставкадин сергьятра аваз кьиле фейи багъманчивилиз талукьарнавай сессиядал РФ-дин хуьруьн майишатдин министерстводин набататчивилин рекьяй кардик квай департаментдин директор Роман Некрасова къейд авурвал, уьлкведин багъманчийрихъ алай йисан кьвед лагьай паюна субсидияр къачудай мумкинвал жеда, анжах са шартIу­налди: цазвай къелемар чкадинбур (отечественные) хьана кIанда. Идакай “Финмаркет.ру” чешмеди хабар гузва.

Ада къейд авурвал, алай вахтунин шар­тIара уьлкведихъ цадай материалрин ва къелемлухрин хсуси бине хьун важиблу я. И кардихъ галаз алакъалу яз, ада ре­ги­он­рин гьукумрин векилриз багъманчийриз ихьтин куьмек гун патал эвер гана: абуру чпин кIвалахдин сергьятра аваз вири магьсулрин, абурун арадай яз емишринни куьлуь емишрин (плодово-ягодные), селекциядинни тумарин центраяр арадал гъун патал харжнавай такьатар эвез хъуву­нин кьадар 20-далай 50 процентдал кьван хкажин.

Роман Некрасован гафаралди, им Кеферпатан Кавказдин федеральный округдин багъманчияр патал къелемлухрин ва къе­­лемрин лап хъсан бинеяр арадал гъунин­ ­карда вижевай мумкинвал я. Куьмекдин­ се­ренжем кьве йисуз давам жеда. Се­лек­ция­динни тумунин набататрин центраяр эци­гун­, махсус техника маса къачун патал харж авур такьатрин са пай федеральный бюджетдин гьисабдай эвез хъийиз же­да. Ана са­налди тир куьмек агакьарунин (софи­нан­сирование) кьадар 1 процентдиз барабар я.

2,9 процентдин артух хьанва

Уьлкведа хуьруьн майишатдин затIар арадал гъунин кьадар алай йисан январдилай мартдалди, алатай йисан и вахтунив гекъигайла, 2,9 процентдин хкаж хьанва ва абурун къимет 930, 9 миллиард манатдив агакьнава. Идакай, Росстатдин ма­тери­алрал асаслу яз, ТАСС-ди хабар гузва.­

ИкI, ведомстводин рекъемра къейдзавайвал, хуьруьн майишатдал машгъулбуру (иник хуьруьн майишатдин тешкилатар, КФХ-яр, гьакIни агьалийрин хсуси майишатар акатзава) гьасилнавай суьрсетдин умуми  кьадарди 2023-йисан мартдин вацра кардик квай къиметралди, виликамаз кьунвай рекъемралди, 21,2 миллиард манат ва алай йисан 1 кварталда лагьайтIа, 930, 9 миллиард манат тешкилнава.

Алай йисан мартдин нетижаяр къа­чуртIа, 2022-йисав гекъигайла, цIи хуьруьн майишатдин затIар гьасилунин кьадар 3,3 процентдин артух хьанва.

Статистикадин делилралди, 2023-йисан мартдин эхирра уьлкведа чIехи карч алай гьайванар, санлай къачурла, 17,8 мил­лион (им алатай йисан и вахтунив гекъи­гайла, 0,8 процентдин тIимил я) авай. Абурун арадай яз, калерин кьадарди — 7,7              (- 0,6%), хиперин ва цIегьерин — 21,2, къуша­рин — 55, 7 миллион (+1,9%) тешкилзава.

ГьакIни ТАСС-ди Росрыболовстводин телеграм-каналдал асаслу яз хабар гузвайвал, 2023-йисан 1-кварталда балугъдин суьрсет, 2022-йисан и вахтунив гекъигайла, 9 процентдин артух хьанва.

Ведомстводи къейдзавайвал, Росстатдин делилралди, 2023-йисан январь-март варцара балугърин суьрсетар гьасилунин кьадар 1,2 миллион тонндив агакьнава. Им, алатай йисан и девирдив гекъигайла, 98 агъзур тонндин ва я тахьайтIа, 9 процентдин гзаф я.

ВОЗ-дин малумат

ВОЗ-ди (Всемирная организация здравоохранения) COVID-19 тIегъуьндихъ галаз алакъалу яз кардик кутур адетдиндалай къецеяй тир кьетIен гьал (чрезвычайная ситуация) къуватдай вегьенвайди малумарнава. “РГ”-ди хабар гузвайвал, идакай 5-майдиз тешкилатдин кьил Тедрос Аданом Гебрейесуса лагьана.

4-майдиз ЧС-дин комитетди 15-сеферда яз гуьруьш кьиле тухвана ва анал ВОЗ-дин кьилиз виридуьньядик къалабулух кутазвай COVID-I9 тIегъуьндихъ галаз алакъалу яз кардик кутур кьетIен гьал (ЧС) къуватдай вегьин меслят къалурна.

“Зун рази хьана и меслятдихъ галаз, — лагьана ВОЗ-дин кьили Женевада кьиле фейи конференциядал. — Еке умуд кваз за COVID-19 еке кьетIен гьал (ЧС) хьиз къуватда амачирди къейдзава”.

Гебрейесуса генани гъавурда турвал, тIегъуьндин статус къуватдай вегьин коронавирус чукIунин хаталувал ерли авач ла­­гьай­ чIал туш. Ада гьакIни 3 йисалай артух муьгьлетда и вирусдикди 20 миллиондилай­ гзаф инсанар кечмиш хьайиди рикIел хкана­.

COVID-19 тIегъуьндихъ галаз алакъалу яз виридуьньядин дережада здравоохраненидин хиле кьетIен гьал кардик кутунвайдакай 2020-йисан 30-январдиз малумарнай. Сифте яз ихьтин азар акатунин дуьшуьш 2019-йисан декабрдиз Китайдин Уханда тестикь хьана, ЧС-дин статус пандемияди 11-мартдиз къачунай.

КьетIен гьал (ЧС) къуватдай вегьин Урусат патал вуч лагьай чIал ятIа ва гила са гьихьтин ятIани дегишвилер кьиле фи­датIа чирун патал  “РГ”-ди уьлкведин здравоохра­ненидин министерстводивай ва Роспотребнадзордивай гъавурда тун тIа­лабна.

Уьлкведин здравоохраненидин министрдин заместитель Алексей Кузнецова къейд авурвал, тIугъвал акьалтIнавайди ма­лумарнаватIани, уьлкведин духтурри коронавирусдикди начагъ хьанвай ксариз медицинадин жигьетдай куьмек гунин кар тамамдиз кьилиз акъудзава. Гьайиф хьи, вирус гьеле къекъвезма ва къурхудик квай ксариз (яшлубуруз, хронический начагъвилер авайбуруз) талукь яз профилактикадин серенжемар кьиле тухун давамарзава.

Роспотребнадзордини, вичин нубатда, COVID-19 генани чукIун тавун патал тIе­гъуьн­дин гьал гуьзчивилик кутун давамарзава.

Духтуррик къурху кутазва

СМИ-ди, уьлкведин здравоохраненидин министерстводал асаслу яз хабар гузвайвал, 2022-йисуз Урусатда пи акьалтуникди начагъ хьунин кьадар 10,7 процентдин гзаф хьанва. Уьлкведин духтурри и де­лил къурху кутадайди яз гьисабзава.

Ведомстводин документда къейднавайвал, уьлкведа проектдин бинедаллаз эциг­навай кьадардин вини кьил ихьтин начагъвал авайбур патал 8,7 процент я. Амма гьа­къикъатдин делил и рекъемдилай алатнава, адан кьадар 10,7 процентдив агакьнава.

Гьахъ-гьисабда гьакIни къейднавайвал, пи акьалтуни рикIинни дамаррин, ракдин, шекердин диабетдин ва фертильность (аялар хьун)  агъуз аватунин начагъвилерал гъизва.

Гьазурайди — Муса Агьмедов