Ухулар Ахцегьай винелди физвай рекье, Женийрин гьамамрив агакьдалди, Мугъулах дереда, Балуджа, Лгар, Ялцугъар, Филискъар, Храхар хуьрерилай виридалайни вине, Шалбуз дагъдин рагъакIидай пата 2300 метрдин кьакьанда гуьне патан этегдик ква.
1955-1980-йисара дагълух гзаф хуьрер арандиз куьчаруникди, гьайиф хьи, а гуьзел ерияр харапIайриз элкъвенва. 1960-йисарилай Ухулай Махачкъаладиз — 150-дав агакьна, Бут-Къазмайрал — 50, ЦIийи хуьруьз 45 хизан куьч хьана. ЦIудралди хизанри Азербайжандин, Дагъустандин ва Урусатдин шегьеррани хуьрера кIвал-югъ кутуна, анра яшамиш жезва. Винидихъ тIварар кьунвай хуьрерикай къенин юкъуз санани инсанар яшамиш жезмач, абур харапIайриз элкъвенва.
Ухулрин тарихчи, педагогикадин илимрин кандидат, рагьметлу Бедиров Медетхан Надировича вичин “Ухул. Хуьруьн тарих” (2004-йис) ва тарихчи Сулейманов Ширинагъади “Ухул хуьруьн тарих” (2016-йис) ктабра къейдзавайвал, Ухула Амрагьов Амрагьан кIвалин цла авай къванци шагьидвалзавайвал, и хуьруьн 800 йис я. Тарихчийри, агъсакъалри ва маса чешмейри къалурзавайвал, виликдай хуьр СутIар дагъдин кукIвал алай. Тахминан 1000 йис вилик СутIар хуьр пуд чкадал пай хьана. Ухулри дагъдин кьиблепата гуьнедик хуьр кутуна. Храхар (къерех хьайибур) дагъдин кеферпатаз фена. СутIарилай куьч хьайибур я лугьуз, КцIар районда СтIур лугьудай хуьр ава. И делилар Бедирован ктабда къейднава. 1886-йисан переписда къалурнавайвал, Ухулрин хуьруьн обществодик акатзавай Лга — 598, Храха — 367, Ухула (Угул) 1110 кас яшамиш жезвай, хуьре 102 кIвал авай.
Хуьруьн жемят, ахлакьдиз, девлетдиз, савадлувилиз килигна, тухумриз пай жезвай: Шагьар, Дашдемирар, Къирихар, Къацанар, Такацар, Пахлаяр, Идрисар, Къуьрер, Панагьар ва мсб. Тухумарни магьлейриз пай жезвай: Мегъвер, Мафар, Шагьар, Хшар, Смугъулар, Идрисар, Жуьжеяр, Масланар.
1917-йисалди хуьруьн вири месэлаяр жемятди, агъсакъалрин советди кьиле тухузвай. Ана юзбашияр хкязавай: Агъарагьим юзбаши, Буба юзбаши, Сефер юзбаши, Дусту юзбаши, Хожали юзбаши… Хуьре са шумуд ким авай. Абурукай кьилинди мискIиндин майдандал алай. Анал Лгарин, Храхрин, Ухулрин агьалийрин вилик акъвазнавай месэлаяр гьялдай.
Хуьре пуд булах авай — Мегъвер булах, Мафар булах, Кьилер булах. Хуьруьн виликай физвай вацIал ирид регъв алай: Гьажирагьиман, Хвезейрин, Хуршидан, Жамалан, Мурсалан, Бахышан, Насруллагьан.
Октябрдин инкъилаб гъалиб жедалди, хуьре девлетлу серкерар авай. Абурукай Гьажи Исмидиз — 7000, Буба серкердиз — 3000 лапаг ва 300 къарамал, Агьмедов Мирзекъулидиз 1500 хеб, малар, балкIанар авай. Мирзекъули буба тIвар-ван авай арабист, мулла, жемятдиз гьуьрметлу инсан тир. Адан патав хуьруьнвияр чирвал, меслят къачуз къведай. Дяведилай гуьгъуьнин йисара ада жемятдиз меслят къалурна: “Эгер куьн куьч жез хьайитIа, анжах Самур вацIун чапла патаз, Лезгистандиз, куьч хьухь!” Вилик вахтара гзафбур Азербайжандиз куьч хьанвай. Ана халкьдин дуланажагъ гьихьтинди тиртIа, Мирзекъули бубадиз хъсандиз чизвай.
1927-йисуз Дагъустанда сифте советар арадал атайла, Ухула хуьруьн советвиле Агьмедов Мирзекъули хкяна. Хуьруьз агакьдай кIамал ада эцигиз тур чархунин муьгъ къени сагъ яз ама.
1929-1934-йисара хуьруьн совет хьайи Алиев Хожалиди (ам кIел-кхьин чидай савадлу кас тир, адаз урус, араб, туьрк чIалар чидай) мал-къара, хипер гзаф авай винидихъ тIварар кьунвай серкерриз чпин девлетар гьукуматдив вахкун меслят къалурна. ИкI, ухулвийри, лгарвийри, храхвийри хушуналди гьукуматдив хипер, мал-къара вахкунин нетижада “Яру Дагъустан” тIвар алай колхоз арадал атана. Советрин девирда хуьруьн советвилин везифаяр 23 касди тамамарна. Ухулрин хуьре 1936-йисуз колхоз арадал атана. Колхоздин сифтегьан председателвиле Ширинов Элиф хкяна. 1998-йисалди колхозда 20 председателди кIвалахна.
Хуьре тIвар-ван авай арабистар гзаф хьана: мулла Жами эфенди, мулла Бедир, мулла Эсед, мулла Гьарун, мулла Амрагь, мулла Мирзекъули, мулла Гуьлмет, мулла Уруж, мулла Рафидин.
Ватандин ЧIехи дяведа къазанмишай гъалибвилерик ухулвийрин пайни ква. Хуьряй дяведиз 55 кьегьал фена. Абурукай 33 кас телеф хьана. 22 кас хирер-кьацIар алаз хтана. Колхозди фронтдиз малдарвилин ва маса продукция рекье туна.
Ухулрин хуьряй са кьадар алимар, лайихлу работникар, шаирар, спортсменар акъатна. Ингье абур: Агьмедов Энвер Мирзекъулиевич (1920-1984-йй.) — философиядин илимрин доктор, профессор, Азербайжандин Азизбегован тIварунихъ галай институтдин кафедрадин заведующий, “Философиядин тарих” ктабдин авторрикай сад. Бакуда рагьметдиз фейи ам Мегьарамдхуьруьн райондин Бут-Къазмайрал куьч хьанвай жемятдин сурара (вичин дидедин, чIехи стхадин патав) кучукнава. Энвер Мирзекъулиевич эхиримжи рекье тваз Азербайжандин ЦК-дай, ада кIвалахай институтдай, Махачкъаладай гзаф алимар, къуллугъчияр хтанай. Бут-Къазмайрин хуьруьн са куьчедиз адан тIвар ганва ва адаз обелиск эцигнава.
Абдурагьманов Аливерди Аллагьверенович (1933-2016-йй.) — физикадинни математикадин илимрин доктор, профессор, РФ-дин илимдин лайихлу деятель.
Бедеров Рамазан Мегьамедович (1938-1996-йй.) — Сумгаитдин химзаводдин парткомдин, Къусар райкомдин сад лагьай секретарь яз кIвалахна, АзССР-дин ЦК-дин член тир.
Бедиров Медетхан Назирович (1936-2008 йй.) — педагогикадин илимрин кандидат, Махачкъалада Тахо-Годидин тIварунихъ галай НИИ-да илимдин чIехи къуллугъчи хьана.
Агьмедов Бешир Гьезрекъулиевич (1933-2016 йй.), — Зегьметдин Яру Пайдах ордендин сагьиб, Дагъустан Республикадин лайихлу малдар.
Байрамалиев Жамал Сражевич (1946-2002-йй.) — шаир, уьмуьрдин уьцIуь-цуру акунвай, къени къилихрин инсан, муаллим, тербиячи.
Агьмедов Мукаил Агьмедович — писатель, (“Камбар булах”, “Гьахъунин ван”, “Зи уьмуьрдин елкен”, “Руьгьдин хилер”, “Бинейрин кьилив” ктабрин автор).
Исаев Радик Велединович — тхэквондодай Европадин чемпион, дуьньядин чемпионатда буьруьнждин, Олимпиададин къугъунра къизилдин медалрин сагьиб.
Алава къейд. Июлдин вацран сад лагьай киш Ухула хуьруьн югъ яз къейдзава. И юкъуз пата-къерехда авай хуьруьнвияр, гьа гьисабдай яз жегьиларни хайи ерийра кIватI хьун хъсан адетдиз элкъвенва.
Явер Агьмедов, Бут-Къазмайрин школадин урус чIалан муаллим,
Дагъустан Республикадин образованидин лайихлу работник
