Чи ватанэгьлияр — гьар сана

Аламатдин кар я, жув хайи, аял вахтар акъудай багъри чкаяр гьамиша ахварай аквада. За фикирзавайвал, абурухъ авай кIанивал даимди я ва руьгьди хайи хуьруьхъ галаз датIана алакъани хуьзва.

Хпежар Кьурагьрин хуьрелай винидихъ, ирид километрдин яргъа ава. Зи аял, жаван вахтарни гьана акъатна. Ахварай аквазвайди хьиз, рикIел аламай чкаяр, вилериз акур вакъиаярни тIимил туш. Чаз, аялриз, гатфарихъ дагълари къацу мах­­­пур алукIнавайла, яйлахар цуьк­ламиш хьанвайла, къишлахрай колхоздин лапагрин суьруьяр хтай бере гзаф хушди жедай. Жемятди чубанар игитар хьиз къаршиламишдай. Далдам-зуьрнедалди. Хуьрел кIе­лерин авазрин ван ацалтдай.  Ла­пагрин суьруьяр чIурар тирвал экIя жедай. Абур жегьилрал ихтибардай, чубанрив са шумуд юкъуз ял ягъиз тадай. 13-14-йисавай чун хьтин­буру кIелер хуьз куьмекдай. Чубанрин са бригададин бригадир тир МутIалиб дадашан гьар са тапшуругъ кьилиз акъудиз гьазур жедай чун, Агъа магьледин жаванар. ГъвечIиди тиртIани, чи арайра Зейдуллагьни жедай. МутIалиб дадашан хтул, Жаруллагь муаллимдин хва. КIелерихъ калтугиз, бацIийрихъ галаз къугъваз, патаз физвайбур элкъуьриз…

Хуьруьн муьжуьд йисан школа куьтягьайла, Зейдуллагьа са артух я вичин, я диде-бубадин кьил тIар­нач, ам Махачкъаладин хуьруьн ­ма­­йишатдин техникумдик экечIна. Чешнелудаказ кIелна, 1979-йисуз зоотехниквилин кеспи къачуна, хайи хуьруьз хтана, ОТФ-дин заве­­дую­щий яз кIвалахдив гатIунна. Яр­гъал­­­ди­ фенач. Жегьилдиз Советрин ­Ар­­миядин жергейра къуллу­гъиз­ эвер гана. Кьве йис акваз-такваз акъат­на. Бедендин, къанажагъдин жигьетдайни мягькем хьанвай аскерди кIелунар давамарун кьетI­на ва ам Дагъустандин хуьруьн ма­йи­шатдин институтдик экечI хъувуна.

Уьмуьрда ара-бир гьич фикирдани авачир дегишвилер кьиле фи­да. Мехъер авур, хизан кутур  Зейдуллагь Исакьов 1983-йисуз Краснодардин крайдин Лабинский райондин Вознесенская станицадиз акъатна. Исакьован диплом акурла, хуьруьн майишатдин институтда кIелза­вайди чир хьайила, “Ватан” колхоздин председатель Нико­лай Егорова (гуьгъуьнлай адакай Краснодардин крайдин губернатор хьанай) вичин кеспидай къуллугъ гана. Са акьван вахт алатнач, ам МТФ-дин заведующийвиле тайинарна.

— Гьелбетда, зи гьевес хкаж хьана, — рикIел хкизва Зейдуллагь Исакьова.- Станица чIехиди, колхозни зурбади тир. Гегьенш чуьллер, чIу­рар, никIер, салар…21 агъзур гектар мулкар. Акьванбур чи Кьурагь райондихъни авачир. Майишат са шумуд хиленди тир. Малдарвилиз, хипехъанвилизни кьилин фикир гузвай. Колхоздин фермайра, тевлейра 2600 къарамал, 11 агъзур ла­паг, саки 12 агъзур вак ва гьакI бал­кIанар, къушарни хуьзвай. Зи везифаярни куьтягь тежедайбур тир. Икь­ван гьайванрин сагъламвал хуьн, дамазлухдин месэлайрал гуьз­чивал авун, селекционервилел машгъул хьун… Хиве кьада, сифте­ йисара бегьем ксудай вахтни амукь­дачир. Гагь са отделенидай, участокдай, гагь малдарвилин са комплексдай, фермадай эвердай. Жувни гьайванар авай вири чкайрал кьил чIугуниз, абурун гьал чируниз, герек куьмек, малдарриз меслятар гуниз мажбур жедай. ЯтIани, за жуваз гаф къведайвал авунач.

Лезги пешекардиз вичин кар чизвай. Ада, “вичиз четин я, зун агакьзавач, ам зи месэла туш” лугьун тавуна, зоотехникдин, ахпа ма­йишатдин кьилин зоотехникдин везифаяр чешнелудаказ, гьайванрин кьадар артухардайвал, малдарвилин, хипехъанвилин, къушчивилин хилери къазанжияр арадал гъидайвал кьилиз акъудзавай.

Станица чIехиди тир, цIуд агъзурдав агакьна агьалияр яшамиш жезвай. Зегьметдиз къабил инсанрин чIехи пайни (1300 кас) “Ватан” колхоздин зегьметчияр тир. Йисан эхирдай майишатди кIвалахзавай­буруз 13-мажиб, пулсуздаказ саки тонндив агакьна техил гузвай. Колхозди саки гьар йисуз 7-8 млн манатдин къазанжияр къачузвай. Ибур а вахтунда еке пулар тир. 2004-йисалди Зейдуллагь Исакьова майишатдин чан алай алемдин майданар гегьеншарун патал вичин чирвилерикайни, алакьунрикайни, гьатта азад вахтарикайни менфят къачуна, крар дуьзгуьндаказ бажармишна.

— Зун мадни жуван кIвалах дава­мариз гьазур тир, — лугьузва З.Иса­кьова, — амма майишатда кьиле физвай крар, амалар зи къанажагъдихъ галаз кьадайбур тушир. Колхоздин кьилиз цIийи-цIийи инсанарни къвезвай, абуру чпин адетарни твазвай, са куьнихъайни къурху ава­чиз, тарашчивилеризни рехъ гуз­вай. Яваш-яваш маларин нехирар, лапагрин суьруьяр кьери жез гатIунна. Са арадилай абур михьиз хиритIна лагьайтIани жеда. Жуван зегьметдин бегьерар икI пуч жез акурла, рикI хана. Гьа и чIавуз заз “Хважамжам” тIвар алай СЖК ООО-дин директорди вичин заместителвиле кIвалахун теклифна. Зани разивал гана.

Гьайиф хьи, ина яргъалди кIва­лахдай мумкинвал амукьнач. Кьилин зоотехниквилин везифаярни хиве авай хпежвидиз акуна хьи, “Хважамжамдин” чIехибурни чпин нефсер вилик кутунвайбур я. Пуд-кьуд йисуз малдарвилин комплекс  тахьай мисална. Исакьов Отрадненский райондин маларин жинс хъсанардай майишатда кIвалахал акъвазна. Австралиядай данаяр гъана, малдарвилин комплексдин заведующийвиле тайинарай зоотехник рикIивай цIийи кардал машгъул­ хьана. ЦIуд йисалай виниз кIва­лах авуналди, ада районда гзаф нек гу­дай калерин жинс арадал гъана. Краснодардин крайдин майишатрин арада кьиле тухузвай конкурсра Исакьован гуьзчивилик квай некIедин ва якIун малар са шумудра кIвенкIвечи чкайрал акъатна.

Алай вахтунда Кьурагь дагъларин хва пенсияда ава. Ада вичин ма­йишат кьиле тухузва. Хтулриз тер­бия гузва. Веледарни диде-бубадал атанвайбур я. Вознесенскийдин техникум акьалтIарнавай руш Гуьлвера хсуси кардал машгъул я. Краснодардин недай-хъвадай шейэрин институт куьтягьнавай Радика гьа шегьерда зегьмет чIуг­вазва. Анзор технолог я. Зегьмет чIуг­ва­дай инсанриз баркалла!

Нариман Ибрагьимов