(Эвел — 47-нумрада)

Къе чакай гьар сад ва вири инсаният патал коронавирус акьалтIай муракаб им­тигьандиз элкъвенва. Акьул-камал диг­миш­ ­хьунин, инсанвилин, уьмуьрдин къадир чир хьунин дережа ахтармишдай им­ти­гьан. Дуьньядин винел и завал чукIун тавунвай уьлкве алач. Им “ЕГЭ-мегэ”, “бахт­лу билет” гъилиз къведай имтигьан туш — коронавирусдиз я пулунин тIям, я къа­вум-къардашвални хала-хатурвал чи­дач. Коро­навирусдихъ инсаф авач. Амма жуван ва багърийрин сагъламвал багьа тир, акьул кьилевай итимдин вилик и вилиз­ таквадай душманди — ковидди рей гуда. Гьелелиг ла­­гьайтIа, цIийи вирусди йигиндиз гьужумзава.

Виридуьньядин здравоохраненидин организацияди (ВОЗ) хабар гузвайвал, алатай гьафтеда коронавирусдик азар­лубурун кьадар садлагьана гзаф хьана, 57,2 млн касдив агакьна. Са йикъан къене 641 агъзур касдилай гзафбурук вирус акатна, 1,3 млн  кас телеф хьана. Россия­да, санлай кьурла, 2,03 млн  касдик коронавирус акатнава. Са юкъуз кьиле тухвай ахтармишунрин нетижада 24318 касдик вирус акатнавайди тестикь хьана.

Дагъустанда арадал къвезвай гьаларикай. Санлай къачурла, азарлу хьан­вай­бурун кьадар 18135 касдив агакьнава, са йикъан къене (22-ноябрдин делилар) цIийиз­ вирус акатнавай 105 кас чирна, 110 кас сагъар хъувуна. ТIугъвал пайда хьайи­­­­далай инихъ сагъар хъувурбурун кьадар 16 300 касдилай гзаф я. И йикъара гьар юкъуз цIийиз азарлу жезвайбурун кьадардилай сагъар хъийизвайбурун кьадар гзаф жезва. Гьайиф хьи, тIугъвалдик чи республикада 888 кас кечмиш хьана.

Гекъигун патал статистикадин сад-кьве делил мад гъиз кIанзава. 24-апрелдиз Да­гъустанда коронавирусдик азарлубурун кьадар 567 касдив агакьнай. 25-апрелдиз абурун кьадар 157 касдин гзаф хьана.

Гила фикир це: 28-апрелдиз республикада коронавирусдик азарлу тир 1147 кас сагъар хъийизвайтIа, 20-ноябрдиз са­гъар хъийизвайбурун кьадар 959 тир. Заз а кар къейд ийиз кIанзава хьи, алай вахтунда рес­публикада арадал атанвай гьалар кичIе же­дай, велвела кутадай хьтин­бур туш. Чи духтурриз махсус дарман-да­­­ва гьелелиг ава­чир­ и залан азардикай сагъар хъийиз чир хьанва. Чпин сагъламвал хаталувилик­ кутуна, йиф-югъ талгьана, инсанар ажалдикай­ къутармишзавай абуруз аферин, баркалла!

Амма кичIе хьана кIанда, COVID-19 акатна, больницадиз аватуникай. Духтурханайра сагъар хъувуна хтайбурун гафарихъ рикI къарсатмиш тахьана яб акализ жедач.

Квез абурувай азарлуди гьихьтин залан азабрик жезватIа, ван къведа. Квез абу­рувай герек вири дарманар гьамиша чкадал тежезвайди, инсанар сагъар хъийиз­, гьар юкъуз кьетIен игитвал ийизвай, чпиз Аллагьдин патай пай, назик рикI ганвай халис духтуррин патав чпиз са къайгъуни авачир, азабдик квай инсандин язух текъведай “духтурарни”, “медсестра­ярни” гвайди чир жеда.

Коронавирусдик больницадиз аватун? Гьич садазни кьисмет тахьурай, лугьузва виликан пациентри ва, гьелбетда, духтурри чпини. Жувак и тIегъуьн акат тавун эвелни-эвел жувалай гзаф аслу я. Гьикьван аламат жезватIани, и кар чна гьар сада кIевелай аннамишзавач. Жуван сагъламвал хуьн патал чаз духтурри, пешекар ви­русологри къалурзавай меслятрал, истемишунрал амал авун четин кар туш. ЯтIа­ни, чна абур кваз кьазвач.

Вирус акат тавун патал вуч авун герек къвезва? Духтурри меслят къалурзавайвал­ (тикрар хъийизва), сифтени-сифте мас­­ка алукIун, ам вахт-вахтунда дегишарун, гъилерин михьивал хуьн, салам гудайла, гъил такьун, къужахламиш тавун, рахадайла, сад-садаз 1,5-2 метрдилай гзаф мукьва тахьун, гзаф инсанар кIватI жезвай чкайриз тефин ва икI мад. Ибур ви­ридаз чизвай къайдаяр я. Чна, абурал амална, амайбурувайни истемишна кIан­да.

Инсанар инанмиш хьун патал са мисал гъиз кIанзава. Токиодин университетдин патав гвай медицинадин институтда кIвалахзавай вирусологри маскайрин мен­фятлувал ахтармишдай са тежриба тухвана. Абуру хирургри алукIзавай маскадивай гьи кьадарда COVID-19 вирусрин вилик пад кьаз жезватIа, гьи дережада чун хуьзватIа, лабораториядин къайда­да ахтармишна. Нетижа шадвал кутадайди хьана. Хирургрин маскади вирусрин ви­­ри кьадардин 47 процентдин вилик пад кьуна. Эгер вирусар чукIурзавай чешмедални абур кьабулзавайдал кьведални маскаяр алаз хьайитIа, сагълам бедендик акатзавай вирусрин кьадар саки 80 процентдин тIимил жезва. Чаз виридаз чиз­вайвал, коронавирусдик жезвай азарлувилин кьезилвал ва я заланвал, сагъариз хъжедани, хъжедачни бедендик акатзавай вирусрин кьадардилай (дозадилай) аслу я.

Гекъигун патал. Японияда 127 млн агьа­ли яшамиш жезва. Абурукай, 15-ноя­бр­дин делилралди, 116 667 касдик коронавирус акатна. Чи уьлкведа 147 млн агьа­ли ава. Алай вахтунда коронавирус 2 млн  касдилай гзафбурук акатнава. Сагъар хъувунин кIвалах чина, гекъигайла, лап вини дережадинди туштIани, хъсанзава. Амма коронавирусдин вилик пад кьунин карда чи виридан чалишмишвилер чарасуз я.

Японвийри, вири халкьди гьисабзавайвал, чеб коронавирусдикай хуьнин карда кьилин роль маскайри къугъвазва лугьузва. Маскаяр алачирбур абурун куьчейрани аквадач. Чина лагьайтIа, маскаяр алукIиз тун гзафбуруз жаза хьиз аквазва. ИкI виже къведач, гьуьрметлубур.

Абдулафис Исмаилов