Эхь, Гьажибег Гьажибегов — лезги ва табасаран халкьариз, Кирилл — славян халкьариз хьиз, дидед чIалан ярж тирди чна гьар са легьзеда аннамишна кIанда. И гьакъикъат чи бейнида зайиф хьун са касдин ваъ, вири халкьдин зайифвал жедай. Им Гьажибег Гьажибегов чна рикIелай алуднава лагьай гаф туш. Ам гьакъикъатдани чи рикIел алайди алимдикай чIалан устадри кхьенвай кьван макъалайри, авунвай кьван веревирдери, Д.Агьмедовани Гь.Гашарова туькIуьрнавай ктабрини тестикьарзава. Дагъустандин халкьдин писатель Гьаким Къурбана “Лезги газетдин” алатай йисан 29-декабрдиз акъатай 52-нумрада чапнавай “Гьажибеговакай гаф” макъалани маналуди я.
Чун мадни хъсандиз гъавурда гьатун патал алимди Гь.Гьажибегован уьмуьрдикай куьрелди, амма ялавлудаказ суьгьбетзава, адан руьгьдин цIирералди чIехи ва лигим хьайи гзаф алимринни писателрин тIварар кьазва. Заз абур таниш туш, амма заз сад чида — Гьаким Къурбан. Ада вичин макъалани ватандашвилин, тарихдиз кIанивилелди икрам авунин гьиссерив ацIурнава. Гьавиляй кIелзавай-дан вилик сифте Гь.Гьажибегован суьрет, ахпа зурбавал пайда жезва.
Кьилинди алим теклифрал акъвазнава. Макъалани ада вичин рикIиз секинвал тагузвай кардикай кхьенва ва чун вучиз а месэлайриз дуьз ва я кирсеба жуьреда килигуниз мажбур ятIа лагьанва. Вичини фикир ийизва, чавни веревирдер ийиз тазва. Амма садлагьана заз зи фикир лугьуз кIанзавач, вучиз лагьайтIа заз са 10 йис идалай вилик хьайи са вакъиадикай рикIел хкиз кIанзава.
Хив районда а чIавуз кьиле фейи чIаларин йикъаз талукьарнавай совещание жедайдакай чаз виликамаз хабар ганвай. Директордини заз а мярекатдиз гьазур хьана кIанзавайдан патахъай меслят къалурна. Гьамиша хьиз, гьа чIавузни “Лезги газетдин” чинра хайи чIал хуьникай, ам девлетлу авуникай, къвезвай несилриз ам кIанаруникай алимрин, муаллимрин, чIалал рикI алайбурун теклифринни меслятрин макъалаяр вафалувални умудлувал кваз секинсуз тир. ГьикI ятIани, зи фикирдиз Гьажибег Агьмедхановичан арифдарвилин, къайгъударвилин, халкь хайи чIалаз мукьва ва савадлу авунин алахъунрикайни агалкьунрикай суьгьбет авун атана. Дугъриданни, за жуван докладда Гь.Гьажибегова, вич Москвада авай студент тиртIани, Н. Самурскийдихъ галаз алакъа хуьз, хайи чIал патал алфавит туькIуьрунин кар кIвачел акьалдарайдакай кхьенвай. Са лезги ваъ, табасаран халкьдизни. Авайвал лугьун, и кардикай бязи табасаран чIалан муаллимриз сифте яз ван къвезвай. Гьавиляй абуру завай а кардикай совещанидилай кьулухъни хабар хкьунай ва зун ахьтинбур мад сеферда куьрелди гъавурда хтуниз мажбур хьанай.
Латин графикадин бинедаллаз арадал гъайи алфавитди, ам Гь.Гьажибегов патал азадвиликай магьрум авурди хьанатIани, къенин юкъузни кьве халкьдизни вафалудаказ къуллугъзава. За теклифзава: лезги ва табасаран районра са-са мектеб хьайитIани, Гь.Гьажибегован тIварцIихъ ягъунин месэла къарагъарин.
Редакцияди “Лезги газет” алимдин тIварцIихъ ягъун инкарзава. Вучиз? И ва я маса газет кьилдин са касдин тIварунихъ ягъай хьтин са мисал авач лугьузва газетдин векилри.
Къурбан муаллимди газетдин са чин урус чIалалди акъудун теклифзава. Авани и кардикай са гьихьтин ятIани хийир? XX лагьай асирдин сифте кьилера чи бубайриз а кар менфятсузди яз акунай, гьавиляй акъвазарни авунай. Хъийидани тикрар чна мад а девирдин гъалатI? Вуч гьакьда са чина? ГьакIни 13 ва 14-чинар “Телепрограммадиз” урус чIалалди ганва. ТIимил туш эхир. “Къуй чи месэлайрикай чи чIал течир гьукумдарризни хабар хьурай”, — кхьизва макъаладин авторди. Заз лугьуз кIанзава хьи, чи важиблу месэлайрикай гьукумдарриз чалай вилик аян жезвайди рикIел хвена кIанда. Шак алач, гьелбетда, чир хьана кIан-да, амма и тегьерда — ваъ.
“Мад сеферда ахкъудзава” рубрикади чи халкьдиз писдиз къуллугъдач, эгер кьвед лагьай сеферда ахкъудзавай затIарихъ халкьдин руьгьдиз, чIалан битаввилиз, несил тербияламишуниз, ахлакьдиз, эдебдиз, марифатдиз… къуллугъдай къуват ва ачух гуьзелвал аваз хьайитIа.
Абдул Ашурагъаев,
Дагъустандин лайихлу муаллим
