«Цуьк кIанидаз герекди…»

Чил… Уьмуьр…

Чилел — виридавай, уьмуьрда ла­гьай­тIа, сад-кьведавай вичин чка кьаз же­да. Им фадлай тестикь хьанвай гьа­къикъатрин гьакъикъат я.

Алай йисан 19-майдиз вич дидедиз хьайидалай инихъ 80 йис тамам жезвай лезгийрин бажарагълу шаир, гьикаятчи, критик ва публицист  Тажидин  Агьмедхановалай  уьмуьрда вичин чка, кье­тIен чка кьаз алакьна. И карда адаз, са шакни алачиз, вичин ви­ни дережадин инсанвили, гафунин магьир­ ус­тад — шаир хьуни куьмекна. ГьикI лагьай­тIа, ам патал эдеб­ни виждан, къанажагъни ахлакь гьакIан пичIи гафар тушир.  И кар адан рикIяй гум галаз акъатай жанлу шииррини поэмайри, таъсирлу гьикаяйрини повестри ва са жерге маса эсерри субутзава.

Тажидин стхади, Тажидин дустуни, Та­жидин муаллимди, девирдин  татугайвилер, ялаварни чIулавар эхиз тежез, мукьвал-мукьвал туьркверин зурба ша­ир Назим Хикметан жанлу цIарар — ри­кIин кIусар тикрардай:­

Зун кун тавуртIа,

Вун кун тавуртIа,

Чун кун тавуртIа,

И дуьньядай ни чукурда мичIивал?

Багъри халкь датIана вацранни ра­къи­нин ишигъдик хьун патал рагьметлу (и гафуни зи рикI тIарза­ва) Тажидин Агьмедханова вич, инсан язни, шаир язни, ка­на-кармашна. Тушир­тIа, пудкъанни ирид йисни тахьанмаз, адакай сурунэгьли жедачир.

Ам уьмуьрдай, гьайиф хьи, рикIе  экуь  къастар, мурадар, кхьин хъийидай цIа­рар амаз фена. Залум азраилди — ­ви­лер буьркьуь, япар биши завалди, вичин­ сагьибдин — ажалдин эмир кьилиз ­акъуд­на.

Вичиз Сад Аллагьди яргъи уьмуьр га­нач­тIани, Т.Агьмедхановалай хейлин крар ийиз алакьна.Чебни вири — чи чилиз, халкьдиз чарасузбур.

Къе вич чи арада амачиз (ам 2005-йи­суз кечмиш хьана) цIукьуд йис жезва­тIани, адан зар алай тIвар, сагъзамайдан хьиз, багърийринни дустарин, элдинни кIелзавай­бурун рикIелни мецел ала. Яратмишзавай кас патал им зурба бахт я, бахт!

Гьуьрметлубур, шаирар ава, чеб сагъзамаз, рекьизвай чпи кхьей шиирар. Яни ту­пIал  шаирар. Тажидин Агьмедханов ла­гьай­тIа, маса жергедин шаир я. ИкI туширтIа, чав адан “Зегьметчидин гъилер”,  “Азадогъли”, “Хуьруьн мани”, “Сирлу сандухар”, “Ва­тандин тIал рикIе аваз”, “Зун куь арада” — ктабар, хайи чIа­лан таъсиб хуьзвай векилар яз рахадачир, абуру кIелзавайбуруз са таъсирни ийидачир.

Т.Агьмедханова, гьеле Дагъустандин госуниверситетда кIелзамайла, “Цуьк кIа­нидаз” шиир кхьенай. Им XX  асирдин пудкъад лагьай йисар тир. И ши­ирди жегьил шаирдиз гуьзлемиш тавур хьтин машгьурвал багъишна. ГьикI лагьайтIа, автордилай уьмуьрдин философиядай, тIебиатдин диалектикадай кьил акъудиз  хьанвай.

ТIвар кьунвай шиирдиз сифте къимет гайи кас — им пара важиблу я — адан муаллим, иранбуба хьайи лезги халкьдин рикI алай шаир Шихнесир Къафланов тир. Шиир икI куьтягь жезва:

Гьинал хьана вуч ава,

Вири са чил я.

Цуьк кIанидаз герекди

Ачух кьве вил я.

Дугъриданни, жугъундин пуна, юкьвални бустандин, багъри чилел, накьварални ядрандин  цуьк гьа цуьк я гьамиша. Чарасузди ам аквадай кьве вил я. Тажидин Агьмедханов ахьтин вилерин сагьиб хьана.

Зульфикъар Къафланов, шаир, публицист, критик, РФ-дин писателрин Союздин член

Тажидин  Агьмедхановаз

Пагь, гьинва ви жаван вахтар, жир вахтар,

Рагай фена, къизил къашар гъир вахтар!

Ашукьди яз цавун жегьре гъетерал,

ЭкъечIай вахт ахвар квахьай йиферай…

 

Хуьруьн мулкар вири ийиз кIвачелай,

Алатдай хьи мензилар ви рикIелай.

Хулан суьгьбет сир хьиз чIехи кхьидай,

Руьгьдин лувар зарб чигера чуьхуьдай.

 

Пагь, вуч хъсан хиялриз хур ачухиз,

Куьтвал рекьиз, илгьамдин тур ачухиз,

Хуьруьз мани лагьана, зур артухиз,

Хуррам къацу чIурарин нур артухиз…

 

Лаз авунач рикIин чIехи муьгьуьббат,

Хуьз алахъна гьикI ятIа гьахъ — гьакъикъат.

Жив ацукьна кьилел кьакьан Шалбуздин,

Амма кьунач на ви серфе ажуздиз.

 

Акваз-такваз чIехи хьана яшар ви —

Невейрин цIиргъ къвез бубадин къаншардиз.

Амма къелем, чIалан чIурух къарагъриз,

Хьана даим цIирер цIийи авагъриз…

 

Я кас, вучиз йисар чна гьисабда —

Шаир фида ктабдилай ктабдал…

1999-йис, Мердали Жалилов

_________________________________________________

Шаирдин эсерар чи сайтда и ссылкадай кIелиз жеда.