21-февраль — Дуьньядин халкьарин хайи чIаларин югъ
ЧIаларинни медениятрин жуьреба-жуьревал хуьнин макьсаддалди гьар йисуз дуьньядин халкьари 21-февралдиз Хайи чIалан сувар къейдзава. ЮНЕСКО-дин делилралди, дуьньядин 6 агъзур чIалакай саки са пай, гьа жергедай яз чи уьлкведин 100-далай гзаф чIаларни квахьунин къурхулувилик ква. Терг хьунухь мумкин тир чIаларин сиягьда гьатнавай халкьари миллетдин кьилин ярж хуьн патал тIем акакьзавай серенжемар кьабулзава. Чна идалай виликни къейд авурвал, саламатвилел гьалтайла, лезги чIал алай вахтунда зайиф гьалда аваз гьисабзава. Квахьунин хаталувилик акат тавун патал амална кIанзавай, кьилиз акъудна кIанзавай крар тIимил авач.
Макъаладин кьил яз гъанвай келима за лезгийрин машгьур писатель Расим Гьажидин «Шагь Абасакай риваят» ктабдай къачунва. И гафарихъ къенин юкъуз иллаки еке метлеб ава: тарихни чIал халкьдин милливални эйнивал арадал гъизвай, сад-садавай къакъудиз тежедай паяр я.
Мектебра, аялрин бахчайра чирвилер къачузвайбурун арада хайи чIал машгьурун патал гьар жуьре мярекатар, конкурсар, акъажунар кьиле тухун лазим я. Гьакъикъатдани, аялрин арада конкурсарни олимпиадаяр кьиле тухунихъ хъсан нетижаяр жезва. Иллаки шегьеррин мектебра кIелзавайбуруз хайи чIал кIанардай серенжемар кьабулун важиблу я. И кар фикирда кьуна, Дуьньядин халкьарин хайи чIаларин йикъан сергьятра аваз, «Лезги газетдин» редакцияди гьар йисуз Махачкъала ва Каспийск шегьеррин мектебра кIелзавайбурун арада лезги чIалай олимпиада кьиле тухузва.
ЦIи 15-февралдиз Каспийскда кардик квай республикадин образованидин центрада 19 аялдин иштираквал аваз кьиле фейи 8 лагьай олимпидада виридалайни гзаф баллар къазанмишай 5 аялдиз пулунин пишкешар (10, 8, 5, 4, 3 агъзур манатдин кьадарра аваз), дипломар, М.Жалилован «Асирдин рехъ» ктабар, абурун муаллимриз гьардаз 3 агъзур манатдин кьадарда аваз пулунин пишкешар, дипломар ва и цIарарин автордин «Тапшуругърин кIватIал» ктабар гана. Чирвилерин акъажунра иштиракай вирибуруз сертификатар, Дагъустандин халкьдин шаир П.Фатуллаевадин «Кьуьлиз кIанда Адамаз», «Чубарукар» ва «Лезги гьарфар» ктабар пишкешна. Шад гьалара нетижаяр кьунин мярекатда ФЛНКА-дин векил Садикь Гьасановани иштиракна.
Олимпиададин нетижада 1-чка Махачкъаладин 38-нумрадин гимназиядин ученица Камиля Мегьамедовади (муаллим — Алимат Баламирзоева), 2-чка Каспийскдин 13-нумрадин лицейдин ученик Муслим Жаруллаева (муаллим — Гуьзелхан Чубанова), 3-чка РЦО-дин ученица Зияфат Агъабубаевади (муаллим — Гуьлмира Агьмедова), 4-чка Каспийскдин 2-нумрадин мектебдин ученица Саибат Агьмедовади (муаллим — Муминат Фарманова), 5-чка Махачкъаладин 59-нумрадин ученик Муслим Абумислимова (муаллим — Мадина Алиева) кьуна.
Олимпиада кьиле тухуниз цIи къаюмвал меценат Нариман Гъазалиева авуна. Аялрин кIвалахар «Лезги газетдин» кьилин редактор Мегьамед Ибрагьимова ва и цIарарин авторди ахтармишна. Тафаватлу хьайибурни, «лап хъсан вадак» акат тавурбурни и юкъуз шад тир. Муаллимри олимпиада ачухдаказ, гьахълудаказ тухунилай разивал ийизва.
Санлай къачурла, олимпиадада иштиракай аялрихъ лезги чIалай авай чирвилер тарифлубур туш. Вучиз ятIани, цIи олимпиадада иштиракай аялар заз зайиф яз акуна. Мумкин тир 60 баллдикай 30-35 балл анжах 7 аялдивай къазанмишиз хьана. Гьар са муаллимдихъ олимпиадайриз ва маса акъажунриз тухудай, чпихъ хайи чIалай хъсан чирвилер авай 2-3 ученик хьун лазим я. Мадни, кьве шегьердай анжах 19 аялди (яни 19 мектебди) олимпиадада иштиракунни рази жедай гьал туш. ТIимил я. Аялар ихьтин мярекатривай къерех авун кутугнавач. Заз и месэлайриз гележегда муаллимри кьетIен фикир гана кIанзава.
* * *
Къе, 20-февралдиз, Дагъустандин вузрин филологиядин факультетра кIелзавай студентрин арада пуд лагьай сеферда яз ФЛНКА-ди, «Лезги газетдин» редакцияди ва Алкьвадар Гьасанан тIварцIихъ галай медениятдинни марифатдин маканди хайи чIалал публицистикадай конкурс кьиле тухуда. Тафаватлу хьайи вад студентдиз пулунин пишкешар, дипломар гуда. Нетижайрикай чна къведай нумрада хабар гуда.
21-февралдиз Кьасумхуьрел илимдинни тежрибадин гегьенш конференция кьиле фида.
Хайи чIалан йикъан сергьятра аваз 22-февралдиз Алкьвадар Гьасанан тIварцIихъ галай медениятдинни марифатдин маканди Дербент шегьердин мектебра кIелзавай аялрин арадани лезги чIалай олимпиада кьиле тухуда, тафаватлу хьайи 5 аялдиз пулунин пишкешар гуда.
23-февралдиз Мегьарамдхуьруьн райондин Ярагъ-Къазмайрал «Хайи чIални меденият хуьнин рекьер» лишандик кваз республикадин дережадин гегьенш мярекат (ам ФЛНКА-ди ва Мегьарамдхуьруьн райондин администрацияди тешкилзава) кьиле фида.
Куругъли Ферзалиев
